Η Τζούμπα Λαχίρι, Αμερικανίδα ινδικής καταγωγής, βραβευμένη το 2000 με το Βραβείο Pulitzer για τη συλλογή διηγημάτων «Διερμηνέας ασθενειών», αλλά και με το βραβείο PEN/Hemingway για το ίδιο βιβλίο, ζώντας τα τελευταία χρόνια στην Ιταλία, αποφασίζει να γράψει στα ιταλικά. Το μυθιστόρημα «Στις δικές μου διαδρομές» κυκλοφόρησε το 2018 στα ιταλικά, κατόπιν μεταφράστηκε στα αγγλικά από την ίδια τη Λαχίρι και τώρα κυκλοφορεί στα ελληνικά με την πολύ καλή μετάφραση της Άννας Παπασταύρου. Πρόκειται για μια ιδιότυπη αφήγηση που προσομοιάζει με ημερολογιακές καταγραφές. Κομμάτια εξαιρετικής λιτότητας που θα μπορούσαν να διαβαστούν σαν αυτόνομα διηγήματα, τα οποία, καθώς προχωρά η αφήγηση, δημιουργούν το καλειδοσκοπικό όλον της καθημερινής ζωής μιας μοναχικής γυναίκας.
«Η ταυτότητά μου εξακολουθεί για μένα να είναι ένα ερωτηματικό» έχει πει σε παλιότερη συνέντευξή της η Λαχίρι. Μεγαλωμένη ανάμεσα σε δύο κουλτούρες, ανάμεσα σε δύο γλώσσες δηλαδή, επιλέγει μια τρίτη «ουδέτερη» γλώσσα για να διεισδύει στον ψυχισμό μιας ανώνυμης γυναίκας που κυκλοφορεί στους δρόμους μιας επίσης ανώνυμης πόλης, θέτοντας διαρκώς το ερώτημα του «ανήκειν». Μόνο από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνουμε πως πρόκειται για μια σαρανταεξάχρονη καθηγήτρια Πανεπιστημίου, η οποία ζει στην πόλη όπου γεννήθηκε και από την οποία δεν έχει φύγει ποτέ. Μια γυναίκα που ακολουθεί καθημερινά σχεδόν τις ίδιες διαδρομές. «Στο πεζοδρόμιο», «στο γραφείο», «στην ταβέρνα», «στην πλατεία», «στην ψυχαναλύτρια», «στο μπαρ», «στο χαρτοπωλείο», «στην πισίνα» είναι μερικές από αυτές. Διαδρομές που γίνονται σημεία αναφοράς της. Κοινές διαδρομές που θα μπορούσαν να είναι του καθενός μας. Λέει: «Ακούω μια Βαβέλ από φλυαρίες και με εκπλήσσει η φούρια μας να εκφραστούμε, να εξηγηθούμε, να πούμε ο ένας στον άλλο την ιστορία μας. Άλλο τόσο με εκπλήσσει το απλό σάντουιτς που το εμπιστεύομαι. Ενώ το τρώω ραχατεύοντας στον ήλιο, μου φαίνεται σαν μια τροφή ιερή, και ξέρω πως αυτή η γειτονιά με αγαπάει». Οι φαινομενικά απλές φράσεις της περικλείουν σωρεία νοημάτων και προβληματισμών.
Δεν κουβαλά κανένα δράμα
Το μεγαλύτερο ατού της αφήγησής της είναι ακριβώς αυτό: η Λαχίρι δεν μεγαλοστομεί, δεν ηθικολογεί, η ηρωίδα της δεν κουβαλά κανένα δράμα. Το μόνο που κουβαλά είναι η ύπαρξη της, που κι αυτή όμως στιγμές στιγμές μοιάζει τελείως ανάλαφρη μέσα στην κοινοτοπία της. Αυτή είναι η ζωή, μοιάζει να πιστεύει η συγγραφέας. Ένα συνονθύλευμα από καθημερινές οικείες, επαναλαμβανόμενες στιγμές άνευ σημασίας. Που ίσως όμως μέσα σε αυτές να κρύβεται το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης. Η ηρωίδα αυτοπαρατηρείται, αναλογίζεται το παρελθόν, κυρίως τις σχέσεις με την οικογένειά της, προσπαθεί να βγάλει συμπεράσματα για τα πεπραγμένα, αλλά κυρίως παρατηρεί τα πάντα και τους πάντες γύρω της. Ο τρόπος της να υπάρχει είναι ακριβώς αυτό: η παρατήρηση. «Νιώθω πάντα καλύτερα όταν με περιβάλλουν οι λεπτομέρειες των άλλων» λέει. Οι παρατηρούμενοι όμως δεν βρίσκονται στις μεγάλες και ξεχωριστές στιγμές τους, αλλά στις μικρές και καθημερινές, στις αόρατες. Σε αυτές τους συναντά το βλέμμα της αφηγήτριας, η οποία αρκείται να περιβάλλεται από αυτούς, από την αύρα τους, δίχως να τους αγγίζει.
Με βασική συνθήκη τη μοναξιά
Οι σχέσεις της με τους άλλους -φίλους, πρώην εραστές, συναδέλφους, γείτονες- δεν είναι ανύπαρκτες, αλλά ούτε και ακριβώς υπαρκτές. Άλλωστε, η βασική συνθήκη της είναι η μοναξιά. Την επιλέγει αλλά και επιλέγεται από αυτή. «Η μοναχική ζωή έχει γίνει το επάγγελμά μου» λέει. Δύσκολη συνθήκη, αλλά, επίσης, κι ένα προστατευτικό κουκούλι, που την απαλλάσσει από συμβιβασμούς, από στερεότυπα και οφειλές. Μια ζωή δίχως ανατροπές -ακριβώς όπως και η πρόζα της Λαχίρι- ούτε και αναμενόμενη όμως. Κι αυτό λόγω της κινητικότητας του μυαλού της. Λόγω της λάμψης που περικλείεται στις σκέψεις της. Λόγω της περισυλλογής της. «Την ίδια στιγμή εγώ νιώθω πως μου λείπει η ευεργετική σκιά ενός ανθρώπου» λέει. Όσο όμως κι αν αναζητά τον ίσκιο ενός άλλου άλλο τόσο βρίσκει τον εαυτό της μέσα στην αυτάρκεια της αυτοδιάθεσής της. Δεν είναι ούτε ευτυχισμένη ούτε δυστυχισμένη. Όλα έχουν να κάνουν με τον τρόπο που ερμηνεύεται και βιώνεται το παρόν. Μία από τις καλύτερες στιγμές της είναι όταν κολυμπά, γιατί οι σκέψεις κυλούν ανεμπόδιστα. «Μέσα στο νερό παίρνω πολύ μεγάλη απόσταση από τη ζωή μου. Οι σκέψεις ανακατεύονται, κυλούν ανεμπόδιστες. Όλα -το σώμα, η καρδιά, το σύμπαν- μου φαίνονται υποφερτά, καθώς είμαι προστατευμένη από το νερό και τίποτα δεν με αγγίζει».
Με μια πρόζα που λάμπει η Λαχίρι μάς κάνει κοινωνούς των αδιεξόδων, των σκέψεων, των επιθυμιών, της αστικής περιπλάνησης, εντέλει, του σύγχρονου ανθρώπου. Το κάνει με αφοπλιστική λιτότητα και ειλικρίνεια. Μιλάει για τη διάθεση να ανήκεις και συγχρόνως να αδυνατείς -ή να αποφεύγεις- να δημιουργήσεις στενούς δεσμούς με τους άλλους. Μιλάει για τη μοναξιά κάνοντας μαζί μια σπουδή στην έννοια της ελευθερίας. Ξένη και απελευθερωμένη μαζί μέσα στη νέα γλώσσα.
INFO
Jhumpa Lahiri «Στις δικές μου διαδρομές»
Εκδ. Gutenberg
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
155 σελ. Τιμή: 12 ευρώ
