Πώς είναι να είσαι η κόρη του ιδιοφυούς Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της μυθικής Λιβ Ούλμαν; Των ανθρώπων που δημιούργησαν το διαχρονικό αριστούργημα που λέγεται «Persona» αλλά και μια πλειάδα άλλων αριστουργημάτων; Πώς είναι να είσαι «το παιδί του και το παιδί της, αλλά όχι το παιδί τους»; Η Λιν Ούλμαν κάνει βουτιά σε πολύ βαθιά νερά και καταφέρνει να γράψει ένα συγκλονιστικό κείμενο, την «Ανησυχία», που κυκλοφορεί σε πολύ καλή μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, για την πολυπλοκότητα -γι’ αυτό το σύμπαν που αποτελούν- των οικογενειακών σχέσεων. Της καταλυτικής, καταστροφικής πολλές φορές σχέσης γονέα και παιδιού.
Συγχρόνως αποτυπώνει την πορεία προς τα βαθιά γηρατειά και τον θάνατο χρησιμοποιώντας ως μέσο για να μιλήσει γι’ αυτά τη μορφή ενός πατέρα που, εκτός από τη φυσική σχέση που την ενώνει μαζί του, υπήρξε κι ένα ιερό τέρας της έβδομης τέχνης. Παίρνοντας το ρίσκο, δηλαδή, το όποιο ενδιαφέρον του κειμένου να εξαντληθεί σε μια ηδονοβλεπτική διαστροφική ματιά που είναι σύμφυτη πολλές φορές με την έννοια βιογραφία ή με την έννοια αυτοβιογραφία. Ο κίνδυνος αυτός αποφεύγεται, καθώς η ιστορία είναι ιδωμένη από την πλευρά ενός κοριτσιού -κι αργότερα μιας έφηβης και μετά μιας ώριμης γυναίκας που έχει αποκτήσει δικά της παιδιά-, το οποίο προσπαθεί να «ανακαλύψει» και να καταλάβει τους γονείς του και μαζί μ’ αυτούς να καταλάβει και να νοηματοδοτήσει την ίδια του την ύπαρξη.
Για τον εαυτό της μιλάει η Ούλμαν. Για την οπτική του παραπονεμένου παιδιού, το οποίο αγωνιά για το αν ο πατέρας θα προσέξει ότι έβγαλε τα σιδεράκια από τα δόντια του και για το αν θα το θεωρήσει όμορφο. Το οποίο αγωνιά και υποφέρει κάθε φορά που η μητέρα φεύγει μακριά, το οποίο παθαίνει κρίση πανικού, που συνοδεύεται από υπερκινητικότητα, κάθε φορά που εκείνη -δικαιολογημένα ή όχι δεν έχει καμιά σημασία- αθετεί το τηλεφωνικό τους ραντεβού.
Καθώς ο χρόνος της αφήγησης δεν είναι γραμμικός, η ματιά του κοριτσιού μπερδεύεται και λειτουργεί διαδραστικά με εκείνη της ενήλικης γυναίκας. Λέει για τους γονείς της με τη ματιά της ενήλικης, αλλά και με το ένστικτο του κοριτσιού: «Λαχταρούσαν να είναι ελεύθεροι. Λαχταρούσαν να είναι παιδιά... Τόσο η μητέρα μου όσο κι ο πατέρας μου ήθελαν να είναι ο Άσωτος Υιός και όταν η διασκέδαση και τα παιχνίδια έπαιρναν τέλος, ήθελαν να γυρίσουν σπίτι. Ή να φύγουν μακριά». Δύο άνθρωποι, με άλλα λόγια, που στο περιθώριο της ύπαρξής τους, όταν όλα τα άλλα τους αφήνουν λίγο έως ελάχιστο χώρο, προσπαθούν να είναι και γονείς. Ή μάλλον δεν προσπαθούν καν. Ξαναθυμούνται έναν ρόλο και τον παίζουν δίχως να τον προβάρουν πριν. Το κορίτσι είναι εκεί. Και περιμένει.
Σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης υπάρχει μια αίσθηση αναμονής. Περιμένει δίχως να αμφισβητεί καθόλου τη θέση που κατέχουν εκείνοι στη ζωή της. Αλλά όταν έρχονται τα γηρατειά και δείχνουν στον πατέρα το πιο σκληρό τους πρόσωπο, δεν υπάρχει πια χρόνος. Τα πάντα έχουν τελειώσει μαζί με τη διαύγεια του πατέρα, που έχει δώσει τη θέση της στη σύγχυση, την ανησυχία και στον φόβο του θανάτου.
Την τελευταία άνοιξη της ζωής του, το 2007, η κόρη του ηχογραφεί κάποιες συνομιλίες τους. Αποσπασματικές κουβέντες, σπαράγματα μνήμης, ψηφίδες που δεν συναρμολογούν την εικόνα του ιδιοφυούς καλλιτέχνη που υπήρξε, αλλά ενός ανθρώπου που βουλιάζει αργά στην ανυπαρξία όντας ακόμη εν ζωή. Αυτές οι ηχογραφήσεις γίνονται η αφορμή για να αφηγηθεί, χρόνια μετά, η Λιν Ούλμαν το πέρασμά του -και το δικό της- από τη ζωή, που είναι τόσο εφήμερη και τόσο πικρή εντέλει. Και το κάνει με τον πιο λιτό, ευθύβολο και σπαρακτικό τρόπο.
Info
Λιν Ούλμαν
«Ανησυχία»
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
Σελ.: 464 σελ.
Τιμή: 12,99 ευρώ
