Κανείς δεν φανταζόταν πως μια σχεδόν ξεχασμένη και αφώτιστη, μικρή ιστορία, από αυτές που απουσιάζουν από την επίσημη, καταγεγραμμένη και καταχωρισμένη στα σχολικά βιβλία και τα πανεπιστημιακά συγγράμματα, θα πυροδοτούσε μια απρόβλεπτη έκθεση φοιτητών διαφορετικών σχολών, που δούλεψαν μέσα στην καραντίνα, μόνοι αλλά και μαζί μέσα στο διαδικτυακό σύμπαν, αναδεικνύοντας ανησυχίες, προβληματισμούς και ερωτήματα.
Με τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης να δίνουν την αφορμή, αλλά βασικό πυρήνα το πώς ερμηνεύουμε την ιστορία μας σήμερα, φοιτητές από το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου δημιούργησαν μια σειρά σαράντα έργων, από comic strip έως βίντεο performances που παρουσιάζονται από σήμερα έως και τις 18 Σεπτεμβρίου στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σπετσών.
Η έμπνευση και ιδέα αυτής της έκθεσης για την επανεγγραφή της Ιστορίας ανήκουν στην εικαστικό Λήδα Παπακωνσταντίνου, που έχει και την επιμέλειά της, και αφορά την Αϊτή, την πρώτη χώρα που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση και, μετά από μια επιστολή του Αδαμάντιου Κοραή προς τον Αϊτινό Πρόεδρο Ζαν Πιερ Μπουαγέ, απέστειλε στην Ελλάδα ένα καράβι με πολεμιστές αλλά και ένα μπάρκο κόκκων καφέ που είχαν υψηλή αξία στο χρηματιστήριο της εποχής.
Έτσι η Επανάσταση, βαθιά πολιτική και κοινωνική πράξη, αποτέλεσε τον καμβά για τη δημιουργία νέων μύθων, αλλά και τη μεταγραφή παλαιότερων στη σύγχρονη εποχή, έναν τρόπο ανακάλυψης της πολιτιστικής ταυτότητας μίας κοινωνίας και της σύγχρονης γλώσσας επικοινωνίας της.
Θέλοντας να δημιουργήσει τη χειρονομία μιας μνήμης αλλά και μιας δοξαστικής υπόκλισης σε αυτήν την ιστορία και τους ανθρώπους της, η Λήδα Παπακωνσταντίνου, που χρόνια σκάβει κάτω και πίσω από τις μικρές ανθρώπινες ιστορίες που συνθέτουν το παζλ της μεγάλης εικόνας, μιλάει στην ΑΥΓΗ για το πώς «παίρνουν μορφή, σάρκα και οστά, οι άγνωστοι και οι ανώνυμοι που γράφουν τη δική τους ιστορία».
«Μέσα από τους νέους μπορούμε να μετρήσουμε τη δύναμη των μύθων»
«Υπήρχε μια παράξενη ιστορία που είχε να κάνει με σακιά από καφέ που εστάλησαν αντί χρημάτων στην Ελλάδα για βοήθεια. Και η καταπληκτική της συνέχεια για ένα καράβι με φοβερούς πολεμιστές που ξεκίνησε να έρθει και, πριν φτάσει στη χώρα, βούλιαξε και το πλήρωμά του πνίγηκε» λέει η Λήδα Παπακωνσταντίνου ξετυλίγοντας την κόκκινη κλωστή.
«Από τότε που γεννήθηκα είχα σχέση με τη θάλασσα, η βάση μου πάντα ήταν ένα νησί, ο πατέρας μου ήταν ναυτικός» προσθέτει και συνεχίζει την εξιστόρηση.
«Υπήρχε μια ολόκληρη εικόνα που χρειαζόταν μια αφήγηση, καθώς η ίδια η ιστορία είναι εξαιρετικά ελλιπής. Μάλιστα στην αρχή κανένας δεν μπορούσε να πει με σιγουριά αν είχε συμβεί ή όχι. Περισσότερο απ’ όλα με ενδιέφερε η ίδια ή ιστορία. Γιατί διαθέτει όλα τα στοιχεία που κάνουν κάτι Ιστορία. Κάτι που μπορεί κάποιος να θυμάται. Κάτι που μπορεί να επανέλθει εύκολα σαν μύθος».
Η Παπακωνσταντίνου δεν παραλείπει να σχολιάσει εξαρχής πως «βασικό στοιχείο είναι η ίδια η δύναμη που φέρει η ιδέα της Επανάστασης να ξεσηκώνει ανθρώπους να κάνουν αποκοτιές. Γιατί είναι αποκοτιά να σηκωθεί κάποιος από την Αϊτή για να έρθει σε μια χώρα που δεν την ξέρει, παρά μόνο ίσως από τον χάρτη, κάτι που και πάλι δεν είναι και τόσο σίγουρο. Γιατί το σχήμα του κόσμου το ξέρουν μόνον οι ναυτικοί, τα πουλιά, τα σύννεφα και οι ιδέες, που ταξιδεύουν με έναν αντίστοιχο τρόπο».
Ενθουσιασμένη από την ιδέα και τη δύναμή της, πίστεψε γρήγορα πως θα μπορούσε να την κάνει γνωστή και, κυρίως, αφήγημα από άλλους.
«Είναι συγκλονιστικό το πόσοι άνθρωποι ήρθαν να μετάσχουν στην επανάσταση, γιατί πίστευαν στην ιδέα που ξεσηκώνει τους ανθρώπους και τους ενώνει. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με το κάλεσμα προς τους φοιτητές. Θεώρησα ότι οι καλύτεροι για κάτι τέτοιο είναι οι νέοι και έτσι σκέφτηκα τα πανεπιστήμια. Γιατί μέσα από τους νέους μπορούμε να μετρήσουμε ακόμα περισσότερο τη δύναμη του μύθου.
Έχουμε δυο γεγονότα, που είναι η επανάσταση στην Ελλάδα αλλά και η επανάσταση στην Αϊτή. Ψάχνοντας να βρω ποιος θα μπορούσε να δει αυτήν την ιστορία σαν μια άλλη προσέγγιση του comics strips ή των Κλασσικών Εικονογραφημένων, σκέφτηκα αμέσως τη Φλωρεντία Οικονομίδη, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, την οποία ήξερα από τα χρόνια της ΑΣΚΤ κι εκτιμώ βαθιά τη δουλειά της.
Η αντίδρασή της από την άλλη μεριά του τηλεφώνου, όταν της εξηγούσα την ιδέα, ήταν ένα ευτυχισμένο γέλιο. Απάντησε την ίδια στιγμή ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ήταν άσκηση στους πρωτοετείς φοιτητές της. Έτσι κι έγινε.
Οι ιστορίες που διηγούνται οι φοιτητές των δύο πανεπιστημιακών σχολών που πήραν μέρος, καθώς στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου προστέθηκε και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, είναι εξαιρετικά δύσκολες και αιματηρές. Μοιάζουν πάρα πολύ με comics strips, με τον τρόπο που αποτυπώνονται βίαια γεγονότα στον παρόντα χρόνο. Μια βία που προκύπτει καθημερινά και με χίλιους τρόπους και στην οποία είμαστε πολύ εξοικειωμένοι».
Η Λ. Παπακωνσταντίνου δεν ξεχνά ποτέ τη ζώσα ιστορία και πώς αυτή καθρεφτίζει το παρελθόν. «Έχουμε περίεργες συμπτώσεις. Η Αϊτή βρίσκεται σε φάση πραξικοπήματος και μετά την πρόσφατη δολοφονία του Προέδρου της Ζοβενέλ Μοΐζ έχουν λίγο αντιστραφεί οι πραγματικότητές μας, καθώς η Ελλάδα μετά την Επανάσταση τα έχει καταφέρει αρκετά καλά, ενώ η Αϊτή, μετά την επανάσταση που προηγήθηκε της δικής μας, εξακολουθεί να έχει φοβερά προβλήματα και να είναι ένα νησί διχασμένο» καταλήγει.
