Η Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP 28) που θα διεξαχθεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 12 Δεκεμβρίου 2023) είναι καθοριστική σχετικά με τις διεθνείς πρωτοβουλίες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Βέβαια, οι προσδοκίες είναι περιορισμένες αφού οι πλούσιες χώρες, παρά τις δεσμεύσεις στην COP 26 για επαρκή χρηματοδότηση, δεν τήρησαν τις σχετικές υποσχέσεις. Ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δήλωσε «ότι υπάρχουν δύο επιλογές για την ανθρωπότητα: είτε ένα Σύμφωνο Αλληλεγγύης για το Κλίμα είτε ένα Σύμφωνο Συλλογικής Αυτοκτονίας» και ενόψει της COP 28 έκανε λόγο για «κλιματική δικαιοσύνη και για την ανάγκη στήριξης αυτών που υποφέρουν».
Την ίδια στιγμή, η κλιματική αλλαγή-κρίση επελαύνει σε παγκόσμιο επίπεδο με ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, καταστροφικές πλημμύρες και πυρκαγιές και άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Μάλιστα, η επικίνδυνη άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών σύμφωνα με το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus έφτασε τους 21 βαθμούς Κελσίου, γεγονός που σημαίνει μειωμένη δυνατότητα των ωκεανών για απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Επίσης προβλέπει πως το 2023 είναι πλέον «πρακτικά βέβαιο» ότι θα αποδειχθεί η θερμότερη χρονιά στα χρονικά, ξεπερνώντας το προηγούμενο ετήσιο ρεκόρ του 2016.
Η μέση θερμοκρασία του Οκτωβρίου ήταν κατά 1,7 βαθμούς Κελσίου πιο υψηλή από οποιονδήποτε Οκτώβριο την περίοδο 1850-1900, δηλαδή από την προβιομηχανική περίοδο αναφοράς, προτού αρχίσει η ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου από ανθρωπογενή αίτια. Παράλληλα, η διευθύντρια της UNEP (Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «έχουμε μπει στην περίοδο απωλειών και ζημιών από την κλιματική αλλαγή. Από εδώ και πέρα τα πράγματα θα επιδεινώνονται, ενώ όλες οι χώρες είναι απροετοίμαστες...».
Μόνιμη δικαιολογία Μητσοτάκη
Η Ελλάδα βέβαια δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση στις παγκόσμιες κλιματικές εξελίξεις. Μπορεί ο κ. Μητσοτάκης να εμφανίζεται σαν «πράσινος» πρωθυπουργός και να αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή ως μόνιμη δικαιολογία σε κάθε φυσική καταστροφή που πλήττει την πατρίδα μας πέντε χρόνια τώρα, όμως δεν έχει προχωρήσει σε σοβαρές παρεμβάσεις στον τομέα της προσαρμογής. Η Ελλάδα, όμως, διαθέτει εφαρμοστέες πολιτικές προσαρμογής και μείωσης των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή με τον Νόμο 4416/2016, με τον οποίο εκπονήθηκε και ψηφίστηκε το Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Δεν έχουν εκπονηθεί όμως όλα τα περιφερειακά σχέδια που προβλέπονται. Τρανταχτό παράδειγμα η Θεσσαλία, η οποία φέτος το καλοκαίρι επλήγη από πλημμύρες, με ολέθρια αποτελέσματα, όχι μόνον τοπικά, καθώς καταστράφηκε ο παραγωγικός ιστός και η πρωτογενής παραγωγή της περιφέρειας. Πρέπει, επίσης, να σημειώσουμε ότι άρχισαν να εμφανίζονται και οι πρώτοι «περιβαλλοντικοί πρόσφυγες» στη χώρα μας, καθώς υπάρχουν πλέον χωριά στον Νομό Καρδίτσας που αιτούνται μετεγκατάσταση μετά τις τεράστιες καταστροφές της πρόσφατης κακοκαιρίας «Daniel».
H επικοινωνιακή διαχείριση από την πλευρά της κυβέρνησης είναι χαρακτηριστική. Επικοινωνιακά δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Ένα υπουργείο που ακόμα στερείται ακόμη οργανογράμματος και σαφούς νομοθετικού πλαισίου. Ο Νόμος 4662/2020 (νόμος Χαρδαλιά) είναι σε αδράνεια, ενώ πρόσφατα εξαγγέλθηκε διά του αρμόδιου υπουργού Β. Κικίλια η πρόθεση της κυβέρνησης για νέα νομοθετική πρωτοβουλία για την Πολιτική Προστασία. Αν και το νομοσχέδιο δεν δόθηκε ακόμη σε δημόσια διαβούλευση, από δηλώσεις του υπουργού διαφαίνεται ότι τώρα, μετά από 4,5 χρόνια διακυβέρνησης της Ν.Δ., «ανεκαλύφθη» η σημασία της πρόληψης ως βασικό στάδιο της Π.Π. Τόσα χρόνια η αλληλοκάλυψη αρμοδιοτήτων υπουργείων και φορέων ήταν ένα πρόβλημα προς επίλυση, αλλά δεν έχουν γίνει τα ανάλογα βήματα. Θα γίνουν άραγε τώρα; Έπρεπε να βιώσουμε την τεράστια καταστροφή στη Θεσσαλία για να ανακοινώνει ο αρμόδιος υπουργός σε κανάλια την ανάγκη καθαρισμού των ρεμάτων και την ανάγκη οριοθέτησής τους;
Συμβολή του επιστημονικού κόσμου
Η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, όμως, απαιτεί την ισχυρή και καθοριστική συμβολή του επιστημονικού κόσμου της χώρας μας. Μια σειρά ερευνητικά ιδρύματα στη χώρα μας, όπως το Εθνικό Αστεροσκοπείο (ΕΕΑ), που υπάγονται και εποπτεύονται σήμερα από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, καθ’ ύλην αρμόδια, παράγουν πρωτογενή γνώση και έρευνα που οδηγεί και σε επιστημονικά εργαλεία (π.χ., πρόγραμμα IRIS - μοντέλο πρόγνωσης επέκτασης μετώπου πυρκαγιάς). Τα εργαλεία αυτά μπορούν να συνδράμουν καθοριστικά στον επιχειρησιακό χαρακτήρα του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Όμως, με όσα γράφονται και ανακοινώνονται, το υπό κατάθεση νομοσχέδιο περιλαμβάνει τη μεταφορά των ερευνητικών ιδρυμάτων και του ΕΑΑ στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης. Ο επιστημονικός κόσμος της χώρας και τα ερευνητικά ιδρύματα αντιδρούν σε αυτή την εξέλιξη. Μήπως με τον τρόπο αυτόν παρεμποδίζεται η επιστημονική έρευνα ή γίνεται και προσπάθεια ελέγχου της ακόμη; Η ορθή λύση είναι η ουσιαστική συνεργασία του επιστημονικού κόσμου και των ερευνητικών ιδρυμάτων με την Πολιτική Προστασία μέσα από μνημόνια συνεργασίας των φορέων.
Τέλος, εξ όσων έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά με το επικείμενο νομοσχέδιο, είναι σαφές ότι η μεγάλη... αλλαγή θα αφορά το 112, που θα αναβαθμισθεί στον τομέα ενημέρωσης του κοινού. Την ίδια στιγμή η πατρίδα μας παραμένει αθωράκιστη στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των φυσικών καταστροφών. Ίδωμεν...
* Η Χαρά Καφαντάρη είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., πρώην βουλευτής Δυτικής Αθήνας
