Το θέατρο υπάρχει και ανασαίνει παντού όπου υπάρχει κοινό. Είναι μία από τις βασικές παραμέτρους της ζωής του γιατί, ως γνωστόν, παράσταση γίνεται όταν υπάρχει και ένας μόνο θεατής. Αλλιώς είναι πρόβα, είναι προετοιμασία ή, σε ακραία περίπτωση, ψυχοθεραπεία. Για να είναι, λοιπόν, ζωντανό και δημιουργικό, το θέατρο αναζητεί το κοινό πηγαίνοντας να το βρει κοντά στις εστίες του.
Ο πρώτος καταγεγραμμένος θεατράνθρωπος, που πάνω σε ένα άρμα περιόδευε τους δήμους της Αττικής τον 6ο αιώνα π.Χ. προσφέροντας θέαμα στους συμπολίτες του που δεν μπορούσαν να φτάσουν στα μεγάλα θέατρα της εποχής, ήταν ο Θέσπις - και δεν ήταν ο οποιοσδήποτε θεατρίνος. Εκτός από την περιοδεία του θιάσου του, εισήγαγε στο θέατρο τον πρώτο υποκριτή που απαντούσε στο ποίημα-θεατρικό έργο. Έγινε έτσι ο πρώτος ηθοποιός. Παρουσιαζόταν μακιγιαρισμένος και αργότερα επινόησε τη μάσκα. Με ένα άρμα, λοιπόν, περιόδευε τους δήμους της Αττικής παρασταίνοντας τα έργα του. Υπήρξε, μάλιστα, και βραβευμένος ηθοποιός-συγγραφέας-θιασάρχης όταν στην 61η Ολυμπιάδα πήρε το πρώτο βραβείο στους δραματικούς αγώνες που έλαβαν χώρα εκεί.
Από τότε το θέατρο πήγαινε πάντα κοντά στο κοινό του. Κατά τους ιστορικούς χρόνους στην αρχαία Ελλάδα, στη ρωμαϊκή εποχή και αργότερα όταν το συγκροτημένο θέατρο είχε ατονήσει και αντιπροσωπευόταν από ταχυδακτυλουργούς, χορευτές, ακροβάτες, ζογκλέρ κ.λπ. Σχολείο και προετοιμασία για μεγάλες μορφές, όπως ο Μολιέρος, ήταν οι ατελείωτες περιοδείες στην επαρχία.
Στον ελληνόφωνο χώρο οι περιοδείες εντός και εκτός συνόρων ήταν πολλές και ενδιαφέρουσες. Μεγάλα ονόματα επισκέπτονται τις πόλεις όπου υπήρχε ακμαίο το ελληνικό στοιχείο από τον 18ο αιώνα. Στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο της Αιγύπτου, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, ακόμα και στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, όπου το ρωμαίικο κοινό ήταν ως επί το πλείστον τουρκόφωνο. Στα νεότερα χρόνια θίασοι πολλών ταχυτήτων επισκέπτονται τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τους εργάτες σε Γερμανία και Βέλγιο, και όπου μπορούσαν να συναντήσουν ελληνικό κοινό. Οι ταχύτητες που προαναφέραμε έχουν να κάνουν με το επίπεδο των παραστάσεων. Έχουμε, λοιπόν, λαϊκά θεάματα με φουστανέλα και μπουζούκια αγαπημένων στο κοινό κινηματογραφικών αστέρων και παράλληλα περιοδείες παραστάσεων αρχαίου δράματος από το Πειραϊκό Θέατρο του Δημήτρη Ροντήρη, το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, το Αμφιθέατρο του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου και για ένα πιο περιορισμένο κοινό συγκροτήματα πιο ερευνητικά, όπως το Θέατρο Άττις του Θόδωρου Τερζόπουλου.
Στην ελληνική επικράτεια από το 1900 και μετά υπήρξε μια εποχή που σπουδαίοι πρωταγωνιστές περιόδευαν με ενδιαφέρον ρεπερτόριο. Στις μεγάλες επαρχιακές πόλεις που επισκέπτονταν, πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έμεναν αρκετό διάστημα, παρουσιάζοντας ένα ρεπερτόριο από δέκα και παραπάνω έργα. Τα σκηνικά ήταν στοιχειωδώς φροντισμένα και η όλη παραγωγή ήταν ευπρεπής για την εποχή. Παράλληλα, όμως, υπήρχαν και τα μπουλούκια, που απευθύνονταν στο κοινό μικρότερων χωριών. Τα θεάματα ήταν ελαφρές κωμωδίες και δακρύβρεχτα δράματα, όπως η «Γενοβέφα», ο «Κόμης Μοντεχρήστος» κ.λπ. Εδώ τα σκηνικά ήταν ανύπαρκτα, το πολύ ένας καμβάς που παρουσίαζε ένα ειδυλλιακό τοπίο για την «Γκόλφω» ή την «Αστέρω», ενώ σε αίθουσες παραστάσεων μετατρέπονταν χώροι όπως μια αποθήκη ή κάποιο καφενείο. Το εισιτήριο; Λίγα αβγά, τυρί και ό,τι άλλο διέθετε η τοπική παραγωγή.
Στη συνέχεια, οι περιοδείες ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα των λαϊκών θεαμάτων που παρουσίαζαν αγαπημένοι πρωταγωνιστές της τηλεόρασης. Το τοπίο άρχισε να αλλάζει με τη θέσπιση του θεσμού των ΔΗΠΕΘΕ. Θέατρα οργανωμένα, με πλήρη εξοπλισμό και ρεπερτόριο, περιόδευαν πόλεις και χωριά, προσφέροντας φροντισμένες παραστάσεις. Η αγωνία τους να προσφέρουν σοβαρό θέαμα έφτασε σε ακρότητες, έτσι ώστε να γίνουν ανέκδοτα οι αναφορές σε υπερβολικές δόσεις Μπρεχτ και Ιονέσκο στην Άνω Πρασινομηλιά και στο Κάτω Κουδουνάρι!
Στην εποχή μας η καλοκαιρινή περίοδος ευνοεί την ανάπτυξη διαφόρων φεστιβάλ και άλλων πολιτιστικών διοργανώσεων που με τη σειρά τους ευνοούν την οργάνωση περιοδειών. Μπορεί λοιπόν να απολαύσει κανείς παραστάσεις που προηγουμένως έχουν παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, άλλες που ανέβηκαν ειδικά για την περιοδεία και άλλες που αποτελούν συνέχεια χειμερινών επιτυχημένων παραγωγών.
Οπως και να έχει, το θέατρο είναι ένα ζητούμενο που το ελληνικό κοινό αναζητά με πείσμα. Έχει άποψη, παρακολουθεί τα δρώμενα και η εναλλακτική λύση τόσο στα θέατρα της περιφέρειας των μεγάλων πόλεων, όσο και στα πατάρια που στήνονται ανά την επικράτεια προσφέρει τη θεατρική απόλαυση σε ένα νήμα που συνδέει τον Θέσπι, εκείνον τον πρώτο ηθοποιό, με το εύφορο θεατρικό σήμερα.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι ηθοποιός, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
