"Δεν αρκεί να αγωνιζόμαστε αλλά πρέπει και να νικάμε" λέει ο Πάνος Τριγάζης, αναγνωρίζοντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εκπροσωπεί τη "νικηφόρα Αριστερά". Δυναμική παρουσία στο κίνημα της Αριστεράς, διεθνιστής και ενεργό μέλος στο διεθνές κίνημα της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με νηφάλιο λόγο και ακμαία σκέψη, δίνει ανελλιπώς το παρών στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα.
Με το τελευταίο του βιβλίο "Ο διαρκής μετασχηματισμός της Αριστεράς" (εκδ. Εύμαρος), το οποίο προλογίζει ο Γιάννης Δραγασάκης και φιλοτεχνεί το εξώφυλλο ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, ιχνογραφεί την ιστορία κυρίως της ανανεωτικής Αριστεράς τα τελευταία τριάντα χρόνια, επισημαίνοντας παράλληλα το στίγμα της Αριστεράς διεθνώς στον 20ό αιώνα.
Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου, την επόμενη Πέμπτη 12 Ιουλίου, στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης (Ταπητουργείο), Βύρωνα στις 8 μ.μ. με ομιλητές τους Γιάννη Δραγασάκη και Νίκο Ξυδάκη, μιλάμε μαζί του για τους μετασχηματισμούς και τα ορόσημα στην Αριστερά τις τελευταίες δεκαετίες, για τις προοπτικές που διαγράφονται αλλά και για τη θέση και τον ρόλο της στο ευρωπαϊκό τοπίο και διεθνώς.
Πού συναντιέται η ρήση του Ηράκλειτου "Τα πάντα ρει" με την Αριστερά;
Καταρχάς η Αριστερά οφείλει να ακολουθεί τη διαλεκτική, της οποίας πατέρας θεωρείται ο Ηράκλειτος. Άλλωστε και το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" ξεκινάει με τη διαπίστωση του Μαρξ ότι "η ιστορία των μέχρι τώρα κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων". Αυτό σημαίνει ότι η σύγκρουση Δεξιάς - Αριστεράς υπήρξε πάντοτε και συνεχίζεται. Άλλωστε η Γαλλική Επανάσταση ήταν η Αριστερά της εποχής της και η Δεξιά ήταν η φεουδαρχία και η μοναρχία. Όταν εδραιώθηκε η αστική τάξη, έγινε κατά βάση Δεξιά, αλλά ο καπιταλισμός δεν είναι ο ίδιος παντού στον κόσμο. Υπ' αυτή την έννοια η Αριστερά οφείλει να είναι σε διαρκή κίνηση και να συμβαδίζει με την εκάστοτε εποχή και τις οικονομικοκοινωνικές συνθήκες. Με άλλα λόγια, η Αριστερά δεν ξεκίνησε με το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" αλλά πολύ πριν απ' αυτό και απέκτησε πολλές εκφράσεις μεταγενέστερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο", που είχε ως βασικό σύνθημα το "Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε". Αργότερα ο Λένιν ως ηγέτης της Κομμουνιστικής Διεθνούς τροποποίησε το σύνθημα ως εξής "Προλετάριοι όλων των χωρών, καταπιεσμένα έθνη και λαοί, ενωθείτε" κι αυτό γιατί ο Λένιν επιδίωκε να εντάξει στα επαναστατικά ρεύματα της εποχής και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα τα οποία υπήρξαν νικηφόρα ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στο βιβλίο σου επικεντρώνεις στον διαρκή μετασχηματισμό της Αριστεράς τα τελευταία 30 χρόνια. Πού εντοπίζονται οι μετασχηματισμοί και τα ορόσημα της Αριστεράς στη χώρα μας μετά τη Μεταπολίτευση;
Θα έλεγα ότι το πρώτο ορόσημο ήταν ο μετασχηματισμός του ΚΚΕ εσωτερικού σε ελληνική Αριστερά, διότι αυτός ο μετασχηματισμός επέτρεψε τη συγκρότηση, το 1989, του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου με βάση το γνωστό κοινό πόρισμα ΚΚΕ - ΕΑΡ. Το επισημαίνω αυτό διότι το ΚΚΕ δεν επρόκειτο να συνεργαστεί με σχήμα που έφερε τον τίτλο ΚΚΕ εσωτερικού. Δηλαδή ο μετασχηματισμός του ΚΚΕ εσωτερικού σε ΕΑΡ αφαίρεσε ένα μεγάλο εμπόδιο για τη συνεργασία των δυνάμεων της Αριστεράς και νομίζω ότι ο ενιαίος Συνασπισμός πέτυχε κάτι πολύ σημαντικό. Αφενός μετέτρεψε την Αριστερά σε τρίτο πόλο έναντι του τότε δικομματισμού, αφετέρου κράτησε όρθια την Αριστερά μετά την παταγώδη κατάρρευση του "υπαρκτού σοσιαλισμού". Το δεύτερο ορόσημο ήταν ο μετασχηματισμός του Συνασπισμού, το 1992, σε ενιαίο κόμμα με αδιαπραγμάτευτο τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και όραμα τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Τρίτο ορόσημο είναι η συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ, το 2004, που είχε μέχρι πρότινος ως έμβλημα τις τρεις σημαίες, την κόκκινη για τις αξίες του εργατικού κινήματος, την πράσινη για τις αξίες του οικολογικού κινήματος και τη μωβ για τον φεμινισμό και άλλα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα. Πιο παραστατικός και συνοπτικός ορισμός της Αριστεράς του 21ου αιώνα δεν γινόταν από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Όλοι αυτοί οι μετασχηματισμοί πόσο αφορούσαν την ελληνική κοινωνία και επέδρασαν στις πολιτικές εξελίξεις;
Θα έλεγα ότι όλοι οι μετασχηματισμοί ήταν "ώριμο τέκνο της ανάγκης". Το 1989 διότι το ΠΑΣΟΚ πρώτη φορά απαξιωνόταν με τα σκάνδαλα και τη διαφθορά, γι' αυτό τότε το σύνθημα ήταν "ήρθε η ώρα της Αριστεράς", κάτι που συνέβη ανεξάρτητα από το λάθος που κάναμε τότε να συγκυβερνήσουμε με τη Δεξιά του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Πάντως αλλάξαμε το τοπίο, αλλά, δυστυχώς, δημιουργήσαμε ένα μεγάλο ρήγμα με τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ. Για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν χρειάζεται να πω πολλά, διότι είναι πρόσφατη ιστορία. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύτηκε εκλογικά λόγω και της λαίλαπας των Μνημονίων αλλά κυρίως διότι αντιπροσώπευε στην κοινωνία τη νέα Αριστερά με ηγέτη τον τότε νεαρό Αλέξη Τσίπρα. Έτσι εξηγείται γιατί από τη δίνη των Μνημονίων ενισχύθηκε εκλογικά ο ΣΥΡΙΖΑ και όχι το ΚΚΕ, το οποίο έκανε επίσης μεγάλους αγώνες κατά των Μνημονίων.
Τα τελευταία χρόνια η επίδραση της Αριστεράς στις κοινωνίες φαίνεται να υποχωρεί. Ισχύει αυτή η διαπίστωση ή αποτελεί την ιδεολογική και επικοινωνιακή αιχμή των νεοφιλελεύθερων δυνάμεων;
Θα έλεγα ότι η εκτίμηση αυτή ισχύει γενικώς αλλά υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, στην Ε.Ε, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν η μόνη αριστερή κυβέρνηση. Επηρέασε όμως τις πολιτικές ανακατατάξεις στην Πορτογαλία και την Ισπανία, με αποτέλεσμα να έχουμε στην Ιβηρική σήμερα προοδευτικές κυβερνήσεις, στις οποίες συμπράττουν και τα κομμουνιστικά κόμματα των δύο χωρών όπως και τα συγγενή με τον ΣΥΡΙΖΑ αριστερά κόμματα. Να προσθέσω όμως και την καταλυτική επίδραση της αμερικανικής Αριστεράς στην ήττα του Τραμπ. Γι' αυτό και στην πρόσφατη Προγραμματική Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία υιοθετήθηκε πρότασή μου για μια ευρωατλαντική γέφυρα της Αριστεράς και των κινημάτων, δηλαδή να βρούμε τρόπους πολύμορφης συνεργασίας και αλληλεγγύης της ευρωπαϊκής Αριστεράς με την αμερικανική. Άλλωστε κύριο καθήκον της Αριστεράς σήμερα είναι η ήττα του νεοφιλελευθερισμού και για τον στόχο αυτό συναντιόμαστε με ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις, όπως επιδιώκει ο ΣΥΡΙΖΑ στο επίπεδο της Ευρώπης.
Στο βιβλίο εξηγείς γιατί "η Αριστερά του 21ου αιώνα δεν είναι η Αριστερά του σφυροδρέπανου". Πού οφείλει, κατά τη γνώμη σου, να κατευθυνθεί η Αριστερά του 21ου αιώνα;
Να διευκρινίσω καταρχάς ότι σε καμιά περίπτωση δεν υποτιμώ ούτε προσπερνώ τους μεγάλους αγώνες και τις επαναστάσεις του 20ού αιώνα, όπως η Οκτωβριανή, η Κινέζικη και η Κουβανική, αλλά δεν μπορώ να παραγνωρίσω ότι οι οικονομικοκοινωνικές συνθήκες σήμερα είναι πολύ διαφορετικές καθώς διανύουμε την 4η βιομηχανική επανάσταση και ο κόσμος μας γίνεται ολοένα και περισσότερο ψηφιακός. Ποιος, για παράδειγμα, μπορούσε να διανοηθεί πριν από μερικές δεκαετίες την πραγματικότητα της τηλεργασίας, που αλλάζει και τον τρόπο δουλειάς αλλά και τη συνδικαλιστική οργάνωση του κόσμου της μισθωτής εργασίας; Άρα ο ΣΥΡΙΖΑ, με τις τρεις σημαίες στο σήμα του, πρωτοπόρησε διότι κατάλαβε αμέσως τους μετασχηματισμούς στις κοινωνίες και τα σύγχρονα ιδεολογικοπολιτικά προτάγματα, τα οποία καλείται τώρα να διεκδικήσει ως ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, με κύριο στόχο την ήττα της κυβέρνησης Μητσοτάκη που γυρίζει τη χώρα πολλά χρόνια πίσω, από πολλές απόψεις. Αν έβαζα έναν ακόμα επιθετικό προσδιορισμό στον ΣΥΡΙΖΑ, θα έλεγα ότι εκπροσωπεί τη νικηφόρα Αριστερά, διότι δεν αρκεί να αγωνιζόμαστε αλλά πρέπει και να νικάμε.
Και πώς προχωράς προς τη νίκη απέναντι σε μια ακραία νεοφιλελεύθερη και με ακροδεξιές αποκλίσεις κυβέρνηση;
Πολύ σωστά έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019, μετά την ήττα του στις εκλογές, που αποφάσισε τη διεύρυνσή του. Μόνο που αυτή η διεύρυνση οφείλει να είναι κυρίως κοινωνική και όχι μόνο σε επίπεδο στελεχών. Θα έλεγα επίσης στις συντρόφισσες και τους συντρόφους του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία να μην ανυπομονούν για τις πολιτικές ανακατατάξεις που είναι δύσκολο να συμβούν σε συνθήκες πανδημίας, δηλαδή πολέμου. Μια νέα κοινωνική δυναμική ήδη δημιουργείται και θα γίνει πιο ορατή όταν τελειώσουμε με την Covid. Τότε θα δούμε και πιο μεγάλες αντιστάσεις και ανακατατάξεις. Πιστεύω ότι με την Προγραμματική Συνδιάσκεψη κάναμε ένα άλμα προς το μέλλον στον βαθμό που το πρόγραμμά μας θα γίνει κτήμα της κοινωνίας, με εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, όπως είπε και ο Αλέξης Τσίπρας. Μεγάλο επίσης όπλο του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία είναι ο κυβερνητικός μας απολογισμός, γιατί και με αυτόν αναμετριόμαστε με τη σημερινή δεξιά κυβέρνηση, όχι με τα οράματά μας που παραμένουν ζωντανά και επίκαιρα. Άλλωστε, κατά τη γνώμη μου, μέγιστο επίτευγμα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν η ιστορική Συμφωνία των Πρεσπών. Μην ξεχνάμε ότι, όπως γράφω στο βιβλίο μου, "ο δρόμος προς τα Σκόπια κράτησε 28 χρόνια" διότι καμία κυβέρνηση, πλην αυτής του Αλέξη Τσίπρα, δεν θέλησε να αναλάβει το πολιτικό κόστος μιας αμοιβαία επωφελούς συμφωνίας με τη γείτονα. Κανένα άλλο εθνικό θέμα δεν λύθηκε τα τελευταία 30 χρόνια, ούτε με ΠΑΣΟΚ ούτε με Ν.Δ. Δεν θέλανε ούτε τολμούσαν να ταράξουν τα νερά και να αναλάβουν το πολιτικό κόστος. Η Συμφωνία των Πρεσπών δεν ήταν μόνο πατριωτική αλλά και καθαρά αριστερή επιλογή, παρότι και κάποιοι αριστεροί την πολέμησαν, όπως π.χ., το ΚΚΕ, κόντρα στην παράδοσή του που υποστήριζε ότι "δεν υπάρχει μακεδονική γλώσσα", η οποία όμως διδασκόταν στα παιδιά των πολιτικών προσφύγων στο χωριό "Νίκος Μπελογιάννης" της Ουγγαρίας.
Με τη σημερινή συνθήκη που επικρατεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι εφικτή μια μεγάλη αλλαγή στη χώρα μας;
Το 2015 υπήρξε πολύ διδακτικό και για μας και για τις αριστερές δυνάμεις της Ευρώπης. Ευτυχώς, εμείς διαπραγματευτήκαμε σκληρά τότε, αλλά ακολουθήσαμε το σύνθημα "ούτε ρήξη ούτε υποταγή", διότι αν είχαμε επιλέξει τη ρήξη με την Ευρωζώνη, όπως υποστήριζαν πολλοί διαστρεβλώνοντας και τη λαϊκή ετυμηγορία στο δημοψήφισμα, δεν θα μας το συγχωρούσε ο ελληνικό λαός, που θέλει την Ελλάδα μέσα στην Ε.Ε., ενώ θα κάναμε και το χατήρι του Σόιμπλε, που ήθελε τον εξοστρακισμό της χώρας μας από το ευρώ. Ναι μεν υπογράψαμε 3ο Μνημόνιο αλλά δεν χάσαμε την αριστερή μας ψυχή, κάτι που αναγνώρισε και ο λαός, γι' αυτό και μας εμπιστεύτηκε ξανά τη διακυβέρνηση τον Σεπτέμβριο του 2015. Εξάλλου εμείς βγάλαμε την Ελλάδα από τα Μνημόνια τον Αύγουστο του 2018. Εννοείται ότι για να νικήσουμε στην Ελλάδα πρέπει να δρομολογήσουμε νέες δυνατότητες και στην Ευρώπη. Εργαζόμαστε γι' αυτό, με στόχο προοδευτικές συμμαχίες και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, στις οποίες μπορεί να συμβάλει σύμπασα η Αριστερά αλλά και σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι που τάσσονται κατά του νεοφιλελευθερισμού. Γενικότερα, πιστεύω ότι την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης δεν πρέπει τη χαρίσουμε στη Δεξιά, που από τη φύση της δεν θέλει μια Ευρώπη χωρίς σύνορα, με ισότητα και αλληλεγγύη. Τελικά, με τα σημερινά δεδομένα, ο σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία είναι εφικτός μόνο στο επίπεδο της Ευρώπης.
