Με τον όρο «κυκλικό θέατρο» ορίζουμε τον θεατρικό εκείνο χώρο που η σκηνή βρίσκεται στο κέντρο ενός κύκλου και γύρω του αναπτύσσονται τα διαζώματα των θέσεων για τους θεατές. Αυτού του είδους η «χωροταξία» έρχεται από πολύ παλιά. Πιθανότατα εφαρμοζόταν σε υπαίθρια θρησκευτικά δρώμενα και ακόμα σε αθλητικούς αγώνες.
Στα νεότερα χρόνια συναντάμε τη μορφή αυτή στη Σοβιετική Ένωση, όπου Νικολάι Παύλοβις Οχόπκοφ δημιουργεί το «ρεαλιστικό θέατρο». Στην Αγγλία, ο Ρόμπερτ Άτκινς ανεβάζει παραστάσεις στο Ring, ενώ γρήγορα η τάση αυτή ταξιδεύει και προς άλλες χώρες. Στις ΗΠΑ, η Μάργκο Τζονς στο Circle in the Square μυεί το αμερικανικό κοινό στην εμπειρία του κυκλικού θεάτρου.
Στην Ελλάδα του 1961, ο νεαρός απόφοιτος της σχολής του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν Λεωνίδας Τριβιζάς δημιουργεί το Κυκλικό Θέατρο στο υπόγειο μιας πολυκατοικίας στο Παγκράτι. Σπάζοντας την παγιωμένη παράδοση της ιταλικής σκηνής, του παραδοσιακού δηλαδή σχήματος που θέλει σκηνή και θεατές απέναντι, δημιουργεί μια σκηνή κυκλική και γύρω - γύρω τις θέσεις του κοινού.
Ήταν αυτή μια μεγάλη τομή για την εποχή, αλλά και καλλιτεχνική πρόκληση για θεατρίνους και θεατές. Ηθοποιοί, σκηνοθέτες και άλλοι συντελεστές έπρεπε να απαρνηθούν το μετωπικό παίξιμο. Σκηνοθεσία, υποκριτική, εικαστική παρέμβαση καλούνται εδώ να αναπροσαρμόσουν την απεύθυνση προς τους θεατές, προς ένα κυκλικό θεατρικό σύμπαν. Ο νεαρός Λ. Τριβιζάς, πάνω σ’ αυτή τη σκηνή ξεδίπλωσε το πολλά υποσχόμενο ταλέντο του ανεβάζοντας τέσσερα έργα. Το «Μια όμορφη Κυριακή του Σεπτέμβρη» του Ugo Betti, το «Ερρίκος ο Η' και οι γυναίκες του» του Herman Gressiehern, το «Ένας όμηρος» του Brendan Behan και το «Νεκροί δίχως τάφο» του Jean-Paul Sartre. Θαρρώ πως τη μεγαλύτερη επιτυχία την έκανε ο «Όμηρος», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη - εκεί πρωτακούστηκε και το τραγούδι «Το γελαστό παιδί». Στη συνέχεια, ο Τριβιζάς αναδεικνύεται σε έναν από τους πολύ σημαντικούς σκηνοθέτες της χώρας μας, με παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο και αλλού, για να δημιουργήσει στη Μεταπολίτευση το βραχύβιο Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο.
Ταυτόχρονα με το Κυκλικό Θέατρο του Τριβιζά στην Ελλάδα, έχουμε και τη δημιουργία ενός ανάλογου θεάτρου στη Βρετανία. Σε ένα εγκαταλειμμένο λονδρέζικο σιδηροδρομικό υπόστεγο δημιουργείται, το 1961, το Round House Theater. Ήταν το σημείο όπου οι συρμοί, στο τέλος της διαδρομής τους, έκαναν έναν κύκλο και συνέχιζαν το δρομολόγιό τους προς την αντίθετη κατεύθυνση, επιστρέφοντας στην αφετηρία τους. Εμπνευστής αυτού του θεάτρου ήταν ο σπουδαίος δραματουργός Arnold Wesker. Στη σκηνή του φιλοξενήθηκαν πολλές και ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Εκεί ο Peter Brook παρουσιάζει τη διάσημη «Τρικυμία» του.
Παραστάσεις σ’ αυτό έδωσε και το Living Theater και ακόμη εκεί πρωτοανέβηκε η προκλητική παράσταση με τίτλο «Ω Καλκούτα!». Όμως στο Round House έπαιξε και ένα ελληνικό θεατρικό συγκρότημα. Πρόκειται για το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, που παρουσίασε τη μεγάλη επιτυχία του «Ιφιγένεια εν Ληξουρίω» του Σπύρου Κατσαΐτη. Η παράσταση είχε ανέβει τον περασμένο χειμώνα στο Θέατρο «Κάκια Αναλυτή».
Το καλοκαίρι του 1981 το Αμφι-Θέατρο ήταν επίσημος προσκεκλημένος του διάσημου Θεατρικού Φεστιβάλ του Εδιμβούργου. Αμέσως μετά το Εδιμβούργο, έπαιξε στο Λονδίνο για μία βδομάδα. Η παράσταση, με Ιφιγένεια την αξέχαστη Λήδα Τασοπούλου, άρεσε και ενθουσίασε το κοινό. Την ίδια εποχή, το Αμφι-Θέατρο είχε παρουσιάσει στο Arena Theater Festival του Μίνστερ της Δυτικής, τότε, Γερμανίας τον «Ερωτόκριτο» του Β. Κορνάρου. Και οι δύο αυτές παραστάσεις ήταν οργανωμένες έτσι ώστε να παρουσιάζονται σε κυκλικό θέατρο. Είχα την τύχη και την τιμή να συμμετέχω και στις δύο αυτές παραγωγές. Μπορώ λοιπόν να μεταφέρω από πρώτο χέρι την ενθουσιώδη θεατρική μέθεξη και τη θερμή συμμετοχή του κοινού σ’ αυτές.
Στην προβληματική των θεατρίνων της εποχής μας συμπεριλαμβάνεται και η οπτική του κυκλικού θεάτρου. Αναμφισβήτητα η εμπειρία και τα οράματα των παλιότερων ταξιδεύουν μέσα από τις θεατρικές προτάσεις και τα θεατρικά ταξίδια του παρόντος.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
