Οι ήρωες της Έρσης Σωτηροπούλου στη νέα της συλλογή διηγημάτων «Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα», ενώ είναι εντελώς «κανονικοί», υπαρκτοί άνθρωποι και έρχονται αντιμέτωποι με τα προβλήματα μιας καθημερινότητας που έχει απεμπολήσει την ανθρωπιά, καθώς βυθίζεται όλο και περισσότερο σε μια αυτάρεσκη βολική απομόνωση -λόγω της διαρκούς οικονομικής κρίσης, που έχει καταλήξει να είναι πρωτίστως ανθρωπιστική-, έχουν όλοι ανεξαιρέτως μια εσωτερική θυελλώδη ζωή, έναν άλλο αθέατο κόσμο που κινείται παράλληλα ή και αντιθετικά με τον ορατό και ο οποίος τους καθιστά πλάσματα πολύπλοκα, αμφίσημα και φευγάτα.
Η εποχή είναι προσδιορισμένη, αλλά οι ήρωες απροσδιόριστοι, δύσκολα αναγνωρίσιμοι, ακατάτακτοι, βέβηλοι, συναρπαστικοί. Ικανοί να κάνουν την ανατροπή και να ξεφύγουν από καθιερωμένες βλέψεις και στερεότυπα, καθώς βαδίζουν περιπλανώμενοι από σελίδα σε σελίδα. Είναι ήρωες άκρως γοητευτικοί. Άλλωστε, και η ίδια η γραφή της Σωτηροπούλου αυτό ακριβώς είναι: μια γραφή γοητευτική, σαρκαστική, με υποδόριο χιούμορ και σκωπτική διάθεση που υπονομεύουν αλλά και διεγείρουν, μια γραφή που βαριέται την τελειότητα και πριμοδοτεί το λάθος. Που δεν το φοβάται, γιατί στο κέντρο της βρίσκεται η αναζήτηση. Η αναζήτηση της φράσης, της λέξης, της εικόνας που θα βάλει φωτιά στην αφήγηση.
Δεν είναι μια ήσυχη κατασταλαγμένη γραφή, είναι μια ανήσυχη, ορμητική -παρά τον απόλυτο έλεγχο- γραφή, που γραπώνει τον αναγνώστη, τον μετακινεί, τον ξεβολεύει, ενίοτε του βγάζει τη γλώσσα. Άλλωστε, η αναζήτηση του «αλλού» -του εαυτού, του άλλου, του άλλου τόπου, του άλλου χρόνου, της μνήμης, της φαντασίωσης, της διαφυγής, του λάθους- είναι η ίδια η αναζήτηση της γραφής. «Όμως κάθε νέο βιβλίο, κάθε νέο διήγημα είναι ένα αλλού. Κάθε νέα παράγραφος είναι ένα αλλού». Η γραφή είναι πράξη. Όπως και η ποίηση. «Και πράγματι ήταν η ασπίδα μου γιατί επιβίωσα. Η ποίηση ήταν πράξη, καμιά σχέση με οτιδήποτε εγκεφαλικό ή διανοουμενίστικο. Ήταν ένα ανοιχτό παράθυρο προς την ελευθερία, το παράδοξο, το ανορθόδοξο, το αντισυμβατικό».
Οι ίδιες οι καταστάσεις στη γραφή της Σωτηροπούλου, με την απροσδιοριστία, το παράδοξο, το γκροτέσκο, ενώ πατάνε πάνω στον ρεαλισμό, εντέλει είναι σαν να εξελίσσονται σε ένα παράλληλο φαντασιακό σύμπαν, που δεν υπακούει σε κατατάξεις και κανόνες.
Στο εξαιρετικό «Ο θάνατος με πράσινο κουστούμι» η αμφισημία δημιουργεί την ατμόσφαιρα απειλής, η οποία προκύπτει από την αινιγματική μορφή του άντρα που ψάχνει τα κουδούνια στην είσοδο της πολυκατοικίας και ο οποίος θα μπορούσε να είναι κάποιος καινούργιος ένοικος -το ρεαλιστικό και αναμενόμενο ή, αλλιώς, το αυτονόητο- ή και ο ίδιος ο θάνατος. Με άλλα λόγια, το σουρεαλιστικό και παράδοξο, που όμως πατάει με τα πόδια του στη γη. Τα κουδούνια ψάχνει άλλωστε. Και φοράει και πράσινο κουστούμι.
Εξάλλου, από το πρώτο κιόλας διήγημα της συλλογής, το «Καλοκαίρι με την Άννα», η συγγραφέας μας «προειδοποιεί». Τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου μπορεί να περιλαμβάνει και το αντίθετό του. Η επιθυμία μπορεί να είναι δόλια προκειμένου να πετύχει τον στόχο της. Η Ρόη γίνεται Άννα. Η Ρόη επινοεί την Άννα, επινοεί αυτό που θα ήθελε να είναι. Έναν εαυτό εξευγενισμένο, ελκυστικό. Στο τέλος, το αντικείμενο του πόθου ή η ερωτική απόρριψη δεν έχουν και τόσο μεγάλη σημασία. Η απομάκρυνση από την κατασκευασμένη -αλλά παρ’ όλα αυτά υπαρκτή- πλευρά του εαυτού έχει μεγαλύτερη. «Ήταν περίεργο, όμως αυτό που της έλειπε δεν ήταν εκείνος, αλλά η Άννα. (…) Ήταν σαν ορφανή, όχι σαν, αλλά σκέτη ορφανή».
Τα διηγήματα της συλλογής χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα καθαρά μυθοπλαστικά και αυτά που εκκινούν από την αυτοβιογραφία, τα πιο ενδιαφέροντα ίσως. Οι επιρροές, η συνάντηση με σημαντικούς συγγραφείς -ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον Κάμινγκς και τον Γκομπρόβιτς-, συναντήσεις που ανασκολόπισαν τον εφηβικό εαυτό και του «δίδαξαν» το ανορθόδοξο, του «δίδαξαν» τη μανιώδη τέχνη της ανάγνωσης, και μάλιστα στο αποπνικτικό περιβάλλον της Πάτρας κατά την περίοδο της δικτατορίας, όλα αυτά δημιουργούν το πλαίσιο για τη διαμόρφωση του συγγραφικού εαυτού της Σωτηροπούλου. Με μια πλούσια, μαζί και λιτή, αψεγάδιαστη αφήγηση, η συγγραφέας μας μεταφέρει στο εργαστήριό της παραμένοντας πάντα παλλόμενη κάτω από τη φαινομενική αποστασιοποίηση. Η ίδια βουτηγμένη στις αμφιβολίες. Οι ήρωές της βουτηγμένοι σε έναν άγριο, βουβό, αθετημένο ερωτισμό. Να τους τυραννά, να τους ανασταίνει.
Η Έρση Σωτηροπούλου ξέρει να μετουσιώνει το απλό, το καθημερινό, το άνευ νοήματος σε αισθητική εμπειρία. «Ζήσε για να γράψεις». Αυτό της έλεγαν τα ποιήματα του Κάμινγκς όταν της τα πρωτοέδωσε ο Σωκράτης Σκαρτσής κατά τη διάρκεια της εφηβείας της. Νομίζω πως αυτό ακριβώς κάνει. Μου έρχεται στο μυαλό η φράση του Κάφκα «Αφού εγώ δεν είμαι τίποτε άλλο παρά λογοτεχνία». Κι έτσι θα κλείσω αυτό το κείμενο.
Info
Έρση Σωτηροπούλου
«Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα»
Εκδόσεις Πατάκη
Σελίδες: 168
Τιμή: 11,90 ευρώ
