Αν κοιτάξει κανείς το παρελθόν των δύο βασικών μονομάχων της φονικής σύγκρουσης στο Σουδάν, που έστω για λίγες μέρες συγκέντρωσε τα φώτα των δυτικών ΜΜΕ, τότε καταλαβαίνει ότι για τον λαό της τρίτης μεγαλύτερης σε μέγεθος αφρικανικής χώρας το μέλλον δεν είναι και τόσο ευοίωνο. Στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορεί να γίνεται λόγος για εμφύλιο, αφού η πλειονότητα του λαού είναι αμέτοχη σε αυτή τη σύγκρουση εξουσίας και τις τελευταίες ημέρες προσπαθεί αφενός να επιβιώσει με κάθε τρόπο, εν μέσω μιας βαθιάς ανθρωπιστικής κρίσης, ή να διαφύγει σε ασφαλέστερες περιοχές, αφού ειδικά στην πρωτεύουσα Χαρτούμ οι συνθήκες είναι αφόρητες και η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμιά αξία. Ο αριθμός των νεκρών φτάνει τις αρκετές εκατοντάδες, χωρίς να υπάρχουν πάντως αξιόπιστα στοιχεία, ενώ οι όποιες ανθρωπιστικές δράσεις έχουν διακοπεί λόγω των κινδύνων, αλλά και επιθέσεων που δέχτηκαν οι εκπρόσωποι πολλών οργανώσεων.
Ποιοι είναι οι δύο αντίπαλοι
Στο ένα στρατόπεδο ηγείται ο Πρόεδρος της χώρας και επικεφαλής του στρατού, στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν, ο οποίος έχει την υποστήριξη της γειτονικής Αιγύπτου και διαθέτει ισχυρές χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις. Απέναντί του ο πρώην «σύμμαχός» του αντιπρόεδρος της στρατιωτικής κυβέρνησης, υποστράτηγος Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκαλό, πιο γνωστός ως Χαμέτι. Ηγείται των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF), που δεν είναι παρά αιμοσταγείς παραστρατιωτικές ομάδες. Διαθέτει υποστηρικτές στις χώρες του Κόλπου και θεωρείται ύποπτος για σχέσεις με ρωσικά συμφέροντα, που αξιοποιούν τις εξαγωγές των πλούσιων κοιτασμάτων χρυσού της χώρας.
Η επιθυμία του Μπουρχάν να θέσει αυτές τις ομάδες υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του στρατού ήταν η «πέτρα του σκανδάλου». Στην ουσία πρόκειται για μια μάχη με τίμημα την απόλυτη εξουσία στη χώρα, αφού ο Χαμέτι γνώριζε πολύ καλά πως αν παρέδιδε τον έλεγχο των RSF, θα ήταν σαν να υπογράφει και τη θανατική του καταδίκη. Προφανώς αυτό το ήξερε ήδη από το 2021, όταν είχε συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο ως προϋπόθεση για τη διεξαγωγή εκλογών, όπως είχαν και οι δύο υποσχεθεί μέσα στο 2023.
Η προϊστορία, λοιπόν, κάνει τους ουδέτερους παρατηρητές να φοβούνται ότι αυτή η σύγκρουση θα είναι μέχρις εσχάτων, θα έχει αμέτρητα θύματα και πιθανότατα θα αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη περιοχή. Μπουρχάν και Χαμέτι είχαν συνεργαστεί για να απομακρύνουν από την εξουσία τον επί 30 χρόνια δικτάτορα Αλ Μπασίρ το 2019. Στη συνέχεια συνέπραξαν στην απομάκρυνση του μοναδικού μη στρατιωτικού πρωθυπουργού τα τελευταία χρόνια, του Αμπντάλα Χαμντόκ, το 2021. Από τότε ουσιαστικά συγκυβερνούσαν, αλλά η μεταξύ τους σύγκρουση έμοιαζε προδιαγεγραμμένη. Όπως έλεγε αυτές τις μέρες στους Financial Times ο Μπεν Χάντερ, ειδικός για ζητήματα που αφορούν την Ανατολική Αφρική, «δύο ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις μέσα σε μια χώρα αποτελούν πάντα συνταγή εμφύλιων συγκρούσεων».
Εχουν, άλλωστε, εμπειρία δεκαετιών σε αυτόν τον τομέα. Είχαν και οι δύο πάρει μέρος στον πόλεμο στο Νταρφούρ, στον Νότο της χώρας, που οδήγησε στον θάνατο τουλάχιστον 300.000 ανθρώπους και στη φυγή από τις εστίες τους περίπου 3 εκατομμύρια. Για πρώτη φορά στα χρονικά οι σφαγές στο Νταρφούρ είχαν χαρακτηριστεί ήδη «γενοκτονία», ενώ συνέχιζαν να λαμβάνουν χώρα το 2004. Στην περίπτωση αυτή ο Χαμέτι και οι RSF είχαν επιδείξει απίστευτη αγριότητα και έχουν κληθεί να λογοδοτήσουν και στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Άλλωστε, από τη μετεξέλιξη αυτών των παραστρατιωτικών δυνάμεων προέκυψε το σημερινό σχήμα. Εκείνη την περίοδο ο Αλ Μπουρχάν ήταν διοικητής του στρατού υπό τον μακροχρόνιο δικτάτορα Ομάρ Αλ Μπασίρ.
Αιμοσταγείς και εμπειροπόλεμοι
Συνεπώς, πρόκειται για δύο αδίστακτους διεκδικητές με απολυταρχικές φιλοδοξίες, οι οποίοι έχουν στις διαταγές τους πολυάριθμες και εμπειροπόλεμες δυνάμεις που έχουν εξοπλιστεί από διάφορες γειτονικές ή μη χώρες. Άλλωστε, οι RSF έχουν συμμετάσχει και στον πόλεμο της Υεμένης για λογαριασμό της Σαουδικής Αραβίας και της Λιβύης ως εντολοδόχος των ΗΑΕ. Θα ήταν λάθος λοιπόν να πιστέψει κανείς ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα πόλεμο δια αντιπροσώπων. Τα αίτια της σύγκρουσης είναι πρωτίστως εσωτερικά. Το αν, για παράδειγμα, η Ρωσία έχει κάποια συμμετοχή μέσω των δυνάμεων των μισθοφόρων της Wagner, όπως έχει γραφτεί αυτές τις μέρες στον δυτικό Τύπο, δεν είναι κάτι που καθορίζει την έναρξη των συγκρούσεων και σίγουρα όχι και την κατάληξή τους. Η Μόσχα θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι βολεύεται και από την εμφάνιση νέων εστιών πολέμου στον πλανήτη, που θα απέστρεφαν το βλέμμα αποκλειστικά από την Ουκρανία. Όμως μάλλον θα προτιμούσε τη σταθερότητα, που θα επιτρέπει την απρόσκοπτη εξόρυξη και μεταφορά του πολύτιμου γι’ αυτήν χρυσού από το Σουδάν, ενώ έχει μεγάλα σχέδια και για ενίσχυση των λιμενικών και ναυτικών της υποδομών στην Ερυθρά Θάλασσα. Όσο για τη βόρεια γείτονα της χώρας, την Αίγυπτο, αυτή έχει έναν λόγο παραπάνω να ελπίζει στην αποκλιμάκωση, αφού φοβάται το ενδεχόμενο σημαντικών προσφυγικών ροών που θα πρέπει να διαχειριστεί. Αυτό φυσικά ανησυχεί και τους Ευρωπαίους, που κατά τα άλλα περιορίστηκαν στις γνωστές εκκλήσεις για παύση των εχθροπραξιών και ξεμπέρδεψαν προσωρινά.
