Κάθε φορά που η κυβέρνηση επιχειρεί αλλαγές στην εκλογική νομοθεσία ανασύρεται στη μνήμη η ωμή προειδοποίηση που είχε κάνει το 2018 ο Μάκης Βορίδης: «Πρέπει να κάνουμε παρεμβάσεις στο κράτος και στους θεσμούς για να μην ξαναέρθει η Αριστερά στην εξουσία, γιατί οι ιδέες της είναι ελαττωματικές». Ήξερε πολύ καλά τι έλεγε και το αποδεικνύουν εδώ και πέντε σχεδόν χρόνια: τέσσερις αλλαγές στον εκλογικό νόμο, μία σκέψη που έμεινε στα χαρτιά και μία απόπειρα που προχώρησε μεν, αλλά βρήκε τοίχο στη Βουλή και έμεινε «για αργότερα», αφού δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις 200 ψήφους που απαιτεί το σύνταγμα για την επιστολική ψήφο στις εθνικές εκλογές.
Κατάργηση της απλής και ενισχυμένη με μπόνους
Και οι έξι κινήσεις εδράζονται στη… βορίδεια λογική: θεσμικές παρεμβάσεις για να μην διανοηθεί η Αριστερά να πιστέψει ότι θα ξαναβρεθεί σε κυβερνητική θέση. Οι εξής:
* Αμέσως μετά τις εκλογές του 2019 η κυβέρνηση Μητσοτάκη κατάργησε την απλή αναλογική, επαναφέροντας την ενισχυμένη με το ισχυρό μπόνους στο πρώτο κόμμα.
Επειδή ο νέος εκλογικός νόμος δεν συγκέντρωσε τα 200 «ναι», θα εφαρμοζόταν όχι στις επόμενες αλλά στις μεθεπόμενες εκλογές, όπως ορίζει το σύνταγμα. Έτσι κι έγινε: Οι εκλογές του Μαΐου 2023 διεξήχθησαν με «απλή», η Ν.Δ. δεν απέσπασε αυτοδυναμία και οι αμέσως επόμενες, του Ιουνίου, έγιναν με την «ενισχυμένη… σούπερ» του κλιμακωτού μπόνους. Η ειρωνεία είναι ότι ακόμα και μετά την ψήφιση της «ενισχυμένης» η κυβέρνηση άρχισε να επεξεργάζεται… μια νέα αλλαγή του δικού της εκλογικού νόμου πριν καν αυτός μπει σε εφαρμογή. Η πρόθεση ήταν να κατεβάσει τον πήχη της αυτοδυναμίας στο 36% με το επιχείρημα (κατά τις κυβερνητικές διαρροές) της «ανάγκης κυβερνητικής σταθερότητας λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία». Με αυτό το σχέδιο κύλησε το μισό 2022, μέχρι να κόψει τη σχετική συζήτηση ο κ. Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: «Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι σταθεροί και δεν νοείται να αλλάξουν λίγους μήνες πριν από τις εκλογές» είπε. Παρεμπιπτόντως, αυτό ακριβώς έκανε τώρα όταν έφερε την επιστολική ψήφο για τις ευρωεκλογές πέντε μήνες πριν από τη διεξαγωγή τους. Αλλά ποιος θυμάται τι δήλωνε πρόπερσι;
Απόδημοι με προϋποθέσεις…
* Η εντυπωσιακή αλλαγή που έκανε η κυβέρνηση πριν καν κλείσει εξάμηνο από τη νίκη του 2019 ήταν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις εκλογές οι απόδημοι από τα σημεία του πλανήτη όπου ζουν μόνιμα. Το όριο των μίνιμουμ 200 ψήφων που απαιτεί το σύνταγμα για εκλογικές αλλαγές την υποχρέωσε να κάνει δεκτές τις προϋποθέσεις που έθεσε η αντιπολίτευση για την απόκτηση αυτού του δικαιώματος: οι απόδημοι εκλογείς να διατηρούν οικονομική σχέση με την Ελλάδα και να έχουν βρεθεί στη χώρα τουλάχιστον για δύο χρόνια αθροιστικά την τελευταία 35ετία. Λογικό; Ναι, απεφάνθη η μεγάλη πλειοψηφία της Βουλής και το υπερψήφισε. Το επιχείρημα απλό: Δεν μπορεί ο απόδημος που έφυγε από την Ελλάδα τη δεκαετία του ’50, του ’60 ή και μετά, που δεν διατηρεί καμία σχέση με τη χώρα και έρχεται μόνο για διακοπές το καλοκαίρι (σ.σ.: αραιά και πού όταν ζει σε άλλες ηπείρους) να καθορίζει τη ζωή, την εργασία, την Υγεία, την Παιδεία, το εισόδημα όσων ζουν και παλεύουν εδώ. Ο νόμος που ψηφίσθηκε όρισε τα σημεία που θα λειτουργούσαν ως εκλογικά τμήματα, είτε στα κατά τόπους προξενεία είτε σε άλλους δημόσιους χώρους. Αυτό το σημείο του νόμου, βεβαίως, αποδείχθηκε ανεπαρκές, καθώς υποχρέωνε τους απόδημους εκλογείς να ταξιδέψουν πολλά χιλιόμετρα στις χώρες που ζουν για να ψηφίσουν.
…και κατάργηση των προϋποθέσεων
* Πριν καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι των περσινών εκλογών, του Ιουνίου, η επανεκλεγείσα κυβέρνηση άλλαξε πάλι τον νόμο για την ψήφο των αποδήμων… σε προφανή κατεύθυνση: Ακύρωσε όλες τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια συμμετοχής τους στην εκλογική διαδικασία. Πλέον, οι απόδημοι θα έχουν δικαίωμα να ψηφίζουν από τους τόπους διαμονής τους είτε διατηρούν την παραμικρή σχέση με τα πάτρια είτε όχι. Το ίδιο και τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, ακόμα και αν δεν μιλούν καλά-καλά τα ελληνικά, αν είναι εγγεγραμμένα στα δημοτολόγια. Το άλλοθι; Ότι οι περιορισμοί του ισχύοντος νόμου οδήγησαν μόλις 22.825 Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό να γραφτούν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους για την αναμέτρηση του Μαΐου (συν 7.000 αιτήσεις για τις εκλογές του Ιουνίου), ενώ από αυτούς προσήλθε τελικά στις κάλπες το 68%.
Το διαρκές «όχι» στην πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Αυτή τη φορά η κυβέρνηση κατάφερε να διασφαλίσει τις μίνιμουμ 200 θετικές ψήφους, καθώς συνέδραμαν το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ., η Πλεύση Ελευθερίας, η Νίκη και οι Σπαρτιάτες. Φυσικά, απέρριψε την τροπολογία που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία για τη δημιουργία τεσσάρων νέων εκλογικών περιφερειών εξωτερικού, στις οποίες θα κατευθύνονταν οι ψήφοι των αποδήμων εκλέγοντας δικούς τους εκπροσώπους. Τις εξής:
α) Ευρώπης
β) Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας Αμερικής
γ) Χωρών Ωκεανίας - Άπω Ανατολής
δ) Υπόλοιπων χωρών
Πρόκειται για την τροπολογία που επανακατέθεσε πριν από λίγες ημέρες το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με αφορμή την επιστολική ψήφο. Η κυβέρνηση την απέρριψε, και πέρυσι και φέτος, διότι αυτό που την ενδιαφέρει είναι οι εκλογείς του εξωτερικού να ψηφίζουν στις περιφέρειες στις οποίες είναι εγγεγραμμένοι, ώστε η ψήφος τους να επηρεάζει το συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα. Ποντάρει δε σε υπολογισμούς ότι η Ν.Δ. έχει «μεγάλη απήχηση» στους εκτός χώρας ψηφοφόρους και άρα θα ισοφαρίσει τις απώλειες από τους… εντός, οι οποίοι υφίστανται τα αποτελέσματα της πολιτικής της.
Για την ιστορία, να σημειώσουμε ότι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ έθεσε επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας εκπρόσωπο των αποδήμων, τον καθηγητή στο Χάρβαρντ Όθωνα Ηλιόπουλο, αλλά και τον Στέφανο Κασσελάκη (σε μη εκλόγιμη θέση), ο οποίος εντάχθηκε στην Εκλογική Επιτροπή του κόμματος.
Θεσμοθετούν επιστολική ψήφο και κλείνουν τα… ΕΛ.ΤΑ.
Το… βορίδειο δόγμα οδήγησε το Μαξίμου στην τέταρτη εκλογική αλλαγή, στην καθιέρωση της επιστολικής ψήφου για τις ευρωεκλογές. Με μία σημαντική διαφορά: Θα ισχύει και για όλους, αδιακρίτως, τους εντός επικράτειας ψηφοφόρους και όχι μόνο για όσους αποδεδειγμένα δεν μπορούν να βρίσκονται στα σημεία όπου έχουν τα εκλογικά τους δικαιώματα, δηλαδή τους σπουδαστές, τους ανήμπορους για λόγους υγείας και τους εργαζόμενους μακριά από τη «βάση» τους, όπως οι απασχολούμενοι στον τουρισμό. «Θα ψηφίζουν με επιστολή όσοι ζουν… μεσοτοιχία με τα εκλογικά τμήματα όπου ανήκουν» ήταν μία εύστοχη παρατήρηση.
Οπως προκύπτει, το βασικό πρόβλημα είναι ο έλεγχος της ψήφου. Ποιος θα διασφαλίσει το αδιάβλητο, δηλαδή ποιο «χέρι» θα βάλει την ψήφο στον φάκελο που θα ταχυδρομηθεί. Κατά το υπουργείο, ο υπάλληλος της ιδιωτικής εταιρείας κούριερ που θα τον παραλαμβάνει: της ελληνικής εντός χώρας και της ξένης στα τέσσερα σημεία του πλανήτη…
Παρά το «κατ’ αρχήν» ναι που έδωσε ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, επισήμανε τα μεγάλα αγκάθια που έπρεπε να βγουν από το σώμα του νομοσχεδίου ώστε να μην παραβιάζεται η συνταγματική επιταγή για καθολικότητα και αδιάβλητο. Για παράδειγμα, κατέθεσε προτάσεις για το θέμα της ταυτοπροσωπίας και της αξιοπιστίας όσων διαμένουν στο εξωτερικό και αδυνατούν να έρθουν στα εκλογικά τμήματα στο εσωτερικό. Επίσης, πρόταση για μία ανεξάρτητη εκλογική Αρχή που θα έχει τον έλεγχο της διαδικασίας, καθώς και για ηλεκτρονικό εκλογικό κατάλογο προς αποφυγή διπλοψηφιών. «Τις αρνηθήκατε όλες διότι αυτό που σας νοιάζει είναι τα “ψηφαλάκια”» είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Κ.Ο. Σωκράτης Φάμελλος, παραπέμποντας στις αναλυτικές εισηγήσεις που είχαν κάνει η εισηγήτρια Γιώτα Πούλου και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Θεόφιλος Ξανθόπουλος.
Ενα από τα ερωτήματα που έθεσε είναι ενδεικτικό του πώς θα εφαρμοστεί η ευρω-επιστολική ψήφος, έτσι όπως πέρασε από την κυβερνητική πλειοψηφία: «Πώς θα φτάσει το υλικό σε απομακρυσμένες περιοχές; Πώς θα συλλεγεί αξιόπιστα και με προστασία της εμπιστευτικότητας της ψήφου; Βάλατε μία διαδικασία επιστολική, ενώ εσείς κλείνετε τα περισσότερα παραρτήματα των ΕΛ.ΤΑ. στην ελληνική επαρχία. Πώς ακριβώς, πέστε μου, συμβιβάζονται αυτές οι δύο πρακτικές;». Όπως επισήμανε δε, «το σύνταγμα, ξεκάθαρα, προβλέπει την επιστολική ψήφο ως μία θετική κάμψη μόνο για αυτούς και αυτές που αδυνατούν να προσέλθουν. Δεν υπάρχει, όμως, πουθενά η επιλογή η επιστολική ψήφος να αποτελέσει τον κανόνα».
Το colpo grosso διά χειρός Κεραμέως
Τη συνέχεια τη γνωρίζει… το πανελλήνιο. Παρά τις σοβαρές διαφωνίες για τα εν λόγω «αγκάθια» και παρά τις ενστάσεις αντισυνταγματικότητας που υπερψηφίστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το Μαξίμου επιχείρησε colpo grosso διά χειρός Νίκης Κεραμέως: αιφνιδιαστική τροπολογία επέκτασης της επιστολικής ψήφου και στις εθνικές εκλογές. Οι εξηγήσεις είναι δύο:
* Με δεδομένο ότι το «κατ’ αρχήν» ναι από ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και Πλεύση Ελευθερίας στην ευρω-επιστολική ψήφο έδινε άθροισμα 232 ναι, υπολόγισε ότι είχε ήδη διασφαλισμένο το συνταγματικό μίνιμουμ των 200 θετικών ψήφων για οτιδήποτε αφορά τις εθνικές εκλογές.
* Ηξερε ότι δεν θα γίνει γνωστό το εν λόγω κόλπο και επομένως θα μπορούσε να πει στους απόδημους «εγώ το προσπάθησα, αλλά οι άλλοι δεν με άφησαν, οπότε εγώ είμαι ο εκφραστής σας».
Ο,τι κι αν ισχύει, η αντιπολίτευση δεν έπεσε στην παγίδα και η τροπολογία-καμικάζι καταψηφίσθηκε. «Θα την ξαναφέρουμε μέχρι να την περάσουμε» λέει η κυβέρνηση, αποδεικνύοντας ότι δεν θα έχει τέλος η προσπάθειά της να διευρύνει «άτσαλα», χωρίς τις συνταγματικές δικλίδες, το εκλογικό σώμα.
Στ. Κασσελάκης: Θέλει να συζητήσει η Ν.Δ.; Εμείς είμαστε εδώ
Ο Στέφανος Κασσελάκης έδωσε το στίγμα και της νέας μάχης που θα δώσει ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για το μείζον αυτό θέμα, απευθυνόμενος στους απόδημους μέσω βίντεο που ανάρτησε στα social media: «Καταθέσαμε τεκμηριωμένες προτάσεις και ιδιαίτερα τη μεγάλη καινοτομία του ηλεκτρονικού εκλογικού καταλόγου ώστε να μπορούν όλοι κι όλες να ψηφίζουν σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας βρίσκονται.
Καταθέσαμε και την τροπολογία ώστε να υπάρχουν οι εκλογικές περιφέρειες των αποδήμων.
Η κυβέρνηση επέλεξε να μην συζητήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Η κ. Κεραμέως δε κατέθεσε μια τροπολογία με διαδικασίες έξω από κάθε κοινοβουλευτική δεοντολογία, μεταφέροντας τη συζήτηση και στη διαδικασία της ψήφου για τις βουλευτικές εκλογές».
Αναδεικνύοντας τις δύο μεγάλες διακρίσεις, εναντίον των αποδήμων (που δεν μπορούν να κατέβουν σε δική τους εκλογική περιφέρεια) και εναντίον των εντός επικράτειας (ελλείψει ηλεκτρονικού εκλογικού καταλόγου), κατέληξε με νόημα: «Η Ν.Δ. δεν αποδέχεται την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Εάν όντως θέλουν να έρθουν να μιλήσουν μαζί μας με διάθεση συναίνεσης, εμείς είμαστε εδώ. Η ερώτηση είναι: Το θέλουν;».
Οπως αποδείχθηκε στη Βουλή, όχι.
