Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κεφάλαια στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Χ. Λουκόπουλου «Οικογενειακή ρίζα 70» είναι αυτό που τιτλοφορείται ως «Η μυροβλύτισσα». Η μυροβλύτισσα Παρασκευή έχει την ικανότητα να ελέγχει τις μυρωδιές αντιστρέφοντας κάθε δυσάρεστη οσμή στην ευωδιαστή αντίστιξή της. Το χαρακτηριστικό αυτό δεν της φέρνει την ευτυχία, καθώς μένει ανύπαντρη, παραμένοντας στο συλλογικό ασυνείδητο των χωριανών της ως «η γεροντοκόρη που κλάνει άνθη». Ακόμη κι όταν πεθαίνει, από τον τάφο της αναδύεται μια μυρωδιά «σαν ανθόκηπος με λεβάντες, ηλίανθους, βιολέτες και ζουμπούλια». Ούτε αυτό όμως, ούτε το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο της, καίτοι θεοσεβούμενη, στάθηκαν ικανά για την αγιοποίηση της, καθώς η αίτηση που υπέβαλε η οικογένειά της γι’ αυτόν τον σκοπό απορρίφθηκε από τον δεσπότη, μέλη από το σόι του οποίου είχαν υπάρξει συνεργάτες των Γερμανών και δεν είχαν καταφέρει να ξεπεράσουν την «ανθελληνική» στάση της Παρασκευής: να κρύψει, δηλαδή, να περιθάλψει και να φυγαδεύσει μια οικογένεια Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Έτσι, λίγο-λίγο, ο ευωδιαστός βίος της Παρασκευής, υποχωρώντας ακόμη και από τα ενύπνια, ή κυρίως από αυτά, υποχωρώντας και από τις αφηγήσεις, περνάει στη λήθη.
Αυτόν τον βίο και άλλους παρόμοιους, με πεισματική επιμονή, εξαιρετική ευαισθησία αλλά και γνώση προσπαθεί να σώσει από τη λήθη ο Λουκόπουλος. Το κομμάτι για τη μυροβλύτισσα Παρασκευή -και δεν είναι το μόνο φυσικά- συμπυκνώνει όλα τα γνωρίσματα της γραφής του: στέρεη ρεαλιστική βάση μέσα στην οποία διεισδύει, με τον πιο αβίαστο και ανεπιτήδευτο τρόπο, το στοιχείο του παράλογου, του εξωλογικού, το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις κοινωνίες στις οποίες αναφέρεται και περιγράφει. Ένα στοιχείο που δεν φαίνεται καθόλου σαν στοιχείο λογοτεχνικού εντυπωσιασμού και που τον καθιστά άξιο συνεχιστή και συνομιλητή των Λατινοαμερικανών συγγραφέων. Ένας μαγικός ρεαλισμός, δηλαδή, με στοιχεία εντοπιότητας, που καταφέρνει να ξυπνήσει μνήμες και αναμνήσεις, γιατί ακουμπάμε πάνω στους ήρωες του Λουκόπουλου, που δεν είναι ήρωες, αλλά άνθρωποι που κάποτε γνωρίσαμε είτε ως φυσικές παρουσίες, είτε μέσω διηγήσεων. Γραφή γεμάτη εικόνες επίσης, σαν να παρακολουθούμε μια σειρά από ταινίες μικρού μήκους χωρίς ιδιαίτερη πλοκή, με μια επίφαση μόνο πλοκής, αλλά με καταλυτική, εντελώς ιδιοσυγκρασιακή και αναγνωρίσιμη ατμόσφαιρα. Η Ιστορία, επίσης, η οποία δίχως να πρωταγωνιστεί, υπόγεια σχεδόν, στο βάθος, στο φόντο των κεντρικών γεγονότων, καθορίζει, με τον δικό της τρόπο και όπως μόνο εκείνη ξέρει, τη μοίρα των ανθρώπων. Όλα τα σημαντικά γεγονότα του πρώτου μισού του 20ού αιώνα περνάνε από τις σελίδες του, και μάλιστα με τρόπο λανθάνοντα, χωρίς καν να ειπώνονται.
Αίσθηση ματαιότητας
Και τέλος, άλλο ένα χαρακτηριστικό της γραφής του είναι μια αίσθηση ματαιότητας, καθώς όλα τελειώνουν και σβήνουν εντελώς αθόρυβα, αφήνοντας στο τέλος μια γλυκόπικρη αίσθηση απροσδιοριστίας. Ο Λουκόπουλος είναι λες και αντιπαλεύει, μέσω της γραφής, ακριβώς αυτή την αίσθηση ματαιότητας. Η ζωή είναι πρόσκαιρη, ο βίος των ανθρώπων μια αλυσίδα από διαψεύσεις, από βάσανα, από επαναλήψεις, από θανάτους, από απώλειες. Όλα αυτά ξορκίζει μέσω της αφήγησης. Και το κάνει με έναν τρόπο ανάλαφρο, σαν αντίβαρο στον ζόφο. Δεν κρίνει ο αφηγητής, ο αφηγητής υπάρχει διά της παρατήρησης, ο συγγραφέας παρατηρεί διά της ακοής, καταγράφει, δεν αφήνει λεπτομέρεια να του ξεφύγει, αντιθέτως κεντάει πατώντας πάνω στις λεπτομέρειες, δίνοντας φωνή και υπόσταση στα αφανή, ανάγοντας τα ασήμαντα πλάσματα σε μοναδικά, και στο τέλος αναπλάθει, δημιουργώντας εκ νέου αφήγηση.
Ο κόσμος, γήινος και μαζί απλόχερα ανοιχτός σε όλα τα απόκοσμα. Και τι δεν περνάει από τις σελίδες του: τουμπανιασμένα ορτύκια με δεμένα μάτια και με λίγο αίμα στο ράμφος τους, σκοτεινά πετούμενα, αλλοπαρμένες μάγισσες, νεκρές κοπέλες με τα χέρια απλωμένα σε σταυρό και δυο ξανθά φτερά στις πλάτες τους, άυλα πλάσματα, ματαιωμένα ποιήματα, οστά ανταρτών που εξασφαλίζουν την επιτυχία των έργων του ανθρώπου. Μαγγανείες, κατάρες, θρύλοι, προλήψεις, δεισιδαιμονίες. Αλλά στο κέντρο πάντα βρίσκεται ο καθημερινός πάσχων άνθρωπος. Ο άνθρωπος που μοχθεί για να υπάρξει μέσα σε μια φαινομενικά ακύμαντη ζωή. Τα στοιχειά όμως τον κυκλώνουν. Είναι σύμφυτα με την ίδια τη ζωή. Τα πάθη σιγοκαίνε. Πάθη ατομικά, μα και πάθη συλλογικά.
Αφτιασίδωτη γλώσσα
Η γλώσσα του Λουκόπουλου είναι αφτιασίδωτη, δωρική, φαινομενικά απλή. Δεν υποκύπτει ούτε για μια στιγμή σε συγκινήσεις που εκβιάζονται και σε ευαισθησίες που αγαπούν κυρίως τον εαυτό τους. Αντιθέτως, η γλώσσα συνάδει αλλά και υπηρετεί την ιδιοσυγκρασία των ηρώων του. Η γλώσσα δεν τους προδίδει ποτέ, γιατί αυτή είναι που τους δημιουργεί. Χωρίς ηθικολογίες, χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς, με μια σπάνιας ποιότητας ευαισθησία, με χιούμορ, με σπαραγμό, «με λογισμό και με όνειρο», με ένα κλείσιμο του ματιού στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, που μεταμορφώνει την πρόσληψή του σε κάτι άλλο από αυτό που αρχικά υποθέταμε, αλλά μην ξεχνώντας ποτέ τους πονεμένους αιμάτινους ήρωές του, πηγαινοέρχεται με χάρη από το βασίλειο των ζωντανών στο βασίλειο των νεκρών, καταθέτοντας μια αλήθεια που αφήνει σημάδι βαθύ.
Info
Κωνσταντίνος Χ. Λουκόπουλος, «Οικογενειακή ρίζα 70»
Εκδόσεις Έναστρον
Σελίδες: 150
Τιμή: 13 ευρώ
