Η στήλη που εγκαινιάζουμε σήμερα έχει (και) πανηγυρικό χαρακτήρα. Γιορτάζουμε μαζί με εσάς, τους αναγνώστες και συνοδοιπόρους της ΑΥΓΗΣ, τα 70 χρόνια λειτουργίας της εφημερίδας μας. Και τα γιορτάζουμε ανατρέχοντας στα πρώτα βήματα της ΑΥΓΗΣ πριν ακριβώς επτά δεκαετίες.
Βρισκόμαστε στα τέλη του 1952. Τι σήμαινε τότε να είσαι Αριστερός, τρία μόλις χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου και λίγους μήνες μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη; Πώς ζούσαν οι απλοί, λαϊκοί άνθρωποι εκείνης της εποχής; Ποια νέα τους ενδιέφεραν; Με ποιον τρόπο η ελληνική Αριστερά αποτιμούσε όσα –συνταρακτικά- συνέβαιναν στη γειτονιά της και στον κόσμο;
Στα ερωτήματα αυτά θα αναζητήσουμε απαντήσεις, σταχυολογώντας ειδήσεις, γνώμες και κάθε λογής δημοσιεύσεις στα φύλλα της εφημερίδας.
Η ΑΥΓΗ εκδίδεται πρώτη φορά στις 24.8.1952 ως εβδομαδιαία εφημερίδα, με διευθυντή τον Βασίλη Εφραιμίδη. Εντός διμήνου εξασφαλίζει τη σχετική άδεια και μετατρέπεται σε καθημερινή, εκδίδοντας έξι φύλλα την εβδομάδα. Το καθημερινό φύλλο έχει τέσσερις σελίδες, ενώ το κυριακάτικο έξι. Η ύλη της καλύπτει κυρίως πολιτικοκοινωνικά θέματα στην Ελλάδα και στον κόσμο, δεν λείπουν όμως τα νέα της οικονομίας, του πολιτισμού -θεάτρου, σινεμά και ραδιοφώνου- αλλά και του αθλητισμού. Φιλοξενεί χρονογραφήματα και νουβέλες που δημοσιεύονται σε συνέχειες, αλλά και μεγάλες έρευνες στις οποίες αναλύονται εκτενώς μείζονα ζητήματα της εποχής, όπως, π.χ., οι παρεμβάσεις του ξένου κεφαλαίου στην πολιτική ζωή της χώρας.
Η ΑΥΓΗ εκφράζει τις θέσεις της ΕΔΑ. Τον Δεκέμβριο του 1952, όταν πιάνουμε το νήμα της ιστορίας της, έχουν μόλις διενεργηθεί οι εκλογές του λεγόμενου «πλειοψηφικού» συστήματος, φέρνοντας στην εξουσία τον Συναγερμό του Αλ. Παπάγου και αφήνοντας την ΕΔΑ εκτός Βουλής, παρά το ποσοστό ψήφων 9,5% που πήρε.
Η απαισιοδοξία είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που αποτυπώνεται στις σελίδες της εφημερίδας. Χιλιάδες αριστεροί παραμένουν εξόριστοι ή έγκλειστοι σε φυλακές. Εκφράζονται φόβοι ότι ο Παπάγος θα ακυρώσει ακόμα και τα ελάχιστα βήματα «ειρήνευσης» και ομαλοποίησης που είχε κάνει ο προκάτοχός του Ν. Πλαστήρας. Από οικονομικής-κοινωνικής άποψης, η κατάσταση της χώρας παραμένει δραματική. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει σε άθλιες συνθήκες. Τα μεροκάματα συχνά δεν επαρκούν για να σιτιστεί σωστά η οικογένεια. Σε ορισμένες πόλεις η ανεργία αγγίζει το 40%.
Από την άλλη, ο αναγνώστης συναντά την προσδοκία μιας καλύτερης ζωής με ειρήνη και αξιοπρέπεια. Ο αναγνώστης της ΑΥΓΗΣ του 1952 θαυμάζει σε φωτογραφίες και εκτενή άρθρα τα επιτεύγματα των σοσιαλιστικών χωρών, βλέπει διαφημίσεις για ραδιόφωνα, κοστούμια και φορέματα («χαμηλές τιμές, χωρίς προκαταβολή»), ενημερώνεται για τους αγώνες ενάντια στην αποικιοκρατία σε όλο τον κόσμο. Γιορτάζει τις μικρές νίκες, όπου αυτές επιτυγχάνονται, και καταγγέλλει τις απάνθρωπες πολιτικές του πρώιμου μετεμφυλιακού καθεστώτος.
Σε αυτή την εποχή θα περιπλανηθούμε, ξεκινώντας σήμερα με τα φύλλα της εβδομάδας από 9 έως και 14.12.1952.
Στα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας κυριαρχεί το -ξεχασμένο σήμερα- Παγκόσμιο Συνέδριο της Ειρήνης που έλαβε χώρα στη Βιέννη. Το συνέδριο τελούσε υπό την άτυπη αιγίδα (και χρηματοδότηση) της Σοβιετικής Ένωσης, στο πλαίσιο της πολιτικής του Στάλιν περί «ειρηνικής συνύπαρξης» στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50. Συμμετείχαν χιλιάδες σύνεδροι από όλο τον κόσμο, ενώ χαιρετισμούς με επιστολές τους έστειλαν στην ΑΥΓΗ «απλοί κάτοικοι» από πάμπολλες περιοχές της Αθήνας και της Ελλάδας.
Στα καλά νέα των ημερών, ανακοινώνεται ότι μετά από δεκαετίες αγώνων, οι γυναίκες θα ψηφίσουν στις επαναληπτικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη (έλαβαν χώρα τον Ιανουάριο του 1953). Το δικαίωμα ψήφου των γυναικών είχε κατοχυρωθεί με νόμο του Μαΐου 1952, αλλά στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους δεν είχε ολοκληρωθεί η συγκρότηση των εκλογικών καταλόγων.
Η νέα κυβέρνηση ζητά εκ νέου δηλώσεις «μετανοίας» από τους εκπαιδευτικούς. Προσέξτε το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται: «είχαν εξυγιανθεί», αλλά «δεν είχαν υποβάλει ως σήμερα δηλώσεις νομιμοφροσύνης». Ο Αναγκαστικός Νόμος 1540/1950 προέβλεπε την υπό όρους επαναπρόσληψη ορισμένων εκ των εκπαιδευτικών που είχαν απολυθεί για πολιτικούς λόγους το 1946, όμως διατηρούσε την υποχρέωση προσκόμισης πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων, το οποίο εκδιδόταν από τα Συμβούλια Νομιμοφροσύνης από το 1948 κ.ε.
Πλησιάζουν Χριστούγεννα. Και η ΠΕΟΠΕΦ (Πανελλήνιος Ένωσις Οικογενειών Πολιτικών Εξόριστων και Φυλακισµένων) ζητά την ενίσχυση των αναγνωστών ώστε οι εξόριστοι/φυλακισθέντες να λάβουν το «χριστουγεννιάτικο δέμα» τους. Τα δε παιδιά τους πρέπει να εγγραφούν στη λίστα ώστε να λάβουν τα ταπεινά παιχνίδια που θα τους διανέμονταν χάρη στις εισφορές αλληλεγγύης.
Περνάμε σε κοινωνικά θέματα: Ο ρεπόρτερ της ΑΥΓΗΣ επισκέπτεται έναν «Μάγο» που προσφέρει τις υπηρεσίες του στην οδό Δαρδανελίων, στη Νέα Σμύρνη. Οι πρωτότυπες, ομολογουμένως, θεραπείες του προσφέρονταν αντί 50.000 δραχμών, με 300.000 επιπλέον πριμ σε περίπτωση που αυτές λειτουργήσουν. Για να έχουμε μια αίσθηση των τιμών της εποχής, το μεροκάματο των εργατών στις ελιές ήταν μόλις 17.000 δραχμές, ενώ 350.000 δρχ. κόστιζε η ετήσια συνδρομή στην ΑΥΓΗ.
Ο «Μάγος» ήταν απόστρατος αξιωματικός, ευτραφής και εύπορος. Στην εύλογη, ομολογουμένως, ερώτηση της ΑΥΓΗΣ «αφού έχετε τόσα χρήματα, γιατί ζητάτε και άλλα;», οι βοηθοί του «μάγου», έξι τον αριθμό, έβγαλαν ένα μεγάλο κιτάπι όπου καταγράφονταν οι άποροι - τους οποίους ο θεραπευτής είχε υποδεχθεί δίχως να ζητήσει αντίτιμο. Ο δημοσιογράφος της ΑΥΓΗΣ δεν πείστηκε μεν, αλλά αναγνώρισε την άριστη λογιστική και διοικητική οργάνωση του «Μάγου» και της παρέας του.
Σε «χαμαιτυπείο» της Κηφισιάς η «Μαντάμ Έλλη» εξέδιδε ανήλικες. Έξω από το Μαράσλειο έξαλλοι νεαροί παρενοχλούσαν «με ανήθικες προτάσεις» τις μαθήτριες. Εντέλει, τόσο η μεν όσο και οι δε συνελήφθησαν. Αυτοί που γλίτωσαν τη σύλληψη ήταν οι δύο πελάτες-«μεγαλοεπιχειρηματίες» (έτσι τους αναφέρει η εφημερίδα) της Μαντάμ Έλλης, οι οποίοι βρίσκονταν στο χαμαιτυπείο την ώρα της εφόδου της αστυνομίας.
Η ηθική κατάπτωση του «λεγόμενου δυτικού κόσμου» δεν αφορά μόνο τα καθ’ ημάς. Στο Λονδίνο, ενόψει των γιορτών των Χριστουγέννων, έντυσαν τις «ομορφιές του πάγου» με στολή κουνελιού, προκαλώντας την οργή του καλλιτεχνικού ρεπορτάζ της ΑΥΓΗΣ.
Τέλος, η ΑΥΓΗ της Κυριακής δημοσιεύει και το εβδομαδιαίο δελτίο «αποπειρών αυτοκτονιών». Η κινίνη, την οποία κατανάλωσε η κυρία Βαρβάρα, ήταν φάρμακο κατά της ελονοσίας το οποίο χορηγούνταν έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Το Luminal, που κατανάλωσε ο έτερος παθών, ήταν βαρβιτουρικό της εταιρείας Bayer, το οποίο χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή ως υπνωτικό. Στη χιτλερική Γερμανία χρησιμοποιήθηκε για την εξόντωση παιδιών με αναπηρίες. Συνεχίζει να κυκλοφορεί έως και σήμερα για τη συμπτωματική αντιμετώπιση επιληπτικών κρίσεων σε γάτες και σκύλους.
