«Ο Μπολσονάρου μας οδήγησε να ζούμε μια σουρεαλιστική κατάσταση, δημιουργώντας ένα πραγματικό πανδαιμόνιο μέσα στην πανδημία. Σχεδόν μισό εκατομμύριο κόσμος χάθηκαν και περίπου 16,4 εκατομμύρια αρρώστησαν. Ο Λούλα είναι η μόνη μας ελπίδα για τις εκλογές του 2022 και ο Μπολσονάρου τον φοβάται» τόνισε στην ΑΥΓΗ η δημοσιογράφος Βασιλική Θωμά Κωνσταντινίδου, που ζει εδώ και επτά δεκαετίες στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. «Στη Βραζιλία ζούμε περίπου 40.000 Έλληνες και αναζητούμε την ιστορική μας μνήμη μετά από σχεδόν δύο αιώνες παρουσίας μας στη χώρα αυτή» συμπλήρωσε η Β.Θ. Κωνσταντινίδου, που διευθύνει το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο «Αρετή» στο Σάο Πάολο.
Πώς είναι η κατάσταση στη Βραζιλία του Μπολσονάρου;
Συνεχίζουμε να ζούμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, γιατί από τον Μάρτιο του 2020 που άρχισε η πανδημία αντιμετωπίζουμε αυτό που λέμε εμείς πανδαιμόνιο, εξαιτίας του Μπολσονάρου. Η κυβέρνησή του μας έφερε κατά κάποιο τρόπο σε αυτή την κατάσταση. Ξεπεράσαμε τους 450.000 νεκρούς από την πανδημία και πολλοί άλλοι άνθρωποι θα χαθούν. Όλοι αντιμετωπίζουν προβλήματα με την πανδημία, αλλά τα περισσότερα κράτη ακολουθούσαν τις οδηγίες του ΠΟΥ και των επιστημόνων, ενώ εμείς είχαμε τον Μπολσονάρου που μας οδήγησε στην ακριβώς διαφορετική κατεύθυνση. Εάν είχαμε πάρει τα απαραίτητα μέτρα, δεν θα βρισκόμασταν σε αυτό το σημείο. Τα ΜΜΜ είναι πάντα γεμάτα, γιατί οι άνθρωποι πρέπει να εργαστούν. Με τα ΜΜΜ γεμάτα και το τρίτο κύμα προ των πυλών, καταλαβαίνει κανείς τι έχει να γίνει.
Πώς είναι η κατάσταση στα νοσοκομεία;
Λένε ότι η πληρότητα κατά μέσο όρο φτάνει στο 80%, αλλά τώρα μόλις μπαίνουμε στο τρίτο κύμα. Στις 10 από τις 26 πρωτεύουσες όμως των κρατιδίων, που είναι και οι μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, η πληρότητα φτάνει ήδη στο 90%. Την ίδια στιγμή, ο εμβολιασμός προχωρά πολύ αργά, αφού έχουμε φτάσει το 10% με 12% του πληθυσμού να έχει εμβολιαστεί μέχρι σήμερα με τις δύο δόσεις, ενώ δεν υπάρχουν πλέον εμβόλια γιατί η κυβέρνησή μας είχε αδιαφορήσει για να παραγγείλει και να τα αγοράσει όταν έπρεπε. Ούτε μέχρι το τέλος του έτους δεν θα καταφέρουμε να εμβολιάσουμε τον πληθυσμό.
Γιατί ο Μπολσονάρου δεν πήρε εμβόλια; Άλλαζε μόνο τον ένα υπουργό Υγείας μετά τον άλλον;
Ο Μπολσονάρου ακολούθησε την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ και μας έλεγε αρχικά ότι δεν υπάρχει καν κορωνοϊός. Ακόμη και σήμερα τριγυρίζει σε όλη τη χώρα χωρίς να φοράει μάσκα και χωρίς να λαμβάνει, τις περισσότερες φορές, μέτρα προστασίας. Μας έλεγε διαρκώς να πάρουμε τη χλωροκίνη που είναι για την ελονοσία και ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Από την αρχή φαίνεται ότι δεν ήθελαν να δαπανήσουν πόρους για τα εμβόλια, την περίθαλψη, την Υγεία, αφήνοντας όσους μολυνθούν να πεθάνουν. Ο Μπολσονάρου πίστευε ότι πρέπει να αφεθεί ελεύθερη η διασπορά του ιού για να δημιουργηθούν αντισώματα στον πληθυσμό, παραβλέποντας το καταστροφικό κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Επίσης ο Μπολσονάρου ήθελε να ιδιωτικοποιήσει το δημόσιο σύστημα Υγείας που έχουμε και που είναι ένα από τα καλύτερα στη Λατινική Αμερική. Στο Σάο Πάολο και το Ρίο Ντε Τζανέιρο έχουμε δύο από τα καλύτερα ινστιτούτα στον κόσμο για την ανάπτυξη ερευνών και εμβολίων. Γιατί δεν τους έδωσαν οδηγίες να κάνουν κάτι για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία;
Ο κορωνοϊός ποια κοινωνικά στρώματα πλήττει περισσότερο;
Τους φτωχούς, που είναι αυτοί που αρρωσταίνουν και πεθαίνουν περισσότερο. Η κατάσταση είναι τρομερή στις φαβέλες και στις παραγκουπόλεις. Η κυβέρνηση ήξερε σίγουρα ότι ο κορωνοϊός θα σκότωνε περισσότερο τους φτωχούς και όχι εμάς μου ζούμε σε σπίτια με τρεχούμενο νερό και υπηρεσίες, σωστές συνθήκες υγιεινής και προστασίας. Η πανδημία πάντως στη Βραζιλία άρχισε από τις πλούσιες περιοχές και συνοικίες, από τον κόσμο δηλαδή που ταξιδεύει στο εξωτερικό ή αυτούς που ήρθαν από το εξωτερικό. Σήμερα ακόμη και τα ιδιωτικά νοσοκομεία, που απευθύνονται στον κόσμο που έχει χρήματα, είναι πλήρη και ζητούν από τα δημόσια νοσοκομεία κλίνες για να μετακινήσουν τους πελάτες - ασθενείς τους. Η πανδημία είναι από μόνη της δύσκολη και όταν λες ότι ανοίγεις ή δεν κλείνεις τις οικονομικές δραστηριότητες, διευκολύνεις τη διασπορά και τον θάνατο. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, γιατί διαρκώς κλείνουν επιχειρήσεις, εστιατόρια, μπαρ, καταστήματα. Έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των αστέγων. Βλέπεις κάθε μέρα και περισσότερες οικογένειες να βρίσκονται στον δρόμο.
Πώς αντιδρά ο κόσμος; Γιατί προφανώς θα υπάρχει και μια οικονομική και κοινωνική κρίση να συνοδεύει την πανδημία.
Αυτή τη στιγμή στη Βραζιλία υπάρχουν επισήμως 14,4 εκατομμύρια άνεργοι, ο μεγαλύτερος αριθμός ανέργων από τότε που άρχισε η καταγραφή τους το 2012, ενώ ο δείκτης ανεργίας έφτασε στο 14,4% το πρώτο τρίμηνο. Παράλληλα, έχει αυξηθεί πολύ η βία, ειδικά στις φαβέλες. Πρόσφατα είχαμε 28 νεκρούς από την εισβολή της αστυνομίας και της πολιτοφυλακής σε μια φαβέλα στο Ρίο Ντε Τζανέιρο. Έχουμε μια σουρεαλιστική κυβέρνηση. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ποτέ ότι θα φτάναμε σε αυτό το σημείο. Με την πανδημία είναι δύσκολο να καλλιεργηθεί μια μαζική διαμαρτυρία, αλλά πρέπει να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση ελέγχει καλύτερα τα ψηφιακά μέσα και διαμέσου των fake news καταφέρνει να έχει μια ανοχή. Το Σάββατο 29 Μαΐου η Βραζιλία θα βγει στους δρόμους, με τις απαραίτητες αποστάσεις προστασίας, μετά το κάλεσμα πολλών οργανώσεων και των περισσοτέρων κομμάτων της αντιπολίτευσης. Αυτή τη στιγμή ο Λούλα έχει αποφυλακιστεί και μπορεί να είναι υποψήφιος Πρόεδρος, γιατί όλα αυτά που του είχαν καταλογίσει και η φυλάκισή του αποδείχθηκαν σκευωρίες. Ο Λούλα είναι η μόνη μας ελπίδα. Η απελευθέρωση του Λούλα και οι εμφανίσεις του, οι ομιλίες του κατά της κυβέρνησης, φόβισαν τον Μπολσονάρου αναγκάζοντάς τον να κινηθεί. Η ελπίδα μας είναι το 2022 να μπορέσει να εκλεγεί ο Λούλα. Στα τέλη Απριλίου δημιουργήθηκε μια Εξεταστική Επιτροπή για τον κορωνοϊό και πιστεύω ότι λειτουργεί ως πίεση εναντίον του Μπολσονάρου. Ελπίζουμε να δούμε τι έγινε με την πανδημία και τα ψέματα που μας έλεγαν. Οι υπεύθυνοι αυτής της καταστροφής θα πρέπει να πληρώσουν.
Να μην εκλείψουν 200 χρόνια ιστορίας των Ελλήνων της Βραζιλίας
Πώς βιώνουν οι Έλληνες του Σάο Πάολο τη σημερινή κατάσταση;
Δεν μπορούμε να τους θεωρήσουμε κάτι το ενιαίο. Υπάρχει μια γενικότερη ανησυχία για την πανδημία και πώς εξελίσσεται, αλλά ορισμένοι ψήφισαν τον Μπολσονάρου και θεωρούν ότι κάνει το σωστό και άλλοι θεωρούν το αντίθετο. Λειτουργούν περισσότερο ενωτικά όταν αντιμετωπίζουν τα πράγματα που μας συνδέουν ως Έλληνες, αλλά σε ό,τι αφορά τη Βραζιλία συμπεριφερόμαστε σαν κανονικοί Βραζιλιάνοι που είμαστε. Άλλοι είναι προοδευτικοί και άλλοι συντηρητικοί. Υπάρχουν Έλληνες δεύτερης, τρίτης, ακόμη και τέταρτης γενιάς.
Σε τι κοινωνική κατάσταση βρίσκονται οι Έλληνες της Βραζιλίας;
Η κοινωνική κατάσταση στη Βραζιλία είναι πολύ διαφορετική κυρίως σε ό,τι αφορά τις τάξεις και τη διαστρωμάτωση του κόσμου. Η μεσαία τάξη έχει τρία με τέσσερα επίπεδα, ο πλούτος είναι πολύ συγκεντρωμένος και θα έλεγα ότι υπάρχουν ελάχιστοι Έλληνες που να είναι πάρα πολύ πλούσιοι και δεν μπορούν να συγκριθούν με τους πολύ πλούσιους της Βραζιλίας, που είναι λιγότεροι από το 1%. Υπάρχουν επίσης και αυτοί που είναι φτωχοί, που αντιμετωπίζουν προβλήματα, οικονομικά, κοινωνική ή είναι ηλικιωμένοι, αλλά οι κοινότητες που υπάρχουν προσπαθούν στα μέτρο που μπορούν να βοηθήσουν. Με αυτή την έννοια υπάρχει αλληλεγγύη, ανθρωπιά και ενδιαφέρον. Στο Σάο Πάολο έχουμε μια επιτροπή που συγκεντρώνει τρόφιμα και άλλα είδη για όσους έχουν ανάγκη.
Ποια είναι η σχέση των Ελλήνων με την Ελλάδα;
Υπάρχει η Ομοσπονδία των Ελληνικών Κοινοτήτων και ορισμένοι θέλουν να έχουν δικαίωμα ψήφου στην Ελλάδα. Ορισμένοι έχουν επαφές με την Ελλάδα και μέχρι πριν την πανδημία έρχονταν τακτικά. Προσωπικά, δεν αισθάνομαι ότι πρέπει να ψηφίζω στην Ελλάδα. Όλη μου η ζωή είναι στη Βραζιλία. Η επαφή μου με την Ελλάδα είναι συναισθηματική. Δεν ζω στην Ελλάδα, δεν έχω επιχειρήσεις και σπίτια στην Ελλάδα και νομίζω ότι δεν έχω το δικαίωμα να ψηφίζω και να αποφασίζω για τους άλλους. Το ίδιο θα έλεγα και για τους Βραζιλιάνους που ζουν στην Ελλάδα και ψήφισαν στη Βραζιλία, χωρίς να έχουν ιδέα τι γίνεται στη χώρα. Στη Βραζιλία ψηφίζω πάντα, γιατί έτσι πρέπει να γίνεται. Η Ιταλία έχει δώσει σε όλους το δικαίωμα ψήφου, αλλά δεν μου φαίνεται σωστό.
Μπορεί να μην θέλετε να ψηφίσετε, αλλά συν-ιδρύσατε μαζί με άλλους και διευθύνετε το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο «Αρετή» στο Σάο Πάολο...
Για μια ομάδα ανθρώπων το Πολιτιστικό Κέντρο «Αρετή» αποτελεί εδώ και μια δεκαετία μια πρόκληση ζωής, γιατί πιστεύουμε ότι η ελληνικού κουλτούρα και ο πολιτισμός βοηθάνε να θέσουμε στο επίκεντρο της προσοχής μας τον άνθρωπο. Δεν περιοριζόμαστε μόνο σε εκδηλώσεις και τμήματα ελληνικής κουλτούρας και πολιτισμού, αλλά κάνουμε και έρευνα και σπουδές με άξονα την φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την Ιστορία. Οι περισσότεροι που συμμετέχουν και μελετάνε στο Κέντρο είναι Βραζιλιάνοι, όχι Έλληνες. Κάνουμε κάτι με πραγματικό μεράκι και ένα ανοιχτό χαμόγελο σε όλους και όλες.
Με μεράκι γράψατε και τα βιβλία σας για τους Έλληνες της Βραζιλίας...
Έκανα μια έρευνα για τους Έλληνες της Βραζιλίας και της Μπραζίλια, της πρωτεύουσας της χώρας, με πάρα πολλές συνεντεύξεις, μαρτυρίες και τη συγκέντρωση υλικών, για να μην χαθεί μια ιστορική μνήμη που πλησιάζει σχεδόν τους δύο αιώνες. Ο άνθρωπος κάποια φορά γυρίζει το βλέμμα του πίσω για να δει από πού προέρχεται και ποιος είναι. Όταν κατάλαβα ότι εάν οι νέες γενιές γύριζαν το βλέμμα τους πίσω δεν θα έβλεπαν τίποτα, γιατί δεν θα τους είχαμε αφήσει τίποτα για την κοινή μας Ιστορία, έβαλα ως σκοπό να ανατρέξω σ' αυτή την Ιστορία και να αφήσω κάτι γραμμένο, κάποια υλικά για τις νέες γενιές. Έκανα δεκαέξι χρόνια να συγκεντρώσω τα υλικά για το πρώτο βιβλίο, γιατί εργαζόμουν κιόλας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να είναι κανείς και να αισθάνεται Έλληνας, αλλά μέσα στην τόσο μεγάλη Ιστορία δεν θα έπρεπε να λείψουν τα σχεδόν διακόσια χρόνια Ιστορίας των Ελλήνων της Βραζιλίας.
Ποια είναι η Βασιλική Θωμά Κωνσταντινίδου
H δημοσιογράφος Βασιλική Θωμά Κωνσταντινίδου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1950 και μετανάστευσε με τους Μικρασιάτες γονείς της σε ηλικία τριών ετών στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Εδώ και τριάντα χρόνια έχει αφιερωθεί στη μελέτη της προφορικής Ιστορίας και μνήμης και στην έρευνα της ελληνικής μετανάστευσης στη Βραζιλία. Είναι ιδρυτικός μέλος και διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Μελετών «Αρετή». Μεταξύ άλλων έχει γράψει τα βιβλία «Θεματοφύλακες των Αναμνήσεων - Μνήμη και Ιστορίες των Ελλήνων Μεταναστών στη Βραζιλία» (2009 / δίγλωσσο - ελληνικά/πορτογαλικά) και «Η γλυκύτητα της γης» - Ιστορίες και Αναμνήσεις του Αντόνιο Παβάν και της Νοέμια Φολτράν Παβάν (οικογενειακή βιογραφία / 2006).
