Τούτες τις στιγμές που γράφονται αυτές οι σκέψεις για την «Εγγονή», στα γερμανικά ειδησεογραφικά δίκτυα κυριαρχεί η τρομακτική είδηση ότι στις τελευταίες (αξιόπιστες εκεί) δημοσκοπήσεις το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία φτάνει για πρώτη φορά στην Ιστορία τα ποσοστά (18%) του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Φαντάζομαι ότι την ίδια είδηση διάβασε και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου, σοσιαλδημοκράτης συγγραφέας Σλινκ στο Μπέρκσαϊρ της Μασαχουσέτης, όπου έχει αποσυρθεί γράφοντας το νέο του μυθιστόρημα. Μια είδηση που δεν δικαιώνει μόνο τον σκεπτικισμό του -«Παρακολουθώ τις πολιτικές εξελίξεις στον κόσμο και είμαι ανήσυχος» (βλ. συνέντευξή του στο Βήμα, 21.5.2023)-, αλλά παράλληλα επικυρώνει τους λόγους της επίμονης και συνεπούς συγγραφικής του ενασχόλησης με τον εφιάλτη του ναζιστικού παρελθόντος, την ελλιπή επεξεργασία των εθνικοσοσιαλιστικών εγκλημάτων (Vergangenheitsbewältigung), τα υπόγεια μεταπολεμικά σαρκώματα που τροφοδοτούν την ανόρθωση της γερμανικής Ακροδεξιάς, την αποτυχημένη διαδικασία πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ενοποίησης των δύο Γερμανιών.
Ο Σλινκ δεν είναι μια σύγχρονη Πυθία, ένας ηλικιωμένος κύριος, τελευταίος εκπρόσωπος μιας γενιάς συγγραφέων, που προειδοποιεί μονότονα και εναργέστατα τους συμπατριώτες του για τα δεινά που έρχονται, σε μια εποχή μάλιστα κατά την οποία στα γερμανικά γράμματα διακρίνεται σταθερά πλέον η τάση συμψηφισμού, υποβάθμισης και ξεπλύματος του ναζισμού και των νέων εκφάνσεών του. Ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο αυτά. Δεν ηθικολογεί, δεν δικάζει, δεν κάνει κήρυγμα. Ο Σλινκ γράφει ιστορίες προσπαθώντας να προσφέρει μια πιο ορθή εικόνα απ’ ό,τι καταφέρνουν η πολιτική και η κοινωνία. Γράφει, όπως διατείνεται, για να είναι ευτυχισμένος ο ίδιος, χωρίς να σκέφτεται τον αναγνώστη ή τους κριτικούς. Τα βιβλία του διαβάζονται από εκατομμύρια αναγνώστες, κάθε μυθιστόρημά του γίνεται μπεστ σέλερ. Το opus magnum του είναι ασφαλώς το συγκλονιστικό «Διαβάζοντας στη Χάννα», το οποίο έγινε παγκόσμια κινηματογραφική επιτυχία. Έκτοτε έχει συγγράψει πληθώρα έργων που συμπυκνώνουν όλη τη σοφία της ζωής που κατακτιέται αργά-αργά, όταν, ανατέμνοντας το παρελθόν, επισημαίνουμε τα λάθη, τα πάθη και αναζητούμε τον εξαγνισμό, τη συγχώρεση, τη συμφιλίωση.
Στην «Εγγονή» ο μετρ Σλινκ υφαίνει ένα κομψοτέχνημα που χρονικά ξεκινάει στο διχοτομημένο Βερολίνο του 1964 και καταλήγει στις ανατολικογερμανικές νεοναζιστικές κοινότητες που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια στις μέρες μας. Ο έρωτας του Κάσπαρ, ενός Δυτικού φοιτητή, με την Μπίργκιτ, μια Ανατολικογερμανίδα φοιτήτρια, μια απόδραση, η κατοπινή κοινή ζωή, ένα μυστικό που αποκαλύπτεται μετά τον θάνατο της αγαπημένης του, μια χαμένη κόρη, η αναζήτησή της από τον 71χρονο Κάσπαρ, η ανακάλυψη μιας εγγονής που μεγαλώνει σε νεοναζιστικό περιβάλλον συνθέτουν ένα έργο με συναρπαστική πλοκή, το οποίο θίγει τα όρια της ανοχής, της κατανόησης, των διαφορών και των αντιφάσεων δύο κόσμων που βρίσκονται σε τροχιά ιδεολογικής και πολιτισμικής σύγκρουσης.
Ο κόσμος μας, ανέκαθεν σκληρός και παράλογος, έχει γίνει σήμερα ακόμα πιο μεσαιωνικός και βάρβαρος. Γι’ αυτό και αξίζει περισσότερο από ποτέ, ατομικά και συλλογικά, να αντιστεκόμαστε στη βαναυσότητα, να αντιδρούμε στην αδικία, να περιφρονούμε τη μισαλλοδοξία, να συντρίβουμε τον ρατσισμό, να διεκδικούμε περισσότερη ελευθερία, να ελέγχουμε την εξουσία, να είμαστε οι θεματοφύλακες της ποιότητας της δημοκρατίας. Αν ο φασισμός αποτελεί έκφραση βαρβαρότητας, αθλιότητας και εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο, ο υπέροχος κύριος Σλινκ υπηρετεί συνειδητά τη λογοτεχνία του ανθρώπου από άνθρωπο.
* Ο Απόστολος Στραγαλινός είναι μεταφραστής
Μου αρκούν αυτά που με κάνουν χαρούμενο*
«Δεν πιστεύω ότι μπορώ να μιλήσω για όλα αυτά με τον πατέρα».
«Και με τη μητέρα σου;»
«Δεν την ενδιαφέρει. Λέει ότι το Ολοκαύτωμα είναι ένα εφεύρημα των Δυτικών κι ότι εμείς έχουμε άλλες έγνοιες: τη γη, το αγρόκτημα, την αληθινή ζωή. Νομίζω ότι ούτε για τους Αυτόνομους Εθνικιστές είναι σημαντικό το Ολοκαύτωμα. Το βλέπουν όπως τις σημαίες με τον αγκυλωτό σταυρό και τις προτομές του Χίτλερ».
«Ε, τότε είναι εντάξει. Τότε, παρ’ όλα αυτά, μπορείς να είσαι μια καλή εθνικίστρια και μια καλή σοσιαλίστρια».
«Με κοροϊδεύεις;»
«Όχι, Ζίγκρουν. Σκέφτηκα ότι για τον Χίτλερ δεν υπήρχε εθνικοσοσιαλισμός χωρίς διώξεις και εξόντωση Εβραίων και αναρωτήθηκα μήπως αυτά τα δύο τα διαχώρισες πολύ απλά. Ωστόσο, δεν γίνεται να διαχωριστούν».
Ο καιρός άνοιξε, η βροχή ελαττώθηκε και ο Κάσπαρ ρώτησε:
«Θέλεις να συνεχίσουμε;»
Η Ζίγκρουν ανασήκωσε τους ώμους.
«Εσύ οδηγείς. Τι με ρωτάς εμένα;»
Συνέχισαν το ταξίδι. Όταν βγήκαν από το δάσος, τα σύννεφα είχαν αραιώσει και ο ήλιος έριχνε μια δέσμη φωτός σ’ ένα χωριό πέρα μακριά.
«Μπορώ ωστόσο να είμαι περήφανη για το ότι είμαι Γερμανίδα».
Ο Κάσπαρ έστριψε πάλι σε έναν αγροτικό δρόμο και σταμάτησε.
«Δεν ξέρω. Βρίσκω ότι μπορεί κανείς να είναι υπερήφανος για κάτι που έχει κατορθώσει. Αλλά κάποιος μπορεί να το βλέπει διαφορετικά».
Εδειξε προς τους κυματιστούς λόφους, τους αγρούς, τις συστάδες των δέντρων, το χωριό που φώτιζε ο ήλιος και προς ένα άλλο μέσα σε μια κοιλάδα, από το οποίο διακρίνονταν μόνο το καμπαναριό και μερικές σκεπές. Ο ήλιος είχε αρχίσει να πέφτει, προάγγελμα ενός πανέμορφου ηλιοβασιλέματος.
«Αγαπώ τη χώρα μου, χαίρομαι που μιλώ τη γλώσσα της, που καταλαβαίνω τους ανθρώπους της, που μου είναι οικεία. Δεν χρειάζεται να είμαι υπερήφανος επειδή είμαι Γερμανός, μου αρκούν αυτά που με κάνουν χαρούμενο».
* Απόσπασμα από το βιβλίο «Εγγονή», εκδόσεις Κριτική
