«Απ’Ουσία» είναι ο τίτλος μιας συνεταιριστικής εκπαιδευτικής ομάδας κοριτσιών που χρησιμοποιεί το βίωμα, το παιχνίδι και την τέχνη για να «διδάξει» στα παιδιά πέραν της τυπικής μάθησης τον τρόπο να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν τον κόσμο που τους περιβάλλει.
Η Μάρθα Ρούσου, η Ζωή Δάβαρη και η Γεωργία Αβαταγγέλου αντάμωσαν το 2019, όταν οι δύο από αυτές είχαν σχεδιάσει εκπαιδευτικά προγράμματα με ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στην δομή στο Σχιστό. Η ενασχόλησή τους αυτή τους «έσπειρε» την ανάγκη να «μπολιάσουν» τα παιδιά με τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω της βιωματικής εκπαίδευσης. Η Μάρθα με μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία στη διοργάνωση Πολιτιστικών Εκδηλώσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Η Ζωή με σπουδές στην «Ιστορία της Τέχνης και τη μουσειοπαιδαγωγική» στο Βέλγιο και στη Γαλλία, ενώ η Γεωργία με σπουδές στην Κοινωνιολογία στην Ελλάδα και στο Λονδίνο. Εκεί γνώρισαν από κοντά πολλές συνεργατικές ομάδες, ενώ «δούλεψαν» σε αυτό που αποκαλείται «λαϊκή εκπαίδευση», βιωματικές δράσεις εκτός σχολικής αίθουσας με μαθητές και μαθήτριες. Πίστεψαν στην αποτελεσματικότητα της βιωματικής εκπαίδευσης πέραν της τυπικής και αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους -γνώσεις και αξίες- κάτω από τον συμβολικό τίτλο «απ’Ουσία»: Συνήθως ουσιαστικά πράγματα μας συνέβαιναν όταν παίρναμε απουσίες και κάναμε «κοπάνες» από το σχολείο...
Σπόρος-λίπασμα ενάντια στον εκφασισμό της κοινωνίας
Η πρώτη τους σκέψη για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα «έπεσε» σε βράχο. Το δίωρο πρόγραμμα για μαθητές, «Διακρίνοντας τις διακρίσεις», που αφορούσε την εκμάθηση «τι είναι διάκριση, τι είναι διαφορετικό, τι είναι στερεότυπο, τι είναι τελικά το δικαίωμα» δεν προχώρησε τότε, αν και είχε την έγκριση του υπουργείου Παιδείας. Όμως δεν απογοητεύτηκαν, επέμειναν και σήμερα πραγματοποιούν εκπαιδευτικά βιωματικά προγράμματα σε περίπου 400 σχολικές τάξεις Δημοτικού και Γυμνασίου σε ολόκληρη τη χώρα. Μαθητές εκπαιδεύονται στη διάκριση της διαφορετικότητας, στην αποδοχή της διαφορετικότητας, στο δικαίωμα της διαφορετικότητας, στην ισονομία. Σπόρος-λίπασμα ενάντια στον εκφασισμό της κοινωνίας.
Ξύλινη κινητή δανειστική βιβλιοθήκη
Την περίοδο της πανδημίας έστησαν διαδικτυακά εργαστήρια δημιουργικής γραφής και παιχνιδιού με όχημα την παιδική λογοτεχνία. Οι πρώτες συνεργασίες τους ήταν με τους εκδοτικούς οίκους Καλειδοσκόπιο και «Μεταίχμιο» και έτσι άνοιξαν άλλες πύλες για να «ταξιδεύουν» τα βιβλία σε Μέτσοβο, Λάρισα, Κρήτη και Αττική. Σήμερα η «απ’Ουσία» στήνει φεστιβάλ παιδικής λογοτεχνίας («Οι βιβλιοφάγοι»), συνεργάζεται με πολλούς εκδοτικούς οίκους, σχολεία, δημοτικές βιβλιοθήκες, δήμους, μεταφέρει την «Ξύλινη κινητή βιβλιοθήκη» της ανά την Ελλάδα, όπου γύρω από αυτήν ξεδιπλώνεται θεατρικό παιχνίδι, δημιουργία πρωτότυπων κόμικς, ελεύθερη ανάγνωση και συζήτηση πολυπρισματική. Οι δράσεις αυτές σε συνεργασία με δήμους είναι ανοιχτές και δωρεάν για το κοινό, ενώ παιδιά και γονείς μαθαίνουν την έννοια «δημόσιος χώρος», άρα και την υπεράσπισή του. Η εμπειρία από τη «στάση» που έκανε η κινητή βιβλιοθήκη στο νησί του Άη Στράτη ήταν συγκλονιστική, καθώς η 5νθήμερη παραμονή στην άγονη γραμμή οδήγησε τους μαθητές να δανείζονται βιβλία με την αγωνία να προλάβουν να τα διαβάσουν πριν την αναχώρησή της με το πλοίο της γραμμής. Όλα πια είναι έτοιμα να δημιουργηθεί μόνιμη δανειστική βιβλιοθήκη» στην περιοχή του Γκύζη (Κουμανούδη 45), όπου οι κάτοικοι, οι γείτονες, οι μαθητές με τους γονείς τους θα έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται βιβλία και να παρακολουθούν σχετικά εργαστήρια με όχημα το βιβλίο.
Περιβαλλοντικά προγράμματα
Στο πάρκο της Ευελπίδων, στην περιοχή του Γκύζη, η ομάδα «απ’Ουσία» πραγματοποίησε περιβαλλοντικά προγράμματα με προβολές ταινιών σε συνεργασία με την «κάμερα Ζιζάνιο», ανάγνωση βιβλίων και παιχνίδι ως μέσο για τη γνωριμία και την αγάπη του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα «Σχολείο χωρίς τοίχους» επιδιώκει την περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών. Να γνωρίσουν τον κόσμο των ζώων, των δέντρων, των οικοσυστημάτων που μας περιβάλλουν, μέσα από τη συλλογική μάθηση, την αλληλεπίδραση, την ανακάλυψη της γνώσης μέσα από τη συνεργασία. Να αγαπούν και να φροντίζουν το περιβάλλον, γιατί οι ίδιοι θα είναι τα θύματα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Δράσεις
Συναντήσαμε τα μέλη της «απ’Ουσία» στην πλατεία Φωκίωνος Νέγρη στην Κυψέλη, όπου οι μαθητές παρουσίασαν τις εκθέσεις που έγραψαν για τη γειτονιά τους, «για τον πεζόδρομό τους», στο πλαίσιο του σχεδιασμού εκπαιδευτικών πολιτιστικών δράσεων. Τους συναντήσαμε σε χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις, σε καλοκαιρινές δράσεις, σε θεματικά φεστιβάλ.
Συναντήσαμε τα μέλη της «απ’Ουσία» σε εργαστήρια αφιερωμένα στη βιωσιμότητα σε συνεργασία με διάφορους φορείς, που δημιούργησαν έναν νέο κήπο χωρίς να αγοράσουν φυτά, έφτιαξαν τα δικά τους ρούχα χρησιμοποιώντας τα παλιά, μαθαίνοντας ταυτόχρονα το ταξίδι των ρούχων στον πλανήτη από τη δημιουργία τους μέχρι την καταστροφή τους, κατασκεύασαν παιχνίδια, μαράκες και άλλα μουσικά όργανα και μαριονέτες, μαθαίνοντας να μην πετάμε πράγματα με ευκολία.
Η σύλληψη, η παραγωγή και η υλοποίηση όλων αυτών των ψυχαγωγικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, σε συνεργασία με δήμους και ιδιώτες, είναι των μελών της «απ’Ουσία» (apousia_koinsep).
Τελευταίο τους «παιδί» και παρθενική εμφάνιση στον χώρο της συγγραφής είναι το βιβλίο «Άρης: ο Καπετάνιος των Βουνών», γέννημα της διαπίστωσης ότι η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης είναι απούσα από τα σχολικά εγχειρίδια. Έτσι η Γεωργία μελέτησε τις πηγές και σε συνεργασία επίπονη και επίμονη με τη Μάρθα και τη Ζωή μετέφερε σε μυθιστορηματική εκδοχή την προσωπικότητα και τη δράση του Άρη Βελουχιώτη με την εικονογράφηση του Ηρακλή Κάππα. Όμως και η έννοια του βιωματικού εργαστηρίου είναι παρούσα στο βιβλίο, όπως θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες.
