«Τις ιδέες της Ακροδεξιάς δεν τις συζητάμε, τις πολεμάμε». Ο Εντί Πλενέλ, επικεφαλής του γαλλικού ερευνητικού ιστότοπου Mediapart, πήρε ξανά την πένα του και στο νέο του βιβλίο καλεί σε επαγρύπνηση απέναντι στην Άκρα Δεξιά στη χώρα του και όχι μόνο. Ο τίτλος του βιβλίου τα λέει όλα: «Έκκληση για επαγρύπνηση. Απέναντι στην Άκρα Δεξιά».
Το βιβλίο παραπέμπει 30 χρόνια πίσω. Όταν στις 13 Ιουλίου του 1993 40 κορυφαίοι Ευρωπαίοι και Γάλλοι διανοούμενοι έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για την «κανονικοποίηση» του δημόσιου λόγου της Ακροδεξιάς στον χώρο των εκδόσεων και των ΜΜΕ. Οι υπογράφοντες τότε, μεταξύ τους ο Ουμπέρτο Έκο, ο Πιέρ Μπουρντιέ, ο Ζακ Ντεριντά, ο Ζορζ Ντιμπί, ο Λεόν Πολιακόφ, ο Ζαν Πιέρ Βερνάν κ.ά., θύμιζαν ότι ο ακροδεξιός λόγος «δεν είναι απλά μια ιδέα μεταξύ άλλων, αλλά αποτελεί παρακίνηση για αποκλεισμό, για εγκλήματα». Και τόνιζαν ότι γι’ αυτό και «απειλεί τόσο τη Δημοκρατία όσο και τις ανθρώπινες ζωές». Κατά συνέπεια, ζητούσαν τη δέσμευση για άρνηση κάθε συνεργασίας σε περιοδικά, συλλογικά έργα, τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, συνέδρια που οργανώνουν άτομα με αποδεδειγμένους δεσμούς με την Ακροδεξιά. «Δεν συζητάμε συνταγές μαγειρικής με ανθρωποφάγους» έλεγε τότε χαρακτηριστικά ο Ζαν Πιέρ Βερνάν.
Σήμερα ο Πλενέλ αναρωτιέται: «Τι μας συνέβη; Πότε τα παρατήσαμε;». «Δεν περνάει μια μέρα χωρίς ο στιγματισμός, η διάκριση ή ο αποκλεισμός άλλων ανθρώπων λόγω της καταγωγής τους, της θρησκείας τους ή του χρώματος του δέρματός τους να μην βρουν βάση για να εκφραστούν χωρίς εμπόδια ή μάσκες». Αναγνωρίζει ότι αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Το καινούργιο, όπως επισημαίνει, είναι η νομιμοποίηση στον δημόσιο διάλογο των ξενοφοβικών ή των ρατσιστικών προκαταλήψεων. Εξαιτίας μιας νέας «προδοσίας των διανοούμενων», ο Εθνικός Συναγερμός μπορεί να εμφανίζεται λογικό και υπεύθυνο κόμμα γιατί «άλλοι έκαναν τη δουλειά στη θέση του», λέει σημαίνοντας σήμερα συναγερμό ο Πλενέλ. «Υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες, σε διαφορετικές καταστάσεις, τόπους, πλαίσια και πρόσωπα, η Ακροδεξιά είναι η αμφισβήτηση όλων εκείνων που μας κάνουν να είμαστε μαζί σήμερα εδώ, ο ένας απέναντι στον άλλον. Η δημοκρατική μας ελευθερία είναι το πρώτο άρθρο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Γεννιόμαστε ελεύθεροι και ίσοι στα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια. Αυτή τη διακήρυξη ο κάθε είδους συντηρητισμός, σκοταδισμός, τη θεωρούν πάντα σκανδαλώδη» εξήγησε ο Πλενέλ στο ραδιόφωνο France Culture, απαντώντας στο ερώτημα του οικοδεσπότη του, φιλόσοφου και συγγραφέα Αλέν Φινκιελκρό, αν σήμερα, 30 χρόνια μετά την έκκληση εκείνη, δεν έχει αλλάξει τίποτε. «Η Ακροδεξιά είναι αμφισβήτηση αυτής της φυσικής ισότητας, είναι η ιδέα ότι είμαστε άνισοι, ότι υπάρχουν πολιτισμοί ανώτεροι από τους άλλους, έθνη ανώτερα από τα άλλα, θρησκείες, παρουσιαστικά...».
Επαγρύπνηση, το μικρό βότσαλο
Πώς ορίζει ο Πλενέλ την «επαγρύπνηση»; «Η τελευταία λέξη αυτού του δοκιμίου τιμά τη μνήμη του φιλόλογου Μορίς Ολεντέρ, που έλεγε ότι η έκκληση σε επαγρύπνηση είναι μια φιλολογική κίνηση, δηλαδή “να προσέχουμε τις λέξεις”. Αυτή η τελευταία λέξη είναι η λέξη “ενδοιασμός” (scrupule), που προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει “μικρό βότσαλο”. Το μικρό βότσαλο στο σανδάλι των λεγεωνάριων που τους ανάγκαζε να σταματήσουν. Εκείνος που αγρυπνεί στα λατινικά σημαίνει κάποιον που “προσέχει”, που “ενεργεί με σύνεση”. Πρέπει να ανησυχούμε για την κατάσταση του δημόσιου διαλόγου. Δεν μπορούν να λέγονται τα πάντα και δεν μπορεί κανείς να εκφράζει μίσος για τον άλλον».
Η σημερινή αίσθηση ναυτίας προέρχεται από τη «διατύπωση μιας φονικής ιδεολογίας», όπως αυτή της «μεγάλης αντικατάστασης», που ανέπτυξε ο συγγραφέας Ρενό Καμί το 2010, κατά την οποία, οποία, σύμφωνα με σχεδιασμούς σκοτεινών κέντρων, μουσουλμάνοι μετανάστες αντικαθιστούν τους γηγενείς πληθυσμούς. Πρόκειται για ακροδεξιά ιδεολογία που, στη βάση μιας κλειστής άποψης για την ταυτότητα, απορρίπτει την ισότητα. Κάνει θραύση σε συνωμοσιολογικούς ιστότοπους και την έφερε στο προσκήνιο και στα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά στούντιο, ως αιχμή του δόρατος της προεκλογικής του εκστρατείας στις τελευταίες προεδρικές εκλογές την περασμένη άνοιξη, ο ακροδεξιός δημοσιογράφος, διανοούμενος Ερίκ Ζεμούρ. Κατά καιρούς την επικαλούνται μαζικοί φονιάδες στις ΗΠΑ ή στη Νέα Ζηλανδία και αλλού. Ο Πλενέλ παρατηρεί ότι μέσα σε δέκα χρόνια η θεωρία αυτή έχει μετατραπεί σε αποδεκτή γνώμη, που συζητιέται κανονικά στον δημόσιο διάλογο.
«Αυτοί που προσέχουν, που αγρυπνούν, θέλουν να καταδείξουν όλους τους στιγματισμούς, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Για παράδειγμα, αν είμαι απέναντι στον ρωσικό ιμπεριαλισμό που αμφισβητεί το Διεθνές Δίκαιο, το παραβιάζει, αν είμαι απέναντι στα εγκλήματά του, στη λογική κυριαρχίας του, το κάνω στο όνομα ενός ανθρώπινου είδους που είναι παντού το ίδιο. Καλώ να αποκαταστήσουμε τον αγώνα αυτόν, τον αγώνα για την ισότητα, για να μην πέσουμε σε αυτή την παγίδα όπου κυριαρχεί ο φόβος της ταυτότητας που απειλείται, που κινδυνεύει, που πρέπει να προστατευθεί» εξήγησε ο Πλενέλ στη ραδιοφωνική του συνέντευξη. Το 2023 στη Γαλλία, όπως παρατηρεί ο ίδιος, μεταξύ των 50 επίσημων επετείων που εορτάζονται είναι τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του Ακαδημαϊκού και συγγραφέα Μορίς Μπαρές (4 Δεκεμβρίου 1923). Πρόκειται για τον γνωστό δεξιό εθνικιστή και συγγραφέα που ωμά είχε γράψει ότι «ο Ντρέιφους είναι ικανός να προδώσει το πιστεύω λόγω της φυλής του». Μια επέτειος απόδειξη (μία από τις πολλές) για επαγρύπνηση διαρκείας κατά των ιδεών της Ακροδεξιάς, που φυσικά δεν αφορά μόνο τη Γαλλία...
