Εχουμε συνηθίσει τόσο πολύ στην αδιαφορία που επιδεικνύει το κράτος μας, που νομίζουμε ότι είναι κάτι φυσιολογικό· έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ το εκ των υστέρων ενδιαφέρον, το φιλικό χτύπημα στην πλάτη και την υπόσχεση που το συνοδεύει· έχουμε συνηθίσει τον εμπαιγμό, τις υποσχέσεις να αντιμετωπίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, με ειρωνεία, ακόμα και το δικαίωμα ενός ανθρώπου στην αξιοπρέπεια του θανάτου του. Είναι ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο η αδιαφορία σε αυτή τη χώρα.
Εχουμε συνηθίσει ακόμα και αυτές τις ίδιες και τις ίδιες συζητήσεις για την προχειρότητά μας, τον οπορτουνισμό μας, την παράγκα του Καραγκιόζη εντέλει που χτίζουμε τόσα χρόνια ο ένας στην πλάτη του άλλου.
Και τι δεν είναι χτισμένο έτσι σε αυτή τη χώρα; Η Εκπαίδευση, οι δασικοί χάρτες, η Υγεία, ακόμα και η φοβερή αυτή ναυαρχίδα της οικονομίας μας, ο μόνος πλέον λόγος ύπαρξής μας, ο τουρισμός; Μπάλωμα πάνω στο μπάλωμα, πατέντα στην πατέντα, και κανείς δεν ευθύνεται, όλα έχουν γίνει από κάποιους άγνωστους προηγούμενους και οι λύσεις πάντα βρίσκονται κάπου στο μέλλον, οι πολιτικοί επαναλαμβάνουν σαν να πιστεύουν τις υποσχέσεις και τις διαβεβαιώσεις τους και εμείς, ακόμα πιο γραφικοί, κάνουμε πως τους πιστεύουμε, πως τους ακούμε και πάμε παρακάτω, και έτσι ενισχύονται ακόμα περισσότερο η ευρεσιτεχνία και η εθνική μας λογική τού ας κόψουν οι άλλοι τον λαιμό τους.
Θα έλεγε κανείς πως θα έπρεπε να έχουμε συνηθίσει πια σε όλα αυτά 200 χρόνια τώρα.
Το πρόβλημα με την Καλλιτεχνική Εκπαίδευση δεν θα μπορούσε να έχει ούτε διαφορετική ρίζα ούτε διαφορετική εξέλιξη· θέματα που χρόνιζαν και προφανώς κάποιοι είχαν την ελπίδα μήπως και «λυθούν διά της σήψεως» ξαφνικά τα συναντάμε μπροστά μας. Τι έκπληξη, κανείς δεν το περίμενε. Η τέχνη σε αυτή τη χώρα δεν θεωρείται ούτε κάτι απαραίτητο (παρά μόνο αν είναι σε πλαίσιο διασκέδασης ή λαϊκού ξεφαντώματος) ούτε κάτι με υπόληψη. Ο καλλιτέχνης είναι κάτι σαν χομπίστας και μόνο. Σ’ εμένα φαίνεται οξύμωρο αυτή η χώρα να διεκδικεί να έχει λόγο στην παγκόσμια σκηνή, να ζητά να σέβονται τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να την παίρνουν σοβαρά, και να μην έχει ακόμα ξεκαθαρίσει τι συμβαίνει στο εσωτερικό της. Αλλά και πάλι σκέφτομαι, δεν ξέρω και πολλά, ένα Λύκειο τέλειωσα.
Και εκεί πάνω που ήμασταν αναπαυμένοι στις συνήθειές μας, νομίζω ήρθε η κίνηση των σπουδαστριών και των σπουδαστών και μας ξύπνησε όλους. Σίγουρα έχω πάψει να ονειρεύομαι ότι σύσσωμοι κάποτε θα διεκδικήσουμε τα αυτονόητα και θα αποκτήσουμε επιτέλους αυτοσεβασμό. Η κίνηση του σπουδαστικού σώματος, η οποία είναι μια κίνηση με κόστος, άνοιξε ξανά μια πορτούλα· ίσως τελικά οι μειονότητες, αρθρώνοντας έναν δίκαιο πολιτικό λόγο, να βοηθήσουν τη συζήτηση και να πάνε παρακάτω το πράγμα.
Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι ιδέες αλλάζουν τον κόσμο και η τέχνη είναι ιδέες, η τέχνη σου είναι τρόπος να σκέφτεσαι, είναι το ποιος είσαι, είναι τρόπος να συναντήσεις τους άλλους. Όλα αυτά έχουν ειπωθεί τόσες φορές και ακόμα να καταλάβουμε.
Κάθε τόσο κάποιοι λένε αλήθειες, τις φωνάζουν ή τις τραγουδάνε, όλοι κουνάμε τα κεφάλια με κατανόηση και σέβας, και πάμε παρακάτω. Εύχομαι αυτός ο λαός να καταλάβει πόσο σημαντική είναι για την ίδια την ύπαρξή του η τέχνη και ιδιαίτερα η σύγχρονη τέχνη, η οποία είναι η μόνη που μπορεί να μιλήσει για το ποιος είσαι. Ποιος ήσουνα κάποτε δεν ενδιαφέρει κανέναν και κανένας δεν παίρνει στα σοβαρά έναν άνθρωπο, πόσο μάλλον έναν λαό που ζει στο παρελθόν.
* Ο Σίμος Κακάλας είναι σκηνοθέτης, καθηγητής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου
