Σε μίνι ανασχηματισμό της κυβέρνησής του προχώρησε, το απόγευμα της Πέμπτης, ο Εμανουέλ Μακρόν, διατηρώντας στη θέση της την πρωθυπουργό Ελιζαμπέτ Μπορν και τους περισσότερους από τους βασικούς υπουργούς. Είναι άραγε αυτή μια «απάντηση» του Προέδρου στα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που σωρεύονται ενώ η εξουσία, σε έναν παράλληλο κόσμο, αποφεύγει να δώσει λύσεις στα προβλήματα - νοσοκομεία σε αδιέξοδο, μείωση αγοραστικής δύναμης πολιτών, πολλαπλασιασμός κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων; Ενδεχομένως.
Την ίδια ημέρα με την ανακοίνωση του κυβερνητικού ανασχηματισμού, το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών έδινε στη δημοσιότητα τελευταία του έρευνα όπου περιγράφει την υποχώρηση βασικών δικαιωμάτων, από εκείνα στη στέγη και στη θέρμανση ώς αυτό των διακοπών. Εννιά εκατομμύρια άτομα βρίσκονται, σύμφωνα με την έρευνα αυτή, σε «υλική και κοινωνική στέρηση»: πρόκειται για το 14% των ανθρώπων που ζουν σε κανονική κατοικία και, όπως παρατηρεί το Ινστιτούτο, πρόκειται για «το πιο υψηλό επίπεδο από το 2013, την πρώτη χρονιά που ξεκίνησε αυτή η μέτρηση». Συγκεκριμένα, το Ινστιτούτο τονίζει ότι «αυτός ο δείκτης εντοπίζει τα άτομα που δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδο που συνδέονται με τουλάχιστον πέντε στοιχεία της καθημερινότητας μεταξύ 13 κριτηρίων». Μεταξύ των κριτηρίων αυτών βρίσκεται κυρίως εκείνο σύμφωνα με το οποίο κάποιος δεν έχει τα μέσα να διατηρήσει σε καλή θερμοκρασία το σπίτι του ή να πάει διακοπές για μια εβδομάδα στη διάρκεια του χρόνου. Το Ινστιτούτο διαπιστώνει ότι η αύξηση αυτού το ποσοστού υλικής και κοινωνικής στέρησης παρατηρείται ενώ το 2021 «ο δείκτης άγγιζε ιστορικά χαμηλό επίπεδο λόγω της υγειονομικής κρίσης». Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτό μπορεί να ερμηνευθεί από «την επιστροφή στις συνήθειες της περιόδου προ της υγειονομικής κρίσης» και από «τον πληθωρισμό που ήλθε να ροκανίσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών».
Ένας στους δέκα δεν μπορεί να ζεστάνει το σπίτι του
Τα στοιχεία που παρατίθενται στην έρευνα είναι αποκαλυπτικά. Το 2022 ένα στα δέκα άτομα ζούσε σε νοικοκυριό που δεν έχει τα οικονομικά μέσα να ζεστάνει επαρκώς το σπίτι του. Μεταξύ 2014 και 2021, αυτό το ποσοστό κυμαινόταν μεταξύ 5 και 7%. Αυτή η αύξηση αποδίδεται, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, «στην αύξηση των τιμών ενέργειας τον χειμώνα 2021 - 2022 και κυρίως σε εκείνην του πετρελαίου οικιακής χρήσης, του καύσιμου που τα ευάλωτα νοικοκυριά χρησιμοποιούν περισσότερα από άλλα». Αυτή η αύξηση των ενεργειακών τιμών πλήττει σκληρότερα τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών, των οποίων τα έξοδα για θέρμανση και για καύσιμα είναι αυξημένα. Παρατηρείται επίσης αύξηση σε σχέση με το παρελθόν των νοικοκυριών που δεν μπορούν να πληρώσουν μια εβδομάδα διακοπών: 24,4% το 2022 έναντι 22,3% το 2019. Ωστόσο αυτό το ποσοστό «μειωνόταν προοδευτικά εδώ και μία δεκαετία».
Πρόβλημα διατροφής και στέγης
Πάντως τα 13 κριτήρια που σκιαγραφούν την κοινωνική και υλική στέρηση δεν αφορούν όλα την αύξηση των δυσκολιών που γνωρίζουν τα νοικοκυριά από την έναρξη της υγειονομικής κρίσης. Υπάρχουν και άλλα, εξίσου αποκαλυπτικά, σχετικά με τη διατροφή, την πρόσβαση στο διαδίκτυο, τις διακοπές, την αγορά ρούχων, την έξοδο με φίλους κ.ά.. Έτσι, στις αρχές του 2022 αυξήθηκαν, σε σχέση με την περίοδο πριν από την πανδημία, τα νοικοκυριά που δεν μπορούν να αλλάξουν τα φθαρμένα έπιπλά τους (26% έναντι 24% στις αρχές του 2020). Όπως αυξήθηκε και το ποσοστό των νοικοκυριών που δεν μπορούν να φάνε κρέας, ψάρι ή αντίστοιχη vegetarian διατροφή κάθε δύο μέρες: 9% το 2022 έναντι 7% το 2020. Ενώ το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνει ότι δεν μπορεί να αγοράσει καινούργια ρούχα πέρασε από 9,8% το 2019 σε 10,1% το 2022.
Ο κίνδυνος της στέρησης κυμαίνεται ανάλογα με το επίπεδο ζωής, την κοινωνικο - επαγγελματική κατηγορία, το επίπεδο του διπλώματος, την ηλικία, το είδος του νοικοκυριού ή τον τόπο κατοικίας και αυξάνεται σε αγροτικό περιβάλλον. «Στις αρχές του 2022, η συχνότητα των καταστάσεων υλικής και κοινωνικής στέρησης αυξάνεται καθαρά σε σχέση με το 2020 στις αγροτικές κοινότητες, συν 2 μονάδες, και σε μικρότερο βαθμό στις αστικές κοινότητες μεσαίας πυκνότητας, συν 1,6 μονάδα», ενώ «υποχωρεί στα μεγάλα αστικά κέντρα».
Πλήττονται μονογονεϊκές και πολυμελείς οικογένειες
Πιο εκτεθειμένες στον κίνδυνο στέρησης είναι επίσης οι μονογονεϊκές και πολυμελείς οικογένειες. Πέρσι «τρία στα δέκα άτομα που ζούσαν σε μονογονεϊκές οικογένειες βρίσκονταν σε κατάσταση υλικής και κοινωνικής στέρησης και δύο στα δέκα άτομα σε οικογένειες με πάνω από τρία παιδιά». Το Ινστιτούτο εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η κατάσταση υλικής και κοινωνικής στέρησης μοιάζει να συμβάλλει σε μια αίσθηση αποκλεισμού, μοναξιάς και απομόνωσης. «Το 25% των ενηλίκων σε κατάσταση υλικής και κοινωνικής στέρησης δηλώνουν ότι δεν έχουν οικογένεια, φίλους ή γείτονες από τους οποίους μπορούν να ζητήσουν ηθική, υλική ή οικονομική βοήθεια» και «το 27% αισθάνονται αποκλεισμένοι από την κοινωνία»… Σε αυτή την πραγματικότητα, όπως την σκιαγραφούν τα δεδομένα της έρευνας, σίγουρα δεν απαντά ο κυβερνητικός ανασχηματισμός…
Κρύβοντας τους άστεγους κάτω από το χαλί της τάξης
Τη βρήκε τη «λύση» ο δεξιός δήμαρχος της πόλης Ανγκουλέμ, στη Γαλλία. Για να διασφαλίσει τη «δημόσια τάξη» και έπειτα από «πολλά παράπονα κατοίκων και καταστηματαρχών σχετικά με οχλήσεις που προκαλούν ομάδες ατόμων», ο Ξαβιέ Μπονφόν εισηγήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο και αποφάσισε, στις 11 Ιουλίου, την απαγόρευση στους πολίτες να «κάθονται», να «ξαπλώνουν» ή να «στέκονται όρθιοι» στους δρόμους «αν παρεμποδίζουν την κυκλοφορία των ατόμων»!
Ο ίδιος αιτιολόγησε την απόφασή του μιλώντας για συστηματική παρουσία σε ορισμένες οδούς ομάδων ατόμων, ακίνητων ή με μικρή κινητικότητα, που εμφανίζουν συμπεριφορά που διαταράσσει την τάξη… Εκείνους που πλήττει είναι κυρίως οι άστεγοι στο κέντρο της πόλης… «Είναι χρέος του δημάρχου να διατηρεί την τάξη, την ασφάλεια και την υγειονομική τάξη στην πόλη», είπε χαρακτηριστικά ο δήμαρχος. Το μέτρο θα έχει διάρκεια ενός χρόνου, με καθημερινή εφαρμογή από τις 10 το πρωί ώς τις 2 τα ξημερώματα, από τον Απρίλιο ώς τον Οκτώβριο και από τις 10 το πρωί ώς τις 9 το βράδυ, από τον Νοέμβριο ώς τον Μάρτιο, σύμφωνα με την απόφαση. Οι παραβάτες αντιμετωπίζουν πρόστιμο 35 ευρώ και 150, σε περίπτωση υποτροπής…
Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το πώς οι αστυνομικοί μπορούν να διαπιστώνουν αν ένα πρόσωπο που «είναι στατικό» είναι «ενοχλητικό», ο αντιδήμαρχος για ζητήματα ασφάλειας Ζαν Φιλίπ Πουσέ απάντησε ότι «αν ένα άτομο δεν έχει πιει αλκοόλ, αν δεν τρικλίζει, αν δεν ουρεί σε δημόσια οδό, αν δεν έχει μαζί του τρεις σκύλους χωρίς φίμωτρο, αν δεν πειράζει νεαρές γυναίκες, τότε το θέμα δεν είναι καθόλου δύσκολο». Η απόφαση αυτή της Δημοτικής Αρχής προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, θύελλα αντιδράσεων, αρχής γενομένης από την αριστερή αντιπολίτευση στο Δημοτικό Συμβούλιο, που την χαρακτήρισε «άχρηστη και αυθαίρετη», ζητώντας από τον δήμαρχο να την πάρει πίσω. Ενδεικτικά, ο Ρενέ Πιλατό, της Ανυπότακτης Γαλλίας, παρατήρησε, μιλώντας στη Λιμπερασιόν, ότι ο στόχος του δήμου είναι σαφής: «να κουκουλώσει τη φτώχεια, σπρώχνοντάς την στην περιφέρεια». Την ίδια αγανάκτηση εξέφρασαν και οι άστεγοι. «Ο δήμος θέλει να μας ξεφορτωθεί, ενώ εμείς δεν κάνουμε κάτι κακό». «Αισθανόμαστε θύματα διακρίσεων», είπε στην ίδια εφημερίδα ένας άστεγος. «Δεν μπορούμε να μένουμε όλη την ημέρα στο 115 (σ.σ. το Κέντρο Επείγουσας Στέγασης)». «Πού αλλού μπορώ να πάω;» αναρωτήθηκε άλλος άστεγος.
Υπότροπος
Το θέμα προκάλεσε και την αντίδραση της Λίγκας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που ανακοίνωσε στις 18 Ιουλίου ότι κατέθεσε αίτημα ακύρωσης της απόφασης. Η ένωση θεωρεί «δυσανάλογη» και αντίθετη στις βασικές ελευθερίες την απόφαση του δήμου. Την τελική απόφαση θα την λάβει το Διοικητικό Δικαστήριο του Πουατιέ την 1η Αυγούστου. Θα έχει ενδιαφέρον, γιατί υπάρχει και προηγούμενο. Το 2015 η κοινότητα Saint - Etienne είχε πάρει παρεμφερή απόφαση με αυτή της Ανγκουλέμ, την οποία είχε επικυρώσει το Διοικητικό Δικαστήριο της Λυών, για να την ακυρώσει το Συμβούλιο του Κράτους το 2021. Πάντως ο συγκεκριμένος δεξιός δήμαρχος της Ανγκουλέμ είναι… υπότροπος. Το 2014 είχε τοποθετήσει κάγκελα γύρω από τα… παγκάκια (!) στην κεντρική πλατεία της πόλης. Τα κάγκελα αφαιρέθηκαν όταν δύο έφηβοι τοποθέτησαν στα κάγκελα πανό που έγραφαν «σύγχρονος ζωολογικός κήπος» και «σκάνδαλο». Ενώ το 2020 ο ίδιος δήμαρχος είχε πάρει απόφαση κατά των συγκεντρώσεων, που ακυρώθηκε τελικά από την Περιφέρεια.
