Συνεχίζω σήμερα το άτυπο αφιέρωμα στο Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο 2023. Θέμα του, η βία κατά των γυναικών, ένα φαινόμενο που πολλαπλασιάζεται επικίνδυνα στις μέρες μας.
Στο Θέατρο Σταθμός είδαμε το έργο της καταξιωμένης ηθοποιού και συγγραφέα Έφης Βενιανάκη με τίτλο «Γυναίκες στην άκρη της νύχτας», βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Βρισκόμαστε σε έναν χώρο υποδοχής των νεκρών σωμάτων δολοφονημένων γυναικών, θυμάτων έμφυλης βίας. Δύο γυναίκες καθαρίστριες έχουν επιφορτιστεί με το έργο της συναρμολόγησης, ταξινόμησης, καθαρισμού και «ευπρεπισμού» των κακοποιημένων, κομματιασμένων γυναικείων σωμάτων. Μέσα από τη διαδικασία της μνήμης που ξυπνά, οι γυναίκες καθαρίστριες, μάρτυρες και αφηγήτριες των συμβάντων ταυτοχρόνως, θύματα και δράστιδες αληθινών εγκλημάτων, ανακαλούν τη δική τους προσωπική ιστορία που τις ενώνει αλλά και τις χωρίζει, και που θα γίνει ο καταλύτης για την τελική αλληλοεξόντωσή τους.
Η συγγραφέας βρίσκει τον τρόπο να αναφερθεί έμμεσα στις αληθινές περιπτώσεις έμφυλης βίας κατά των γυναικών με συνέπεια τον θάνατο ή την αναπηρία που μας συγκλόνισαν τα τελευταία δέκα χρόνια. Η δημιουργική γραφή της αποσπά τα γεγονότα από την απλή δημοσιογραφική καταγραφή τους, για να τα εντάξει στον χώρο μιας επεξεργασμένης, ζωντανής θεατρικής μεταγραφής («μίμηση»), που ολοκληρώνει σε σημασία («περαίνει») τα πάθη και παθήματα των ηρωίδων. Η σκηνοθεσία της Αγγελικής Καρυστινού «ακούει» το πολυδύναμο κείμενο και αποδίδει ανάγλυφα τα πρόσωπα και τις καταστάσεις. Η ισοδύναμη ομάδα των ηθοποιών (Ιωάννα Αγγελίδη, Αγγελική Καρυστινού, Ναταλία Στυλιανού, Νατάσα Τσαμπά) δρα και αφηγείται, μιμείται και απαγγέλλει συντονισμένα και αποτελεσματικά. Η ονειρική μουσική της Μαρίνας Χρονοπούλου σκέπει την παράσταση, χαρίζοντάς της ακόμα μια διάσταση, υπερβατική.
Στο Θέατρο Σταθμός επίσης παρακολουθήσαμε το έργο της Νίνας Ράπη με τίτλο «Είχε η Περσεφόνη το σύνδρομο της Στοκχόλμης»; Η συγγραφέας επιχειρεί να συνδέσει τον αρχαίο μύθο της αρπαγής θνητών γυναικών από αθάνατους άνδρες θεούς με το σύγχρονο «σύνδρομο της Στοκχόλμης». Ο ψυχαναλυτικός όρος γεννήθηκε από ένα συγκεκριμένο περιστατικό στη Στοκχόλμη το 1973, όταν στη διάρκεια ληστείας μιας τράπεζας οι ληστές κράτησαν σε ομηρία μια ομάδα πελατών της. Οι ληστές συνελήφθησαν και οι όμηροι ελευθερώθηκαν μετά από έξι μέρες κράτησης. Διαπιστώθηκε ότι σε αυτό το διάστημα είχαν αναπτυχθεί αισθήματα συμπάθειας, αν όχι φιλίας, των θυμάτων προς τους απαγωγείς τους, πολλοί από τους οποίους αρνήθηκαν να καταθέσουν ως μάρτυρες στη δίκη τους. Ορισμένοι, μάλιστα, άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα για την υπεράσπισή τους. Ο δεδομένος όρος δεν έχει κατηγοριοποιηθεί με έγκυρα διαγνωστικά κριτήρια ως ψυχική διαταραχή. Σύμφωνα με μια άποψη, πρόκειται για κατασκευή των ΜΜΕ που προτρέπει την κοινωνία να αφομοιώσει τη συμπεριφορά των αιχμαλώτων ως διαχειρίσιμη.
Τρία μυθικά πρόσωπα, η Περσεφόνη, η Δάφνη και η Ευρυδίκη, συναντιούνται στον Επάνω Κόσμο για να μας αφηγηθούν την ιστορία τους, από τα αθώα και ανέμελα χρόνια της νιότης τους έως την αρπαγή και κακοποίησή τους από τους «θεούς». Εκκινώντας από τη μυθολογία, το έργο προεκτείνεται μέχρι τη σύγχρονη πραγματικότητα, θέτοντας ερωτήματα και προβληματισμό γύρω από το πιο πάνω σύνδρομο.
Η Νίνα Ράπη μας αφηγείται τα παθήματα των ηρωίδων της σε ύφος ονειρικό και ρέον. Σωστά, επειδή τα δύο κομμάτια του κομμένου νήματος που επιχειρεί να ενώσει, το μυθικό και το πραγματικό, δεν συνδέονται μέσω μιας υποθετικής ευθείας οδού, αλλά μέσω μιας τεθλασμένης. Επειδή ο μύθος έχει πια καταβυθιστεί στο ασυνείδητο και αναδύεται τεθλασμένα, κάποτε, διά της οδού του ονείρου, που είναι ίσως μια τεθλασμένη, πιθανή εκδοχή του πραγματικού. Σωστά η σκηνοθεσία και η μουσική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Κυριακού δίνουν το έργο ως τεθλασμένο, ρέον και «φεύγον» διά της ονειρικής οδού, που κάποτε πάλι, ιδίως όταν ζορίζουν και αγριεύουν γύρω μας τα πράγματα, είναι η μόνη ευθεία. Διδάσκοντας ως ονειρικούς και «φεύγοντες» τους ρόλους-χρόνους του έργου στα μέλη ενός ανθρώπινου, γυναικείου, υποκριτικού τριγώνου. Με καλές πλευρές τη Γιώτα Τσιότσκα και τη Θαλασσινή Βοσταντζόγλου και με κορυφή την Κατερίνα Μπιλάλη, που δίνει με το σώμα και με τη φωνή της βάθος, εύρος, ύψος στον μουσικό κυματισμό του δρώμενου. Εδώ σταματώ την περιπλάνησή μου στο Αναλόγιο.
