Οταν διαβάζω ένα βιβλίο, σπανίως ανατρέχω στο βιογραφικό του συγγραφέα για να πάρω «απαντήσεις» και κλειδιά ερμηνείας. Στην περίπτωση, όμως, της συλλογής διηγημάτων «Σάλτος» του Ανδρέα Νικολακόπουλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, μετά την επίσης συλλογή διηγημάτων «Αποδοχή κληρονομιάς», έκπληκτη με τον απόκοσμο κόσμο που ξεδιπλωνόταν μπροστά μου, με αυτές τις άχρονες αφηγήσεις που εξελίσσονται από τα γύρω βουνά με τα δάση τους και τους απόκρημνους γκρεμούς μέχρι τα πέρατα της Γης, ανέτρεξα στο βιογραφικό του συγγραφέα προσπαθώντας να ανιχνεύσω επιρροές και βιώματα που θα μπορούσαν να «εξηγήσουν» αυτή την τόσο ιδιοσυγκρασιακή γραφή.
Εύκολη απάντηση δεν πήρα. Τι συμπέρασμα να βγάλει κανείς βλέποντας πως ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα, δουλεύει ως σεφ σε εστιατόρια της Ελλάδας και του εξωτερικού και μοιράζει τη ζωή του μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου; Όμως η καταληκτική πρόταση στο τέλος του βιογραφικού του -«Όποτε μπορεί επιστρέφει στα βουνά»- ίσως να ήταν η πιο «χρήσιμη» πληροφορία. Αλλόκοτες ιστορίες βασισμένες σε θρύλους και δοξασίες, ιστορίες που αφορούν το παρελθόν, με τον συγγραφέα να φαίνεται ορκισμένος να μην αφήσει τίποτα στην αφάνεια, να μην αφήσει τίποτα να ξεχαστεί, να σώσει οτιδήποτε μπορεί να σωθεί από τη φθορά του χρόνου -σαν να γράφει ένας πρόγονος από το μέλλον- μέσω της γλώσσας. Μιας γλώσσας πλούσιας, δελεαστικής, γεμάτης χυμούς, δουλεμένης στην εντέλεια. Μιας γλώσσας που θυμίζει εκείνη που καλλιέργησε η δασκάλα στον αφηγητή του πρώτου, ομώνυμου με τη συλλογή, διηγήματος. Λέει ο αφηγητής: «Η ίδια δασκάλα που πέρασε μέσα μου την αγάπη για τις ομηρικές λέξεις, που καιρό μετά τις μπόλιασα με τις λέξεις του χωριού, φτιάχνοντας μια δική μου γλώσσα, πότε αρχαία αστική και πότε σύγχρονη βουνίσια, μα συνήθως μπερδεμένη ανάκατα και καθαρά προσωπική». Αυτή η τόσο προσωπική γλώσσα, όμως, δεν θα ήταν αρκετή από μόνη της, αν δεν υπήρχαν η βαθιά αγάπη, η τρυφερότητα, το νοιάξιμο για τα ανθρώπινα, με τη λοξή ματιά αυτού που βλέπει και διακρίνει όσα διαμείβονται στις σκιές.
Φωνή σε όλους
Ο Νικολακόπουλος καταφέρνει να δώσει φωνή σε ανθρώπους που έχουν χάσει τη δική τους ή δεν τη βρήκαν ποτέ ή που ποτέ δεν αξιώθηκαν να τους ακούσει κάποιος. Στον «Αγγελοκρουσμένο», στο τελευταίο διήγημα της συλλογής, ο ήρωας πεθαίνει στον ύπνο του, μα δεν παύει να υπάρχει. Βλέπει, ακούει, δεν έχει όμως φωνή να μιλήσει. «Αυτό είναι το μαρτύριο του Σίμου και του κάθε Σίμου τελικά. Να προσπαθούν να αφήσουν μήνυμα για να μην πονάνε στον χαμό οι δικοί τους πίσω, μα πάνω που άρχιζαν την προσπάθεια, έληγε η διορία τους και έμενε στη μέση η προσπάθειά τους. Κανείς δεν θα έβλεπε καθαρά το μήνυμα από την άλλη όχθη».
Σε αυτούς που βρίσκονται στην άλλη όχθη στρέφει το βλέμμα του ο συγγραφέας: στους ονειροπαρμένους, στους αλαφροΐσκιωτους -κι αν δεν υπάρχουν, δεν έχει και τόση σημασία, ξέρει να τους δημιουργεί-, στους αγγελοκρουσμένους, στους αλλούτερους, με τους εύθραυστους, διάφανους ψυχισμούς. Η τρέλα και ο θάνατος κατακλύζουν τα πάντα. Είναι παντού. Και η βία. Η σκληρότητα. Η χωρίς έλεος βαναυσότητα. Σκηνές ακραίας βίας εκτυλίσσονται σε κάποιες αφηγήσεις. Μιας βίας που, συνήθως, έρχεται ως απάντηση στη βία.
Ενιαίο ύφος
Τα διηγήματα της συλλογής, αν και διαφορετικής θεματολογίας, αν και διαδραματίζονται σε διαφορετικούς τόπους -από την Καταλονία μέχρι το Μπρίστολ, από το Μεξικό μέχρι τη Σιβηρία- και τοποθετούνται σε ένα άχρονο παρόν που θα μπορούσε να είναι το πριν, το τώρα ή το μετά, άλλα πολυσέλιδα και άλλα των δύο σελίδων, έχουν ενιαίο ύφος, αποπνέοντας όλα την ίδια αιματοβαμμένη, απειλητική, στενόχωρη ατμόσφαιρα. Ο Νικολακόπουλος αρέσκεται σε μακροσκελείς αναλυτικές πλούσιες περιγραφές, που δεν είναι τόσο συνηθισμένες στη φόρμα του διηγήματος, και καταφέρνει να αφήσει το δικό του καίριο, ευδιάκριτο στίγμα.
Σε μια συλλογή, λοιπόν, ισάξιων διηγημάτων ξεχωρίζω τον «Σάλτο», το εξαίσιο «Μέλι και γάλα» και το «Η άσφαλτος που καίει».
«Από το γεφύρι του θανάτου, ελάτε να δείτε, όλοι σας ελάτε να δείτε τη γιορτή που αχνολάμπει» λέει ο Ρενέ Κρεβέλ στο μότο που επιλέγει ο Νικολακόπουλος για το «Η άσφαλτος που καίει». Η γιορτή που αχνολάμπει είναι και αυτή μια αιματοβαμμένη γιορτή, γεμάτη θάνατο και προδοσία. Η Ιστορία, ενίοτε, είναι η εκδοχή των νικητών. Ο Νικολακόπουλος δίνει μια άλλη εκδοχή της κατάληξης των ηττημένων του Εμφυλίου. Των λεπρών του Εμφυλίου. Των εσαεί λεπρών. Και συγκλονίζει.
Info
Ανδρέας Νικολακόπουλος, «Σάλτος»
Εκδόσεις Ίκαρος
Σελίδες: 176
Τιμή: 8,99 ευρώ
