Την ώρα που ο κόσμος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη χειρότερη πανδημία που έχει ενσκήψει εδώ και έναν αιώνα, αυτήν του κορωνοϊού, σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους, εκτροχιάζοντας την οικονομία και αλλάζοντας άρδην τις νόρμες της καθημερινότητας, πίσω από τις τραβηγμένες κουρτίνες της ταξικής κοινωνίας μια άλλη “πανδημία” μαίνεται και προκαλεί εκατόμβες θυμάτων, αλλά σε μεγάλο βαθμό μένει εκτός προσοχής: χρήση ναρκωτικών, κατάχρηση φαρμάκων, αλκοολισμός, αυτοκτονίες.
Όλοι εκείνοι οι σιωπηλοί θάνατοι που ταξινομούνται σε διαφορετικές κατηγορίες, αλλά έχουν κοινή “αφετηρία” την οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση. Για τους ειδικούς είναι οι “θάνατοι της απόγνωσης".
Η παρατηρούμενη επί μακρόν σταθερή αύξηση των θανάτων στις ΗΠΑ από υπερβολική δόση ναρκωτικών, αυτοκτονίες και ηπατικές ασθένειες που σχετίζονται με την κατάχρηση αλκοόλ, ειδικά μεταξύ ατόμων της μέσης ηλικίας χωρίς πτυχίο κολεγίου, είναι ένα φαινόμενο που οι οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου του Πρίνστον Αν Κέις και Άνγκους Ντίτον έχουν ονομάσει «θανάτους της απόγνωσης».
Το βασικό συμπέρασμα της σχετικής μελέτης τους, της οποίας τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν προχθές από τον δημοσιογράφο Κλαρκ Μέριφιλντ στον ιστότοπο Journalist's Resource, είναι ότι η αύξηση των θανάτων από ναρκωτικά, αλκοόλ και αυτοτραυματισμούς έχει τις ρίζες της στην εδώ και δεκαετίες συρρίκνωση των οικονομικών ευκαιριών για τους μεσήλικους Αμερικανούς με σχετικά χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης.
Προσωρινά στοιχεία από το Εθνικό Κέντρο Στατιστικών Υγείας δείχνουν ότι 100.306 άνθρωποι στις ΗΠΑ πέθαναν από υπερβολική δόση ναρκωτικών μεταξύ Απριλίου 2020 και Απριλίου 2021, αύξηση 28,5% συγκριτικά με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. Το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων αυτών αποδίδεται στην κατάχρηση συνθετικών οπιοειδών.
Η επιδείνωση, χρόνο με τον χρόνο, του προβλήματος των “θανάτων απόγνωσης” μεταξύ διαφόρων τοπικών και φυλετικών ομάδων αποτυπώνεται με αποκαλυπτικά στατιστικά στοιχεία σε μια μελέτη του 2019 από τον Στίβεν Γουλφ, καθηγητή Οικογενειακής Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας στο Κοινοπολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, και τη Χάιντι Σουμέικερ, ερευνήτρια στην Ιατρική Σχολή της Ανατολικής Βιρτζίνια.
Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, από το 1999 έως το 2017 κατεγράφη μεταξύ του αγροτικού λευκού πληθυσμού στις ΗΠΑ αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση ναρκωτικών στη μέση ηλικία κατά 749%: από 4 θανάτους ανά 100.000, σε σχεδόν 34 ανά 100.000! Οι θάνατοι από υπερβολική δόση στη μέση ηλικία αυξήθηκαν απότομα την ίδια περίοδο και για τους λευκούς που ζουν σε μητροπολιτικές κομητείες, συγκεκριμένα κατά 531%. Το ποσοστό θνησιμότητας από χρήση ναρκωτικών σ' αυτή τη φυλετική ομάδα μετακινήθηκε από τους 6,7 θανάτους ανά 100.000 στους 42,5!
Η υψηλότερη αύξηση στους θανάτους από υπερβολική δόση μεσηλίκων λευκών καταγράφεται στα προάστια των πόλεων με περισσότερους από 1 εκατομμύριο κατοίκους. Σε αυτές τις περιοχές το ποσοστό για τους λευκούς μεσήλικους εκτοξεύτηκε στο 858%: από 4,7 θανάτους ανά 100.000 σε 45,2! Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους ισπανόφωνους ήταν επίσης υψηλότερα στα προάστια των μεγάλων πόλεων.
Για τους Αφροαμερικανούς το ποσοστό θνησιμότητας από υπερβολική δόση αυξήθηκε περισσότερο στις πόλεις με λιγότερους από 250.000 κατοίκους, αλλά μεταξύ των μαύρων ηλικίας 55 έως 64 ετών η μεγαλύτερη αύξηση αφορά εκείνους που ζουν σε μεγάλες πόλεις. Αντίστοιχα οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν περισσότερο μεταξύ των λευκών και Αφροαμερικανών στις επαρχιακές κομητείες. Για τους ισπανόφωνους και τους αυτόχθονες η αύξηση των αυτοκτονιών αφορά κυρίως τις μητροπολιτικές περιοχές.
Παρά την πολυπλοκότητα του προβλήματος, φαίνεται ότι υπάρχει ένα σωτήριο στοιχείο που μπορεί να αντιμετωπίσει την ιδιότυπη αυτή κοινωνική “πανδημία”: η πολιτική οικονομικής ανακούφισης των ανθρώπων της κατώτερης τάξης.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2020 του Journal of Health Economics συνδέει μια αύξηση κατά 10% στον κατώτατο μισθό με 2,7% λιγότερες αυτοκτονίες μεταξύ ενηλίκων με απολυτήριο Γυμνασίου ή κατώτερης εκπαίδευσης. Αύξηση του ίδιου επιπέδου στις μειώσεις φόρου της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για άτομα με χαμηλό εισόδημα έχει επίσης ως αποτέλεσμα μείωση κατά 3% των αυτοκτονιών μεταξύ ενηλίκων κατώτερης εκπαίδευσης.
