Οι βιοτικοί όροι των νέων επιδεινώνονται διαρκώς, ενώ τα θέματα νεολαίας αγγίζουν στην πραγματικότητα την ύλη όλων των επιμέρους υπουργείων. Υποστηρίζουμε, λοιπόν, πως ο συντονιστικός μηχανισμός που έχουν ανάγκη το ελληνικό κράτος και μια αριστερή κυβέρνηση για να οργανώσουν όλες τις επιμέρους πολιτικές για τη νέα γενιά σε ένα ενιαίο σχέδιο δεν είναι πια η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς. Απαιτείται η δημιουργία μιας νέας δομής, είτε με τη μορφή θέσης υπουργού Παρά Τω Πρωθυπουργώ, υπεύθυνου για τον συντονισμό της πολιτικής για τη νέα γενιά, είτε ενός διακριτού υπουργείου Νέας Γενιάς. Κυρίως, όμως, να επιτελέσει τον ρόλο της μέσα από μια διαδικασία συνεχούς διαβούλευσης με τους νέους της χώρας.
Το ευρωπαϊκό πλαίσιο
Μία από τις πιο μεγάλες προκλήσεις που έχει ορίσει για τον εαυτό της η Ε.Ε. είναι η πολιτική νεολαίας. Ήδη από το 2001, με την έκθεση «Μια νέα πνοή για τη νεολαία», είχαν τονιστεί η ανάγκη να μπαίνει στην Ε.Ε. και στα εθνικά κράτη η διάσταση της νεολαίας σε όλα τα πεδία πολιτικής όπως και η ανάγκη κάθε κράτος-μέλος να εκπονεί το δικό του εθνικό σχέδιο δράσης.
Σ’ αυτό το πλαίσιο η Ε.Ε. βάζει στόχους για την πολιτική νέας γενιάς ποσοτικούς και ποιοτικούς. Μετά, η κάθε χώρα, με τα αντίστοιχα υπουργεία της, υποβάλλει τις σχετικές εκθέσεις στην Κομισιόν, η οποία προχωρά σε συγκριτική αξιολόγησή τους, διατυπώνει συστάσεις στις χώρες και αναδεικνύει τις πιο αποτελεσματικές πολιτικές ως best practices. Μια αριστερή κυβέρνηση μπορεί να ορίσει το δικό της περιεχόμενο χωρίς να την τρομάζει το ότι η μεθοδολογία έρχεται από τις Βρυξέλλες.
Η διαδικασία στην Ελλάδα
Αυτή η διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης μιας κυβερνητικής πολιτικής για τη νέα γενιά στην Ελλάδα θα μπορούσε να έχει τέσσερις φάσεις.
Στην πρώτη φάση, να οριστεί από την κυβέρνηση μια σειρά πολύ σαφών θέσεων αρχής για τη ζωή των νέων στην Ελλάδα, με κεντρικό στοιχείο την αυτονομία τους. Δηλαδή το να μπορούν οι νέοι να επιλέγουν πραγματικά το πώς θα ζήσουν.
Στη δεύτερη φάση, το υπουργείο Νέας Γενιάς/ο συντονιστής υπουργός θα διοργανώνει μια μεγάλη διαβούλευση με τους νέους της Ελλάδας. Με τις συλλογικές τους εκφράσεις: πολιτιστικές ομάδες και εταιρείες, καινοτόμες επιχειρήσεις, ΚΟΙΝΣΕΠ, εθελοντικές οργανώσεις, πολιτικές συλλογικότητες. Αλλά και ατομικά: με νέους σε απεξάρτηση, νέους αποφυλακισμένους, σε διαδικασία επανένταξης κ.λπ. Με επιτόπου συναντήσεις, με επιστημονικά εργαλεία όπως τα focus groups, με μια μεγάλη καμπάνια που θα καταλήγει σε μια πανελλαδική συνάντηση της κυβέρνησης με δίκτυα και ενεργές πρωτοβουλίες νέων για τη διαπίστωση, καταγραφή και ανάδειξη των αναγκών και των ιδεών τους. Επίσης, το υπουργείο Νέας Γενιάς/ο συντονιστής υπουργός θα φροντίζει να δημιουργηθεί ένα μεγάλο portal, όπου -στα πρότυπα των European Youth Portal και European Youth Forum- θα συγκεντρώνονται τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων.
Στην τρίτη φάση, αυτές οι αρχές θα πρέπει να γίνουν στόχοι (συγκεκριμένοι και ποσοτικοποιημένοι) και για τους στόχους αυτούς να εκπονούνται μέτρα (νόμοι, προγράμματα, χρηματοδοτήσεις κ.λπ.). Με αυτόν τον σκοπό το υπουργείο Νέας Γενιάς/ο συντονιστής υπουργός αρχίζει διμερείς συναντήσεις με όλα τα υπουργεία, ώστε να εφαρμοστεί και η αρχή της διατομεακότητας. Ενδεικτικά, τέτοια μέτρα μπορεί να είναι ένα στεγαστικό πρόγραμμα για τους νέους, προγράμματα για την απασχόληση νέων επιστημόνων, μια κάρτα Πολιτισμού νέων, η διοργάνωση ανοιχτών νεανικών καλλιτεχνικών φεστιβάλ σε όλη τη χώρα, η επαναφορά και η βελτίωση του σχεδίου για την ελεύθερη πρόσβαση στο πανεπιστήμιο και των μεταλυκειακών διετών προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, ένα πρόγραμμα δημιουργίας φοιτητικής στέγης, η ένταξη ενός μαθήματος σεξουαλικού προσανατολισμού στα σχολεία, η εισαγωγή της ψηφιακότητας στην εκπαίδευση, η δημιουργία νέων προγραμμάτων διδασκαλίας της Ιστορίας κ.ά.
Στην τέταρτη φάση, και όσο τα επιμέρους υπουργεία αρχίζουν να εφαρμόζουν τις αντίστοιχες πολιτικές, το υπουργείο Νέας Γενιάς/ο συντονιστής υπουργός δεν έχει σταματήσει τις επαφές του με τις κάθε λογής πρωτοβουλίες νέων. Σε μια διαδικασία αμφίδρομη -bottom up και top down- συνεχίζει να παίρνει από αυτές τις επαφές γνώσεις και ιδέες και να τις μεταφέρει στα αντίστοιχα υπουργεία, αλλά και να «δοκιμάζει» τα σχέδια των υπουργείων στις επαφές του με τους νέους. Έπειτα, αξιολογεί τις πιο αποτελεσματικές δράσεις των υπουργείων ως best practices και τις προτείνει στα άλλα υπουργεία. Παράλληλα, μέσα από το portal οι πρακτικές αυτές θα μπορούν να αξιολογούνται από τις ίδιες τις πρωτοβουλίες των νέων, αλλά και ατομικά. Αυτή η κυκλική διαδικασία «ανάδειξη ζητήματος - στοχοθεσία - εκπόνηση μέτρων - εφαρμογή - αξιολόγηση - ανάδειξη ζητήματος» είναι συνεχής και παράγει διαρκώς αποτελέσματα.
Βασικός στόχος του υπουργείου Νέας Γενιάς/συντονιστή υπουργού πρέπει να είναι η δημιουργία youth centers σε όλη τη χώρα, με προτεραιότητα στην περιφέρεια. Και πάλι, το περιεχόμενο και η τεχνογνωσία για τη λειτουργία αυτών των χώρων είναι δοσμένα από την επί δεκαετίες λειτουργία τους στην Ευρώπη. Κρίσιμο επιχειρησιακό εργαλείο είναι το Ίδρυμα Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ), που μπορεί να διοργανώνει και να χρηματοδοτεί προγράμματα και δράσεις προσελκύοντας ευρωπαϊκά κονδύλια.
Η μεγαλύτερη αισιοδοξία για τη ζωή των νέων είναι όρος για να αποφευχθούν η ακροδεξιά στροφή τους και άλλες αντικοινωνικές στάσεις. Η πρόταξη της πολιτικής για τη νέα γενιά από τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. με έναν τέτοιο οργανωμένο τρόπο μπορεί να πείσει, προεκλογικά και μετεκλογικά, τους νέους ότι μιλάει γι’ αυτούς. Ότι ξέρει τι αντιμετωπίζουν και έχει σχέδιο για να το αλλάξει. Μαζί τους.
* Ο Σταύρος Παναγιωτίδης είναι δρ. Ιστορίας, πρώην προϊστάμενος Γραφείου Κοινωνικών Πολιτικών του πρωθυπουργού
