Η μη βία δεν σημαίνει αποδοχή, αλλά αντίσταση.
Χάουαρντ Ζιν
«Υπάρχουν πολλοί μαρξισμοί» δήλωσε η Έφη Αχτσιόγλου στην ΑΥΓΗ (20/7/2023), στο πλαίσιο συνέντευξης με πληρότητα νοημάτων. Προσθέτω ότι υπάρχουν και πολλές Αριστερές, που δεν αναφέρονται ευθέως στον μαρξισμό, όπως μεγάλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα αλλά και κινήματα μη βίας.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ούτε στιγμή ότι ιδέες ανατρεπτικές, αντισυμβατικές, όπως η πολιτική ανυπακοή, θεμελιώθηκαν θεωρητικά και πρακτικά στις ΗΠΑ, κάτι που έρχεται να μας υπενθυμίσει η φετινή επέτειος των 60 χρόνων από την ιστορική ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ από τα σκαλιά του Μνημείου Λίνκολν της Ουάσιγκτον με τίτλο «Έχω ένα όνειρο» (28/8/1963). Θυμίζω ότι ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που ηγήθηκε του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, το οποίο υπήρξε νικηφόρο, ήταν ένας απλός πάστορας σε εκκλησία μεθοδιστών του Μοντγκόμερι, το 1955, σε ηλικία 26 ετών, όταν τέθηκε επικεφαλής του μαζικού μποϊκοτάζ των μαύρων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στα οποία η Πολιτεία Αλαμπάμα πρόβλεπε χωριστές θέσεις για τους μαύρους και τους λευκούς, νόμο που αψήφησε μια θαρραλέα μαύρη, η Ρόζα Παρκς, αρνούμενη να δώσει τη θέση της σε έναν λευκό, με συνέπεια τη σύλληψή της. Η στάση του πάστορα Κινγκ στο πλευρό της Παρκς προκάλεσε την οργή των ρατσιστών και το σπίτι του πυρπολήθηκε.
Όμως τίποτα δεν μπορούσε να ανακόψει την εξάπλωση του κινήματος σε παναμερικανικό επίπεδο, με κορύφωμα την πορεία πλέον των 200.000 προς την Ουάσιγκτον, όπου από το Μνημείο Λίνκολν, με τον Μάρλον Μπράντο, την Αγγλίδα Βανέσα Ρεντγκρέιβ και άλλους επώνυμους δίπλα του, άρχισε την ομιλία του, υπενθυμίζοντας ότι εκατό χρόνια πριν (1863), με την κατάργηση της δουλείας από τον Λίνκολν, το αμερικανικό έθνος είχε αναλάβει δεσμεύσεις ισονομίας και ισοπολιτείας έναντι των Αφροαμερικανών.
Από πρώτη άποψη, η ομιλία «Έχω ένα όνειρο» (I have a dream) δεν περιείχε τίποτα το καθαρά αριστερό, καθώς είχε πολλές αναφορές στον Θεό και έμοιαζε με θεολογικό κήρυγμα. Έλεγε, όμως, ότι «το 1963 δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή», προσθέτοντας ότι «δεν θα υπάρξει ούτε ηρεμία ούτε γαλήνη στην Αμερική μέχρι ο νέγρος να αποκτήσει τα δικαιώματα του πολίτη». «Ο ανεμοστρόβιλος της εξέγερσης», τόνιζε, «θα συνεχίσει να ταρακουνά τα θεμέλια του έθνους μας μέχρι να ξημερώσει η λαμπρή μέρα της δικαιοσύνης». «Δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ ικανοποιημένοι», κατέληγε, «όσο ο νέγρος είναι το θύμα ανείπωτης φρίκης, αστυνομικής βαρβαρότητας», μια φράση που παραπέμπει στο σύγχρονο κίνημα Black Lives Matter, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απομάκρυνση του ακροδεξιού Τραμπ από τον Λευκό Οίκο.
Πόλεμο στην κοινωνική αδικία διακήρυσσε το κίνημα μη βίας του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το οποίο είχε προσελκύσει στην πορεία της Ουάσιγκτον και τον τότε αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο. Κίνημα που συναντήθηκε με το διαρκώς διευρυνόμενο κατά του Πολέμου στο Βιετνάμ, ενώνοντας μαύρους και λευκούς. Κίνημα και εναντίον της φτώχειας, την οποία ο χαρισματικός πάστορας χαρακτήριζε «χειρότερη μορφή βίας». Κίνημα, σε τελευταία ανάλυση, απελευθερωτικό από πολλές απόψεις. Άρα, μπορεί να ειπωθεί ότι το όνειρο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν ήταν ένα, αλλά πολλά, όπως και του δασκάλου του Μαχάτμα Γκάντι.
Έναν χρόνο μετά τη μεγαλειώδη πορεία της Ουάσιγκτον ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έγινε ο νεότερος κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης, συνεχίζοντας πιο αποφασιστικά τον αγώνα του κατά της φτώχειας και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης, ενώ το 1965 κατακτήθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών πολιτών των ΗΠΑ με νόμο του Λίντον Τζόνσον, διαδόχου του δολοφονημένου Τζον Κένεντι. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι το 1968 ο απόστολος της μη βίας έπεσε ο ίδιος θύμα βίας, δολοφονούμενος στο Μέμφις του Τενεσί, μια δολοφονία που ουδέποτε εξιχνιάστηκε. Νίκησε, όμως, και μετά θάνατον, αφού το 1973, με Πρόεδρο τον Ρεπουμπλικανό Ρόναλντ Ρέιγκαν, η ημέρα γέννησής του καθιερώθηκε ως εθνική ημέρα των ΗΠΑ.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του γραφείου Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
