Η ποιητική έκφραση είναι ένα εγχείρημα αναδιαμόρφωσης της πραγματικότητας. Σε… σοβαρότερες περιπτώσεις είναι μια προσπάθεια νοηματοδότησης της ίδιας της ζωής, που επιχειρείται χρησιμοποιώντας την πλαστικότητα και την υπαινικτική δύναμη των λέξεων· είτε όσο αυτές είναι ακόμη ορφανές, πριν ακόμη καν γίνουν προτάσεις, παράγραφοι, στίχοι, λόγος, είτε αφού επωμιστούν τα χαρακτηριστικά της… κοινωνίας τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταφέρνει κανείς να αποκωδικοποιήσει αισθήσεις που δεν έχουν ή δεν βρίσκουν δικές τους λέξεις, ώστε να φτάσει να αναμετρηθεί με τα δημιουργικά του όρια.
Η δημοσιοποίηση των ποιημάτων υποκρύπτει την πρόθεση του ποιητή να διαπραγματευτεί αυτή την αναδιάταξη της πραγματικότητάς του με τους αναγνώστες. Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Το δημοσιευμένο ποίημα δεν ανήκει πια σ’ αυτόν που το ’γραψε, αλλά στον αναγνώστη. Η ίδια η ύπαρξη κάθε πνευματικού δημιουργήματος χρειάζεται την αποδοχή του από κάποιους άλλους πέρα απ’ τον δημιουργό του. Και το κυριότερο: ο κάθε αναγνώστης σημασιοδοτεί τις λέξεις του ποιήματος με τον δικό του τρόπο.
Αυτή η συνθήκη δεν αρέσει σε κανέναν απ’ αυτούς που γράφουν ποιήματα. Γιατί τους εμποδίζει να αναδομήσουν την αβεβαιότητά τους. Γι’ αυτό και συνεχίζουν να γράφουν, μήπως και βγουν κερδισμένοι στην αντιπαράθεση με τους αναγνώστες.
Αυτό κάνω κι εγώ. Γράφω ποιήματα και εκδίδω ποιητικές συλλογές μήπως και καταφέρω να εγκλωβίσω τους αναγνώστες στα βιωματικά μου περιθώρια και στις ανάγκες μου. Κι αναρωτιέμαι κάθε τόσο αν τελειώνει κάπου αυτό το… παιχνίδι με την αναδιαμόρφωση των εννοιών, των αισθημάτων ή ακόμη, αν θέλετε, και των χρωμάτων ή των ήχων στο οποίο επιδίδομαι. Αναρωτιέμαι αν θα ’πρεπε να βάζω κάποιους φραγμούς στην ανάπλαση των «κατά κοινήν ομολογίαν» αδιαπραγμάτευτων νοηματοδοτήσεων, αν το δικαίωμα να υποτάσσω το εκάστοτε σημαινόμενο στην κυριαρχία μου έχει κάποιο αυτονόητο τέλος.
Πρόκειται για μια υπαρξιακή αγωνία που (ευτυχώς!) επιμένει. Ώσπου την έκανα ξανά βιβλίο και την εξέδωσα πρόσφατα με τον τίτλο «‘Εμὸς εἶ σύ» (εκδόσεις Περισπωμένη). Σαράντα κομμάτια πρόζας εναλλάσσονται με περίπου άλλα τόσα ποιήματα, σε μια προσπάθεια να διαβεβαιώσω τον αναγνώστη μου ότι, κατά πώς λέει κι ο προφήτης, το φορτίο της ιδιοκτησίας που βαραίνει τις λέξεις μου δεν είναι παρά η απελευθέρωσή του («…μὴ φοβοῦ, ὅτι ἐλυτρωσάμην σε· ἐκάλεσά σε τὸ ὄνομά σου, ἐμὸς εἶ σύ»). Ελεύθερος όσο πιο πολύ θέλει και δικός μου όσο πιο πολύ μπορώ. Ισορροπία στην αιχμή του λόγου.
* Ο Τάσος Γερμενής είναι ομότιμος καθηγητής Ανοσολογίας, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
«Ο θεός έπλασε τη γάτα για να δώσει στον άνθρωπο την απόλαυση να χαϊδεύει την τίγρη»*
Η πανέμορφη οργή της γάτας εντυπωσίαζε ανέκαθεν τον άνθρωπο. Οι φίλοι του ερμήνευαν τον θαυμασμό του για το αιλουροειδές ως προβολή του ερωτισμού του, ενώ ο ίδιος προτιμούσε να του δίνει κάποια πολιτική διάσταση μιας και, ιστορικά, οι δικτάτορες δεν αγαπούσαν τις γάτες. Γενικώς, ο άνθρωπος θεωρούσε τις γάτες σύμβολο του μυστηρίου και της ανεξαρτησίας.
Πέρ’ απ’ τις όποιες ερμηνείες της σχέσης τους, η γάτα αποτελούσε για τον άνθρωπο την αφετηριακή αναγωγική στιγμή, την ενική αρχή της αχανούς πολυπλοκότητάς του. Τόσο έντονα, που δεν μπορούσε να διαλέξει αν θα βάφτιζε τον γάτο του Μηδέν ή Είναι. Τη λύση σ’ αυτό το τεράστιο δίλημμα του την έδωσε ο Poe: Τον ονόμασε απλώς Μαύρο Γάτο.
Μετά απ’ αυτό, ο άνθρωπος κατόρθωσε, πολύ εύκολα, να προσδιορίσει την απόσταση της ζωής του από την τέχνη. Ήταν η απόσταση που χώριζε τον Μαύρο Γάτο από τους γάτους του Rossini. Με τον ίδιο τρόπο κατανόησε πόσο απέχει από την ποίηση: Όσο απέχει ο γάτος του από τους γάτους τ’ Άη Νικόλα.
Τη μόνη απόσταση που δεν κατάφερνε να προσδιορίσει με την ίδια ακρίβεια ήταν η απόσταση της ζωής του από την επιστήμη. Κάθε φορά που μετρούσε πόσο απέχει ο Μαύρος Γάτος από τη νεκροζώντανη γάτα του Schrödinger, νόμιζε ότι κατέρρεε η κυματοσυνάρτησή του. Κατά βάθος, ο άνθρωπος ήθελε να είναι ζωντανή η γάτα του Schrödinger μες το κλουβί που την έχουμε βάλει.
* Απόσμασμα από το βιβλίο «‘Εμὸς εἶ σύ», εκδόσεις Περισπωμένη
