«Ο αγώνας για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα δεν πρέπει να διαχωρίζεται από τις οικονομικές διεκδικήσεις, τα εργασιακά δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος, γιατί αποτελούν συνιστώσες της μεγάλης αλλαγής που έχουμε ανάγκη εμείς και οι κοινωνίες μας. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να πείσουμε έναν άνθρωπο στην περιφέρεια μιας μεγαλούπολης ότι ο αγώνας εναντίον της ομοφοβίας και υπέρ των μεταναστών αποτελεί τμήμα του αγώνα για καλύτερους μισθούς, ασφάλεια στην εργασία και ισχυρό κοινωνικό κράτος», τόνισε στην ΑΥΓΗ η Τζιόρτζια Σερουγκέτι, ερευνήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και Κοινωνικής Ανάλυσης του Πανεπιστημίου Μπικόκα του Μιλάνου.
«Εάν δεν του προσφέρουμε μια πειστική ερμηνεία και εάν δεν μας δει να αγωνιζόμαστε γι' αυτήν, θα μας απαντήσει ότι δεν τον ενδιαφέρει η ομοφοβία ή αν στη Μεσόγειο πνίγονται άνθρωποι και θα ακολουθήσει τον πρώτο ακροδεξιό λαϊκιστή ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα τον ανεχτεί», συμπλήρωσε η Σερουγκέτι.
Βλέπετε ότι υπάρχει ένας συντηρητικός άνεμος από τη λαϊκιστική Δεξιά στον κόσμο μας.
Το θέμα, βέβαια, είναι να τον σταματήσουμε και να αποτρέψουμε να μετατραπεί σε τσουνάμι, γιατί είδαμε ότι, παρ’ όλο που η εικόνα ορισμένων ηγετών της εξασθένησε, όπως, για παράδειγμα, του Τραμπ στις ΗΠΑ ή του Σαλβίνι στην Ιταλία, η πολιτική τους δύναμη παραμένει ισχυρή και ζωντανή. Φαίνεται ότι έχουν διαμορφώσει μια δική τους κοινή γνώμη, με τις ιδέες της, που περιμένει να δει πως θα εκπροσωπηθεί ή διαφορετικά δεν πάει να ψηφίσει. Ακόμη και όταν χάνουν τις εκλογές, όπως με τον Τραμπ, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον «τραμπισμό». Υπάρχει μια πολιτική ταύτισης με τον λευκό άνδρα, τον χριστιανό, της μεσαίας και κάπως υψηλής μεσαίας τάξης, που διεκδικεί το ότι αποτελεί τον μοναδικό και πραγματικό αμερικανικό λαό. Όλος αυτός ο κόσμος είναι έτοιμος να κινητοποιηθεί υπέρ των συντηρητικών υποψηφίων. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στην Ιταλία, για να μην αναφερθούμε σε χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, που κυβερνά η λαϊκιστική Ακροδεξιά. Η Πολωνία σήμερα αποτελεί την πιο ακραία εκδοχή του φαινομένου της ανελεύθερης μετατροπής των δημοκρατικών θεσμών, που ίσως θα ήταν καλύτερα να αποκαλούμε αντιδραστική. Στην Πολωνία κατεδαφίζεται η βασική αρχή της δημοκρατίας, η ισότητα των πολιτών.
Η λαϊκιστική Ακροδεξιά προβάλλει την ιδέα ότι αποτελεί την αναζωογόνηση, την αναθέρμανση των δημοκρατικών ιδεών, γιατί αυτό προσπαθούν να μας πουλήσουν. Αναφέρομαι στην Ακροδεξιά που αναζητά μια μεγάλη λαϊκή συναίνεση και όχι στις ακραίες βίαιες οργανώσεις της Ακροδεξιάς. Αναφέρομαι στα μεγάλα κόμματα της Ακροδεξιάς που εμφανίζονται ως η αυθεντική φωνή του λαού, του επανεκδημοκρατισμού του κράτους και της κοινωνίας και που υποτίθεται ότι στρέφονται εναντίον μιας ολιγαρχικής ελίτ. Η ολιγαρχική ελίτ υπάρχει, αλλά αυτοί δεν θέλουν τον επανεκδημοκρατισμό του κράτους και της κοινωνίας αλλά να βαθύνουν ακόμη περισσότερο τις ανισότητες. Θέλουν να ξαναθεμελιώσουν σε θεσμικό επίπεδο τις χειρότερες ανισότητες, του φύλου, της σεξουαλικής κατεύθυνσης, της ράτσας, του έθνους. Γι' αυτό καταφέρνουν να έχουν μεγάλη συναίνεση. Προσπαθούν με κάθε μέσο να ανοικοδομήσουν μια κοινωνία της ανισότητας, μια ιεραρχική κοινωνία με αξίες που νομίζαμε ότι έχουν ξεπεραστεί.
Πού στηρίζουν τη συναίνεση που εξασφαλίζουν;
Το πρόβλημα είναι, για όσους θεωρούν ότι ανήκουν στην Αριστερά, ότι αυτή η λαϊκιστική Ακροδεξιά παίρνει πολλές ψήφους από τους εργαζόμενους, αυτούς που απογοητεύτηκαν από την Κεντροαριστερά και την Αριστερά. Παίρνουν την ψήφο αυτών που υπομένουν τις μεγαλύτερες ανισότητες για να τους οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερες ανισότητες. Εκεί που κυβερνούν ή εκεί που βρίσκονται στην αντιπολίτευση συνεχίζουν τη δουλειά τού πιο σκληρού νεοφιλελευθερισμού.
Πιέζουν τους ανθρώπους στον ακραίο ανταγωνιστικό ατομικισμό, ότι ο καθένας θα τα καταφέρει μόνος του, ότι δεν έχει ανάγκη τις κοινωνικές σχέσεις και την κοινωνική του ταυτότητα. Τροφοδοτούνται από τις καταστροφές που προκαλεί ο νεοφιλελευθερισμός και κυρίως τον κατακερματισμό και την ισοπέδωση των κοινωνιών, δεν θέλουν όμως να οργανώσουν τον κόσμο για να βελτιώσει την οικονομική και κοινωνική του κατάσταση με βάση μια ταξική αναφορά, αλλά του προτείνουν τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό της αγοράς που ήδη τους συνθλίβει.
Στην Ιταλία, για παράδειγμα, έχουμε την αποκαλούμενη κοινωνική Δεξιά των Αδελφών της Ιταλίας της Μελόνι, που αποτελούν τους μεγαλύτερους εχθρούς του κοινωνικού εισοδήματος, που, κατ' αυτούς, είναι για τους «τεμπέληδες» και τους «άχρηστους». Μπροστά στη σφαγή της πανδημίας, με το πρώτο κύμα, η Μελόνι υποστήριζε ότι πρέπει να παραμείνουν όλα ανοιχτά και να συνεχίσουμε να παράγουμε και να εργαζόμαστε σαν να μην συμβαίνει τίποτα.
Η λαϊκιστική Ακροδεξιά δεν αποτελεί εναλλακτική λύση ούτε από την άποψη της αναδιανομής του πλούτου, γιατί θέλει να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους. Αποτελεί τη δίδυμη αδελφή της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς, που βαθαίνει περισσότερο τις ανισότητες, τις κοινωνικο-οικονομικές όσο και αυτές των διακρίσεων που αφορούν το φύλο, τη ράτσα.
Η Ακροδεξιά αυτή υποστηρίζει ότι η Κεντροαριστερά και η Αριστερά δεν απαντούν στην κοινωνική και οικονομική κρίση, και αυτό φαίνεται να είναι αλήθεια, και ότι η Ακροδεξιά έχει τις κατάλληλες απαντήσεις. Αυτό ασφαλώς δεν είναι αλήθεια. Το πρόβλημα είναι ότι ο νεοφιλελευθερισμός κατάφερε να πιέσει και να διαλύσει την Κεντροαριστερά, που δεν μπόρεσε να διατηρήσει την αυτονομία της με ένα εναλλακτικό όραμα.
Η λαϊκιστική Ακροδεξιά έχει κοινό σχέδιο και στόχο;
Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι οι επιθέσεις της λαϊκιστικής Ακροδεξιάς σε ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων, πρωτίστως τους μετανάστες, τα νέα οικογενειακά μοντέλα, την ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ. Χρειάζεται προσοχή, γιατί πολλές φορές μας δίνεται η εντύπωση ότι η κάθε μια από αυτές αποτελεί μια ξεχωριστή εκστρατεία από κάποιους λαϊκιστές ακροδεξιούς. Όσες φορές είδαμε να προωθούνται νόμοι υπέρ της ισότητας των φύλων, της αναγνώρισης δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚΙ και κυρίως παρέμβασης στα σχολεία για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών, είχαμε τεράστιες αντιδράσεις από μια ομογενοποιημένη και πολύ συμπαγή Ακροδεξιά. Η Ουγγαρία και η Πολωνία μάς δείχνουν πώς οργανώνεται η Ακροδεξιά που κυβερνά στην Ευρώπη.
Η λαϊκιστική Δεξιά υπερασπίζεται όπως μπορεί την παραδοσιακή οικογένεια, γιατί αποτελεί το κύτταρο αναπαραγωγής της κοινωνίας της ανισότητας, την ιδέα μιας ιεραρχικής και αυταρχικής κοινωνίας, ενώ, την ίδια στιγμή, αποτελεί το οχυρό της για τη διατήρηση της φυλής, της ράτσας, της εθνικής καθαρότητας. Η αντιμεταναστευτική ρητορική ξεκινά από τη διαφύλαξη της εθνικής καθαρότητας. Ο Όρμπαν το επαναλαμβάνει συνεχώς ότι έχουν ανάγκη από παιδιά λευκών και χριστιανών Ούγγρων. Στην Ιταλία συνεχίζουν να διοργανώνουν διεθνή συνέδρια για την οικογένεια τροφοδοτώντας τους φόβους για εθνογραφική αλλαγή των οικογενειών στη χώρα.
Την ίδια στιγμή, η υπεράσπιση των εθνικών συνόρων για τους εθνικιστές - κυρίαρχους αποτελεί μια νοσταλγική υπεράσπιση ενός πολιτικού εκμοντερνιστικού σχεδίου, που αναγνωρίζει σε ένα μόνο όργανο την πηγή των πολιτικών δικαιωμάτων, το ανδροπρεπές κράτος, του λευκού, του ιδιοκτήτη, του αρχηγού της οικογένειας. Τα παραδοσιακό κράτος και η παραδοσιακή οικογένεια, με τις ιεραρχικές τους οργανώσεις, αποκλείουν όλους τους υπόλοιπους, πρωτίστως τους ξένους και όσους δεν αποδέχονται τον συγκεκριμένο τύπο οικογένειας. Θέλω να τονίσω ότι ο δεξιός λαϊκισμός δεν έχει μόνο δύο άξονες, την υπεράσπιση των συνόρων και εναντίον των μεταναστών, αλλά και ότι δίνει μια σειρά από ιδεολογικές και πολιτιστικές μάχες. Έχει ένα κοινό σχέδιο, παρά τις διακλαδώσεις του.
Η Πολωνία αποτελεί αυτή τη στιγμή το εμβληματικό στοιχείο αυτής της πολιτικής, γιατί βλέπουμε ότι έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο πρόβλημα κατά των μεταναστών, με τη χρήση απάνθρωπων μορφών βίας, ενώ οι μεταναστευτικές της ροές είναι σχεδόν ανύπαρκτες, γιατί μιλάμε για λίγες εκατοντάδες άτομα, που δεν συγκρίνονται με αυτές της Ελλάδας και της Ιταλίας.
Νομίζω πως στην νότια Ευρώπη ξέρουμε πολύ καλά ότι οι μετανάστες δεν επηρέασαν αρνητικά τις οικονομίες μας, αλλά χρησιμοποιήθηκαν εσκεμμένα ιδεολογικά για να διαμορφώσουν τα πιο απαίσια χαρακτηριστικά στην κοινή γνώμη. Μετακινώντας την κοινή γνώμη σε μια αντιμεταναστευτική υστερία οδήγησαν όλες τις πολιτικές δυνάμεις να υιοθετήσουν ανάλογες θέσεις για να μην χάσουν ψήφους. Για τον λόγο αυτό, στην Ιταλία βρεθήκαμε να έχουμε μόνο τις μικρές οργανώσεις της Αριστεράς και της κοινωνίας των πολιτών να υπερασπίζονται τους μετανάστες και να έχουν μια πραγματικά αντιρατσιστική πολιτική.
Στην Ιταλία, εκτός από τα μικρά κόμματα της Αριστεράς, δεν υπάρχει καμία μεγάλη προοδευτική πολιτική δύναμη που να λέει κάτι ξεκάθαρο για την υποδοχή. Τώρα, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην Πολωνία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το μεταναστευτικό είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς;
Ο συντηρητικός άνεμος κινδυνεύει να μετατραπεί σε τσουνάμι, γιατί οι άλλες δυνάμεις δεν είναι σε θέση να διαμορφώσουν μια εναλλακτική πρόταση. Οι προοδευτικές δυνάμεις πέφτουν θύματα του φόβου τους από την επιτυχία των ακροδεξιών δυνάμεων. Βλέπουν με φόβο την αύξηση της συναίνεσης στην Ακροδεξιά και επιτρέπουν με την απραξία τους στην Ακροδεξιά να επιβάλει την αντιδραστική της ατζέντα.
Πώς μπορούν να ανοικοδομηθούν οι κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις ανάμεσα σε αυτούς που πλήττονται από τις ανισότητες σε μια προοδευτική κατεύθυνση;
Το μεγαλύτερο λάθος ήταν να εγκαταλειφθεί η ερμηνεία του κόσμου με βάση την ταξική αντιπαράθεση ή να μην βρεθεί μια άλλη τόσο απλή και πειστική ερμηνεία της πολιτικής αντιπαράθεσης. Υπάρχει πλήρης αδυναμία διαμόρφωσης μιας νέας γλώσσας για την ερμηνεία του κόσμου, ενώ η Κεντροαριστερά απαξιώνει κάθε αναφορά στις ταξικές αντιπαραθέσεις, εκτιμώντας ότι έχουν ξεπεραστεί και ότι ο επιχειρηματίας και ο επενδυτής είναι φίλοι μας, ότι υπάρχουν καλοί επιχειρηματίες και επενδυτές, ότι ο εργαζόμενος μπορεί να γίνει επιχειρηματίας και επενδυτής. Αυτό ήταν το οπλοστάσιο που γνωρίσαμε στην Ιταλία με τον «μπερλουσκονισμό» και το οποίο είδαμε σε μια σειρά άλλες χώρες. Στην Ιταλία κατάφεραν να διαλύσουν οποιαδήποτε εστία οργάνωσης της αντιπαράθεσης και η Κεντροαριστερά διευκόλυνε αυτή την κατάσταση, με τον Ρέντζι να αποτελεί τον χειρότερο εκπρόσωπο της νεοφιλελεύθερης Κεντροαριστεράς.
Εάν δεν κάνεις έστω και μια τυπική ανάγνωση της αντιπαράθεσης ανάμεσα σε τάξεις και συμφέροντα, εάν δεν αναλύσεις τις αιτίες και τις πηγές των ανισοτήτων, πώς θα αντιμετωπίσεις την Ακροδεξιά; Ασφαλώς και δεν υπάρχει η παλιά ανδροκρατική εργατική τάξη που στοιβαζόταν στα εργοστάσια. Σήμερα είναι οι κακοπληρωμένες γυναίκες που πλήττονται από την κρίση χειρότερα ακόμη και από τους κακοπληρωμένους άνδρες, οι μετανάστες, οι ανασφαλείς και περιστασιακοί εργαζόμενοι. Έχουμε καταλάβει ότι σήμερα αποτελούν τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία; Πώς όμως θα τους προσφέρουμε μια απλή και πειστική πρόταση για να αλλάξουν την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση; Αυτή είναι η πρόκληση. Δεν έχω την απάντηση, αλλά νομίζω ότι αυτή θα πρέπει να αναζητηθεί σε αυτό το πεδίο.
Διαδικτυακή συζήτηση με τη Σερουγκέτι
Η Τζιόρτζια Σερουγκέτι, μαζί με την πρώην γραμματέα της CGIL και ηγετικό στέλεχος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων ETUC και την Ελευθερία Τομπάτζογλου, τη δικηγόρο της δίκης της Χρυσής Αυγής για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, θα συμμετάσχει στη διαδικτυακή συζήτηση με θέμα «Η Δημοκρατία και οι εχθροί της: Από τη Χρυσή Αυγή στη Forza Nuova», που διοργανώσει την Τρίτη 23 Νοεμβρίου στις 21.30 μ.μ. η Ο.Μ. Ιταλίας του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία σε συνεργασία με τις εφημερίδες ΑΥΓΗ και Εποχή. Πρόσφατα εκδόθηκε το νέο της βιβλίο με τίτλο: «Ο συντηρητικός άνεμος. Η λαϊκιστική Δεξιά επιτίθεται στη δημοκρατία» ("Il vento conservatore. La destra populista all’attacco della democrazia". Editori Laterza 2021). FaceBook: https://www.facebook.com/110599470673643/posts/439768584423395/ YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=9HpNJlx0Sh0
