Στο κέντρο της παγκόσμιας προσοχής επανέρχεται ο αγώνας των γυναικών στο Ιράν για δικαιώματα και αξιοπρέπεια, σε μια στιγμή που το κίνημα χειραφέτησης και εν γένει η αμφισβήτηση της ισλαμικής διακυβέρνησης βρίσκονται υπό τον ασφυκτικό κλοιό των Αρχών.
Η φυλακισμένη υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών 51χρονη Νάργκες Μοχαμάντι κέρδισε χθες το Νόμπελ Ειρήνης του 2023, μια βράβευση με ιδιαίτερη βαρύτητα που θεωρείται ως επίπληξη προς το θεοκρατικό σύστημα εξουσίας της Τεχεράνης και, αν μη τι άλλο, προσφέρει πολιτικό και επικοινωνιακό έρεισμα στο ιρανικό κίνημα που μάχεται εναντίον του. Η Μοχαμάντι είναι αντιπρόεδρος του ιρανικού Κέντρου Υπεράσπισης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο ιδρύθηκε από την επίσης βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης το 2003 Σιρίν Εμπαντί. Εκτίει σήμερα ποινή φυλάκισης 12 ετών, καταδικασμένη, μεταξύ άλλων, για το αδίκημα της «διάδοσης προπαγάνδας» κατά του κράτους. Έχει αγωνιστεί τόσο για τα δικαιώματα των γυναικών όσο και για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Η Επιτροπή Απονομής στο Όσλο ανακοίνωσε σχετικά ότι το βραβείο τιμά όλους εκείνους που συμμετείχαν πρόσφατα στις άνευ προηγουμένου μαζικές διαδηλώσεις στο Ιράν με αίτημα την αναγνώριση των ατομικών δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών, και ζήτησε την απελευθέρωση της φυλακισμένης ακτιβίστριας.
Η Μοχαμάντι βραβεύτηκε για τις ενέργειές της κατά της εθνικής ασφάλειας του Ιράν, όπως μετέδωσε από την πλευρά του το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA, ενώ το πρακτορείο Fars υπογράμμισε στο δικό του σχόλιο πως «έλαβε το βραβείο της από τους Δυτικούς» και ότι «είχε γίνει πρωτοσέλιδο πολλές φορές λόγω των πράξεών της κατά της εθνικής ασφάλειας». Επίσημη αντίδραση από την κυβέρνηση της Τεχεράνης δεν είχε υπάρξει ως χθες.
«Αυτό το βραβείο είναι πρώτα και κυρίως μια αναγνώριση του πολύ σημαντικού έργου ενός ολόκληρου κινήματος στο Ιράν, υπό την αδιαμφισβήτητη ηγέτιδά του, τη Νάργκες Μοχαμάντι» δήλωσε η Μπερίτ Ράις-Άντερσεν, επικεφαλής της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ. «Εάν οι ιρανικές Αρχές πάρουν τη σωστή απόφαση, θα την αφήσουν ελεύθερη ώστε να είναι παρούσα για να παραλάβει το βραβείο της αυτοπροσώπως (τον Δεκέμβριο), κάτι στο οποίο πρωτίστως ελπίζουμε» συμπλήρωσε.
«Η βράβευση αυτή θα εμψυχώσει τον αγώνα της Νάργκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά το πιο σημαντικό είναι πως στην πραγματικότητα είναι ένα βραβείο για το κίνημα “Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία”» δήλωσε στο Reuters ο σύζυγος της Μοχαμάντι, Τάγκι Ραχμάνι, από το σπίτι του στο Παρίσι. Το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», γεννημένο από τις αυθόρμητες λαϊκές αντιδράσεις που προκάλεσε ο θάνατος της 16χρονης, κουρδικής καταγωγής, Μάσα Αμινί πέρυσι, ενώ βρισκόταν υπό κράτηση από την αστυνομία ηθών για φερόμενη ως παραβίαση του κώδικα ενδυμασίας της Ισλαμικής Δημοκρατίας για τις γυναίκες, αποτελεί σήμερα τον κύριο κορμό του κινήματος αμφισβήτησης του ισλαμικού συστήματος. Ο θάνατος της Αμινί προκάλεσε τη λαϊκή κατακραυγή, δίνοντας το έναυσμα για ένα άνευ προηγουμένου κίνημα διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης, στη σοβαρότερη πρόκληση για την παντοδυναμία της που έχει αντιμετωπίσει εδώ και δεκαετίες.
Μεταξύ των αντιδράσεων παγκόσμιων οργανισμών και προσωπικοτήτων στη βράβευση της Ιρανής ακτιβίστριας ήταν κι εκείνη του Γραφείου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, που σχολίασε ότι το Νόμπελ Ειρήνης στη Μοχαμάντι αναδεικνύει τη γενναιότητα των γυναικών του Ιράν. «Είδαμε το θάρρος και την αποφασιστικότητά τους απέναντι στα αντίποινα, στον εκφοβισμό, στη βία και στην καταστολή» δήλωσε η εκπρόσωπός του Γραφείου Ελίζαμπεθ Θρόσελ. «Έχουν παρενοχληθεί γι’ αυτό που κάνουν ή γι’ αυτό που δεν φοράνε. Υπάρχουν όλο και πιο αυστηρά νομικά, κοινωνικά και οικονομικά μέτρα εναντίον των γυναικών, γι’ αυτό αποτελούν έμπνευση για τον κόσμο» συμπλήρωσε.
Ο αδερφός της Μοχαμάντι είπε με τη σειρά του ότι η βράβευσή της είναι ένα συγκλονιστικό γεγονός και εξέφρασε την ελπίδα ότι θα κάνει τις ιρανικές Αρχές πιο προσεκτικές στην αντιμετώπιση των ακτιβιστών.
Ο Νταν Σμιθ, επικεφαλής του SIPRI, του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών της Στοκχόλμης για την Παγκόσμια Ειρήνη, σημείωσε πως ενώ το βραβείο θα μπορούσε όντως να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης των Αρχών προς τους Ιρανούς αντιφρονούντες, εντούτοις είναι απίθανο να οδηγήσει στην απελευθέρωση της Μοχαμάντι.
