Αρχές Οκτωβρίου 2001, μόλις μερικές εβδομάδες μετά τις πολύνεκρες επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Πρόεδρος Μπους απαιτεί προσχηματικά από τους Ταλιμπάν να του παραδώσουν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, που κρυβόταν κάπου στα βουνά του Αφγανιστάν. Η αναμενόμενη άρνησή τους προκάλεσε την στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ. Ήταν 7 Οκτωβρίου 2001.
Η επιχείρηση “Διαρκής Ελευθερία” φαίνονταν εξαρχής ότι θα ήταν δύσκολη. Ένας τακτικός στρατός καλούνταν να αντιμετωπίσει σε άγνωστες, εχθρικές και δύσβατες περιοχές οργανωμένες και ετοιμοπόλεμες αντάρτικες ομάδες που γνώριζαν άριστα τον ανορθόδοξο πόλεμο. Πολλοί αναλυτές μιλούσαν τότε για κίνδυνο “νέου Βιετνάμ” και εξηγούσαν τα αρνητικά δεδομένα. Η χρονική απόσταση από τον τραυματικό εκείνο πόλεμο ήταν ακόμη σχετικά μικρή προσφέροντας πρακτικό μέτρο σύγκρισης.
Ο χρόνος τους διέψευσε. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν αποδείχθηκε χειρότερος από αυτόν του Βιετνάμ, όχι σε μέγεθος απωλειών, αλλά σε χρονική διάρκεια. Η θερμή εμπλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ διήρκεσε 11 χρόνια, από το 1964 έως το 1975. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν συμπληρώνει ήδη είκοσι χρόνια. Είναι ο πλέον μακροχρόνιος πόλεμος στο οποίο έχουν εμπλακεί αμερικανικές δυνάμεις.
Ανάληψη δράσης
Αρκετά χρόνια μετά, το 2013, σ’ ένα πολύ διαφορετικό διεθνές σκηνικό, με τα μάτια του κόσμου στραμμένα στα θέματα της οικονομίας και την Ευρώπη να ταλανίζεται από την αποκαλούμενη “κρίση χρέους”, στη Γαλλία ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ καταστρώνει τα δικά του σχέδια. Οι περισσότεροι είχαν ξεχάσει πια τον “πόλεμο κατά της τρομοκρατίας” ή υπέθεταν ότι είναι μια καθαρά αμερικανική υπόθεση.
Αργά το βράδυ της Παρασκευής της 11ης Ιανουαρίου 2013 η συνηθισμένη ροή ειδήσεων των διεθνών πρακτορείων διακόπτεται από ένα “έκτακτο γεγονός” ταράζοντας την χαλαρότητα των δημοσιογράφων στις αίθουσες σύνταξης: “Γαλλικές δυνάμεις επενέβησαν στο Μάλι”. Ήταν κάπου στην Αφρική “όλο αυτό”, οπότε μόλις και μετά βίας η είδηση συμπεριλήφθηκε ως μονόστηλο στις κυριακάτικες εκδόσεις των ευρωπαϊκών εφημερίδων.
Επρόκειτο για την “Επιχείρηση Σερβάλ” (από το όνομα ενός είδους αγριόγατας που συναντάται αποκλειστικά στην Αφρική) με αντικειμενικό σκοπό την αποτροπή προέλασης των τζιχαντιστικών ομάδων προς την πρωτεύουσα Μπαμάκο και την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας του Μάλι.
Το καλοκαίρι του 2012 οι τζιχαντιστές πήραν τη σκυτάλη της εξέγερσης από τους αυτονομιστές Τουαρέγκ επιβάλλοντας σταδιακά την εξουσία τους στα βόρεια της χώρας. Τον Δεκέμβριο το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε την ανάπτυξη μιας αφρικανικής δύναμης (της AFISMA), απόφαση που πιθανότατα ώθησε τους τζιχαντιστές να κινηθούν προς τον Νότο λίγες εβδομάδες αργότερα, προς το στρατηγικό αεροδρόμιο του Σεβάρ, στο κεντρικό Μάλι.
Οι κινήσεις τους ερμηνεύτηκαν από το Παρίσι ως απειλή για το Μπαμάκο και ως εκ τούτου αποτέλεσαν αιτία ενεργοποίησης της επιχείρησης “Σερβάλ”. Με τον μαλινέζικο στρατό αδύναμο να αντιμετωπίσει την τζιχαντιστική πρόκληση και τους αφρικανικούς περιφερειακούς οργανισμούς απρόθυμους να παρέμβουν, η γαλλική στρατιωτική επέμβαση φάνηκε ως η “φυσιολογική” εναλλακτική για μια απειλή που αντιμετώπιζε χώρα της γαλλόφωνης Αφρικής.
Ιμπεριαλιστική κληρονομιά
Προφανώς η ιμπεριαλιστική κληρονομιά των γαλλικής αποικιοκρατίας στη Μαύρη Ήπειρο είναι πανταχού παρούσα, ωστόσο η γαλλική κυβέρνηση δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι μπορεί ή ότι θέλει να επιβάλει τη δική της λύση στο Μάλι.
Ο Ολάντ και οι στρατηγοί του ήταν ξεκάθαροι: Ο γαλλικός στρατός πήγε εκεί για να πολεμήσει τους τρομοκράτες και να σταθεροποιήσει την κατάσταση. Ο τερματισμός των συγκρούσεων και η οικοδόμηση της ειρήνης έπρεπε να γίνουν από τους Μαλινέζους με τη βοήθεια του ΟΗΕ. Η “Σερβάλ” έπρεπε να είναι το “γεφυροποιό στοιχείο” για μια ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ και για τον καθορισμό των προϋποθέσεων μιας πολιτικής λύσης...
Σχεδόν οκτώ χρόνια μετά οι μεγαλόστομες διακηρύξεις καλών προθέσεων έχουν μείνει στα χαρτιά. Το Μάλι είναι το ξεχασμένο “Αφγανιστάν” της Γαλλίας στην υποσαχάρια Αφρική. Ένα υπό κατάρρευση κράτος, θύμα ενός ακόμη στρατιωτικού πραξικοπήματος -τον Αύγουστο-, που έχει μείνει δραματικά εκτεθειμένο στις διαλυτικές δυνάμεις της φυλετικής και θρησκευτικής περιχαράκωσης. Η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Άνεγκρετ Κραμπ - Κάρενμπαουερ παραδέχθηκε ότι ορισμένα ηγετικά στελέχη των πραξικοπηματιών είχαν εκπαιδευτεί στη Γαλλία και τη Γερμανία!
Μια ιδιαίτερα σοβαρή είδηση την περασμένη εβδομάδα πέρασε κι αυτή στα ψιλά των εφημερίδων. Γαλλικά “Μιράζ” κι ένα μαχητικό drone βομβάρδισαν πομπή οχημάτων και μοτοσυκλετών στο κεντρικό τμήμα της χώρας σκοτώνοντας περισσότερους από 50 μαχητές. Το περιστατικό συνέβη στις 30 Οκτωβρίου στην περιοχή των “τριών συνόρων” (Μάλι, Νίγηρας, Μπουρκίνα Φάσο).
Το Παρίσι ισχυρίζεται ότι ήταν “τρομοκράτες” της Αλ Κάιντα που ετοιμάζονταν να επιτεθούν σε θέση του μαλινέζικου στρατού στην περιοχή. Η Γαλλίδα υπουργός Άμυνας Φλοράνς Παρλί έκανε λόγο για ένα “σημαντικό πλήγμα” κατά της τοπικής τρομοκρατικής ομάδας, που έχει δεσμούς με την Αλ Κάιντα. Ωστόσο οι αναλυτές έχουν άλλη γνώμη.
Διολίσθηση στο χάος
Σύμφωνα με τον Μπρουνό Σαρμπονέ, από τους πλέον καταρτισμένους Γάλλους αναλυτές για την περιοχή του Σαχέλ, η κατάσταση στο Μάλι κάθε άλλο παρά βελτιώνεται και η εντατικοποίηση των γαλλικών επιχειρήσεων μόνον σταθερότητα δεν έχει φέρει στην πολύπαθη χώρα.
Η κατάσταση στο κεντρικό τμήμα, στις επαρχίες Μοπτί και Σεγκού, είναι καταστροφική. Το μοτίβο της βίας έχει διαφοροποιηθεί και έχει γίνει πιο έντονο. Η περιοχή αποτελεί μια κατακερματισμένη κοινότητα όπου κυριαρχούν οι νομαδικές συγκρούσεις, η εθνοτική βία, η δράση των διαφόρων πολιτοφυλακών και ένοπλων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των τζιχαντιστών, ενώ η κρατική εξουσία υποχωρεί και ο στρατός, που καταγγέλλεται για πάμπολλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ανίκανος να συγκρατήσει τη διολίσθηση στο χάος.
Όλο και περισσότερες ένοπλες ομάδες διασκορπίζονται προς τον Νότο, προς το Μπαμάκο, τζιχαντιστικά στοιχεία κυβερνούν τμήματα της χώρας υποκαθιστώντας την κρατική εξουσία, ενώ κάποια εξαπλώνονται σε γειτονικές χώρες. Ο Γάλλος αναλυτής είναι ξεκάθαρος. “Οι Γάλλοι μπορούν να επαίρονται για κάθε είδους στρατιωτικές νίκες, αλλά η προσέγγισή τους σαφώς δεν λειτουργεί και αναμφισβήτητα έχει επιδεινώσει τα πράγματα”. Άλλες εποχές, άλλα κίνητρα, αμετάβλητη “σταθερά” ο πόλεμος...
