Σε ένα από τα ασπρόμαυρα φωτογραφικά στιγμιότυπα που περιγράφονται στο βιβλίο, διαβάζουμε το εξής: «Ενώ ακούγεται το τραγούδι ‘Σ’ αγαπώ γιατ’ εισ’ ωραία’, ο Γιάννης λέει: ‘Μας αρέσει αυτός ο σκοπός γιατί ο ρυθμός του είναι όμοιος με το φάσμα της ανθρώπινης πρωτεΐνης».
Αυτό ακριβώς το φάσμα της ανθρώπινης πρωτεΐνης, στα ευαίσθητα και έμπειρα χέρια του ποιητή, του βραβευμένου το 2011 με αφορμή την ιστορική του έρευνα για τη Σφαγή στο Δίστομο, του εκδότη, τέλος, του λογοτεχνικού περιοδικού «Εμβόλιμον» Γιώργου Χ. Θεοχάρη, γίνεται πάσχουσα μνήμη, γίνεται παρόν συναποτελούμενο από όλα εκείνα που χάθηκαν μα που είναι ακόμη εδώ, γίνεται θάμβος και οίστρος της ζωής, γίνεται ποίηση της καθημερινότητας, καθώς η ματιά παραμένει πάντα ποιητική και η παρατηρητικότητα σκάβει την ψυχή και δεν σηκώνει αντιρρήσεις.
Στη «Δίφορη μνήμη» ο Θεοχάρης δίνει φωνή στον τόπο που τον γέννησε, στον τόπο που τον έκανε αυτό που είναι: τη Δεσφίνα Φωκίδας. Πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις, διηγήματα, ποιήματα, φωτογραφικά στιγμιότυπα, αναφορές σε ιστορικά κείμενα και εφημερίδες του 19ου αιώνα, διαμορφώνουν ένα κράμα αυτοβιογραφίας και χρονικού, καθώς μέσα από τις σελίδες του ξεδιπλώνεται η ανθρωπογεωγραφία ενός χωριού, αλλά και κάθε ελληνικού χωριού, του προηγούμενου αιώνα. Το γράψιμο του Θεοχάρη αποπνέει ζεστασιά, αποπνέει βαθιά αγάπη για τα ανθρώπινα, αλλά και βαθύ πόνο επίσης. Όπως και μια δόση ματαιότητας.
Για όλες τις ξοδεμένες ζωές. Για την ίδια τη φευγαλέα, φθαρτή, αδιέξοδη, γεμάτη πάθη, μικρή ζωή μας. Καταγράφει, τροφοδοτώντας συνεχώς τη μνήμη έτσι ώστε κι αυτή να μην τον προδώσει, λες κι έτσι θα απαλύνει λίγο τον πόνο της ψυχής του. Λες και με αυτόν τον τρόπο θα σώσει τους νεκρούς του. Γιατί ο κόσμος του είναι ένας κόσμος όπου ζωντανοί και νεκροί πάνε αντάμα. Οι δικές του φωτογραφίες δεν είναι «κιτρινισμένες από πατίνα λησμονιάς». Είναι ολοζώντανες όπως ολοζώντανη είναι και η μνήμη του. Ή μάλλον η διάθεσή του να μην ξεχάσει.
Η Ιστορία, στα πολύπαθα μέρη του, είναι πανταχού παρούσα. Αυτή διαμορφώνει, καθορίζει, συμπαρασύρει τις ζωές των ανθρώπων, όπως κάνει πάντα και πάντα ανεξέλεγκτα. Ο Εμφύλιος έχει κάνει τη δουλειά του, έχει αφήσει τις πληγές ανοιχτές, να χάσκουν και να κακοφορμίζουν. Τα ονόματα των σκοτωμένων «ανασταίνονται» με τα σώματα των ζωντανών παιδιών. «Πόσα παιδιά της δεκαετίας του 1950, φορτωμένα από βαφτισιμιού τους με τα ονόματα συγγενών, σκοτωμένων του Εμφυλίου».
Τα παιδιά φορτώνονται τον θάνατο και βαδίζουν. Ο Θεοχάρης δεν κρατάει ίσες αποστάσεις. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Η ματιά του όμως είναι δίκαιη. Και τα ανθρώπινα πολύπλοκα. Αλλά όσο παραμένουν ανθρώπινα βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής αυτού που αυτοσυστήνεται ως εξής: «Τα συμβάντα κατά την ημέρα της γεννήσεώς μου προεικόνιζαν, ότι μεγαλώνοντας θα ξόδευα / κερδίζοντας τη ζωή μου στην Αριστερά και την Ποίηση, δύο επιλογές που θα γέμιζαν την ψυχή θάμβος και πόνο».
Θάμβος και πόνο γεμίζει τον αναγνώστη η γραφή του Θεοχάρη. Γραφή, λιτή, χωρίς στολίδια, χωρίς πολλά λόγια, επεξεργασμένη όμως ώς την παραμικρή λεπτομέρεια, καίρια, σπαρακτική και συγκινητική. Από τη συγκίνηση εκκινεί και στη συγκίνηση καταλήγει ο ποιητής. Κι όσο κι αν «η ποίηση αδυνατεί να μεταφράσει τη δυστυχία της μνήμης», κι όσο κι αν επεκτείνεται διαρκώς «ο περιορισμός του ζωτικού μας χώρου», εφόσον υπάρχουν άνθρωποι της γραφής που πάσχουν και δημιουργούν, πάντα θα υπάρχει ελπίδα. Η ελπίδα που γενναιόδωρα χαρίζει η τέχνη.
Info
Γιώργος Χ. Θεοχάρης
«Δίφορη μνήμη»
Εκδ. Πόλις
184 σελ. Τιμή:14 ευρώ
