Μπαίνοντας στον 19ο χρόνο λειτουργίας του το Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο, πάντα υπό την επιστημονική εποπτεία της ιστορικού Τέχνης και Πολιτισμού Σίσσυς Παπαθανασίου, έχει κατακτήσει πια με την αξία του κορυφαία θέση ανάμεσα στα καλλιτεχνικά δρώμενα της χώρας μας αλλά και διεθνώς. Έδωσε όλα αυτά τα χρόνια την ευκαιρία σε νέες δυνάμεις του θεάτρου μας, συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους, μεταφραστές και άλλες ειδικότητες, να αναδειχθούν. Συγχρόνως, έδωσε και σε εμάς την ευκαιρία να ανανεωθούμε ως θεατές με το να μας φέρει σε επαφή με τις νεότερες έως νεότατες τάσεις του παγκόσμιου θεάτρου.
Το φετινό 19ο Αναλόγιο ήταν αφιερωμένο εξαιρετικά στις γυναίκες συγγραφείς, επικεντρωμένο στη βία κατά των γυναικών στην ανδροκρατούμενη εποχή μας, και όχι μόνο, καθώς η θεματική απλώνεται αμφίδρομα στον χρόνο, στο παρελθόν και στο μέλλον. Παρακολουθήσαμε πολλές ενδιαφέρουσες παραστάσεις άρτιων, δόκιμων έργων.
Θα επιχειρήσω την κριτική αποτίμηση των έργων και των παραστάσεων που είδα αρχίζοντας από τον «Καραγκιόζ», που σκηνοθέτησε στο Θέατρο Σταθμός ο Δήμος Αβδελιώδης. Λόγω της πληθώρας των έργων, θα χρειαστούν περισσότερα από ένα σημειώματα.
Τι είναι ο «Καραγκιόζ» της Τζένης Δάγλα; Όπως σωστά το βλέπει και το διαχειρίζεται ο σκηνοθέτης Δ. Αβδελιώδης (δανείζομαι τα ίδια τα λόγια του σε συνέντευξη Τύπου), «πρόκειται για αμιγώς ποιητικό θέατρο, με χαρακτηριστικά την ευαισθησία και τον τρόπο που σπάνια συναντάς στη δραματουργία του θεάτρου. Αναφέρω το παράδειγμα του Λόρκα, που στα περισσότερα έργα του δεν αισθάνεται την ανάγκη να χτίσει το έργο με τους αφηγηματικούς κανόνες που έχει το κλασικό θέατρο. Μπαίνει ενορατικά κατευθείαν μέσα στην ψυχή και στο αίσθημα των ηρώων και τα βιώνει σε μια διαρκή ένταση και πυκνότητα από την αρχή ως το τέλος».
Ή, όπως διατύπωσε το ίδιο πράγμα με διαφορετικά λόγια ο Τάσος Λιγνάδης, «ο όρος ποιητικό θέατρο δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην ουσία των έργων του Λόρκα. Πρόκειται περισσότερο για μια ποίηση που έγινε θέατρο μέσα από μια αφαιρετική διαδικασία, με τη συνέπεια ομόκεντρων κύκλων». Το έργο της Δάγλα είναι αυτό ακριβώς, «ένα ποίημα που έγινε θέατρο με συνέπεια ομόκεντρων κύκλων». Μας αφηγείται ονειρικά, αφαιρετικά, σχεδόν τρυφερά, μια αληθινή, σπαρακτική ιστορία πολέμου, πόνου, αγάπης, μίσους και ενός απελπισμένου, χαμένου έρωτα από τον ελληνικό εμφύλιο. Η σκηνοθεσία του Δ. Αβδελιώδη αγγίζει ανεπαίσθητα, κρούει μόλις την ιστορία και μας τη δίνει πίσω ως κρυστάλλινη, διάφανη ηχώ του εαυτού της, σαν να αφουγκράζεται τον ανήκουστο ήχο από ένα βότσαλο που πέφτει σε ακύμαντη λίμνη και ανοίγει ατέρμονους ομόκεντρους κύκλους. Για να μας αφηγηθεί ύστερα παπαδιαμαντικά το εσωτερικό ταξίδι των δύο ψυχαδελφών, του φονιά και του σκοτωμένου, με λέξεις γυμνές και λείες σαν βότσαλα στις όχθες ενός Αχέροντα και με τους ήρωες σαν τις «σκιές» ενός πλατωνικού Σπηλαίου. Γι’ αυτό, πιστεύω, και η αναφορά του έργου στον πρωταγωνιστή του θεάτρου σκιών, τον Καραγκιόζη, που κάποιοι ερευνητές τον θέλουν να είναι κατευθείαν απόγονος του δεσμώτη ανθρώπου-σκιάς μέσα στο Σπήλαιο του Πλάτωνα. Δεν γνωρίζω αν αυτό ισχύει, αλλά είναι αλήθεια ότι στην ύστερη αρχαιότητα τη σκοτεινή κεντρική πύλη του λογείου των θεάτρων, από όπου έβγαιναν στο φως οι υποκριτές, την ονόμαζαν «Σπήλαιον». Το συγκεκομμένο όνομα του ήρωα του θεάτρου σκιών, «Καραγκιόζ», νομίζω πως προέρχεται από το έργο του Γιώργου Διαλεγμένου «Μπέλλα Βενέτσια», που είχε σκηνοθετήσει ο Λευτέρης Βογιατζής στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, η θεματική του οποίου εμπεριείχε το ζήτημα της τραυματικής ανάδυσης της γυναικείας ταυτότητας στην Ελλάδα και διέθετε άμεση σχέση αναφοράς με τον πρωταγωνιστή του θεάτρου σκιών: «Καραγκιόζ».
Στους «ρόλους» των αφηγητών-πρωταγωνιστών λάμπουν ασύγκριτα, μοναδικά ο σκηνοθέτης Δ. Αβδελιώδης και η Βερόνικα Αργέντζη. Οι μουσικές επιλογές και η έξοχη εκτέλεσή τους είναι του Αλέξανδρου Αβδελιώδη.
Αλλά θα συνεχίσουμε την επόμενη εβδομάδα, με άλλες παραστάσεις του Φεστιβάλ Αναλόγιο.
