Στον δήμο Τσάνκαγια της Άγκυρας ζουν περίπου ένα εκατομμύριο πολίτες που την περίοδο 2009-2015 είχαν δήμαρχό τους τον αγωνιστή της ειρήνης και των ανθρώπινων δικαιωμάτων Μπουλέντ Τάνικ, σήμερα πρόεδρο της τουρκικής Ένωσης για την ειρήνη και την επικοινωνία στο Αιγαίο (APCA), με έδρα τη Σμύρνη.
Τον ξεχωριστό αυτόν Τούρκο πολίτη είχαμε την ευκαιρία να φιλοξενήσουμε ως ΠΑΔΟΠ από τις 9 έως τις 12 Δεκεμβρίου 2021 στην Αθήνα και να του απονείμουμε το Βραβείο Ειρήνης Νίκος Νικηφορίδης - 2020, με καθυστέρηση ενός έτους λόγω της πανδημίας.
Η επίσκεψη συνοδεύτηκε από πολλές συναντήσεις, αρχής γενομένης με τον δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη και τον πρώην δήμαρχο Γιώργο Καμίνη, βουλευτή του ΚΙΝ.ΑΛΛ., και στη συνέχεια με τους δημάρχους Σαρωνικού Πέτρο Φιλίππου, Βύρωνα Γρηγόρη Κατωπόδη και Καισαριανής Χρήστο Βοσκόπουλο. Ο κύκλος των καρποφόρων συναντήσεων ολοκληρώθηκε με τον Βαγγέλη Καλπαδάκη, διπλωματικό σύμβουλο του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.
Επειδή ο μέσος Έλληνας δεν γνωρίζει ότι στην Τουρκία υπάρχει μεγάλο και δυναμικό κίνημα ειρήνης, που είχε κορυφωθεί ως αντίθεση στον πόλεμο του Ιράκ το 2003, κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ επιγραμματικά στις κοινές δράσεις των κινημάτων ειρήνης Ελλάδας και Τουρκίας τα τελευταία σαράντα χρόνια.
Ελλάδα-Τουρκία: κινήματα ειρήνης
Ήδη από τη δεκαετία του 1970, με νωπή την Κυπριακή τραγωδία, τα δύο κινήματα ανέπτυξαν σχέσεις αλληλεγγύης και συνεργασίας, ακολουθώντας τα βήματα κορυφαίων πνευματικών ανθρώπων των δύο χωρών, όπως ο Ναζίμ Χικμέτ και ο Γιάννης Ρίτσος, η Διδώ Σωτηρίου και ο Αζίζ Νεσίν, για να αναφέρω μόνο μερικούς από έναν μακρύ κατάλογο.
Ορόσημο αποτέλεσε η ίδρυση, τη δεκαετία του 1980, της Επιτροπής Ελληνοτουρκικής Φιλίας, με πρόεδρο τον Μίκη Θεοδωράκη και στελέχη τους Στέφανο Ληναίο, Μάκη Τρικούκη και Γιώργο Παπαπέτρο, στην οποία είχα την τιμή να μετέχω ως ιδρυτικό μέλος. Η κίνηση είχε βρει άμεση ανταπόκριση στην Τουρκία, παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν στη γειτονική χώρα, όπου συνεχιζόταν η πολύχρονη δίκη στελεχών της Επιτροπής Ειρήνης και του προέδρου της, πρώην πρέσβη Μαχμούτ Ντικερντέμ.
Στη συνέχεια, η σκυτάλη πέρασε στη «διπλωματία των πόλεων», με το κοινό φεστιβάλ ειρήνης των δήμων Δικελί και Μυτιλήνης το 1990, με δημάρχους αντίστοιχα τον Οσμάν Οσγκιουβέν και τον Στρατή Πάλλη. Με το αίτημα του αφοπλισμού στο διεθνές προσκήνιο λόγω των αμερικανοσοβιετικών συμφωνιών του τέλους της δεκαετίας του 1980, ακολούθησε σειρά κοινών πρωτοβουλιών για την απαλλαγή των δύο χωρών από ολέθριες κούρσες εξοπλισμών. Σχέδιο πρότασης για σχετική διακρατική συμφωνία αμοιβαίας και ισόρροπης μείωσης των εξοπλισμών εκφράστηκε και με κοινές εκδηλώσεις στο Αϊβαλί και τη Μυτιλήνη.
Στην Αλεξανδρούπολη και το Ερντίνε (Αδριανούπολη), το 2010, αντιπροσωπείες του Συνασπισμού με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα και του Κόμματος Ελευθερίας και Αλληλεγγύης (ODP) της Τουρκίας είχαν συναντηθεί συμβολικά στη Γέφυρα του Έβρου, όπου και είχαν δημοσιοποιήσει την έκκληση του Έβρου για αμοιβαία και ισόρροπη μείωση των στρατιωτικών δαπανών και εξοπλισμών Ελλάδας και Τουρκίας. Είμαστε ευτυχείς που τη λαμπρή αυτή παράδοση συνεχίζει το ΠΑΔΟΠ υπό την αιγίδα του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης, στο οποίο μετέχουμε ενεργά.
Δυστυχώς, παρότι το 1999, με το Ελσίνκι, είχαμε ελπίσει στην ειρηνική εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων με μοχλό και την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε., η σημερινή κατάσταση στις σχέσεις των δύο χωρών δεν ανταποκρίνεται στα οράματα και τους στόχους των αγωνιστών της ειρήνης στην Ελλάδα και την Τουρκία. Εμμένουμε όμως στη θέση ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την ειρήνη, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Κύπρο, γενικότερα στην ανατολική Μεσόγειο.
«Γέφυρες πολιτισμού στο Αιγαίο»
Με την ευκαιρία των πρόσφατων εκδηλώσεων, επαναλάβαμε ένα παλαιότερο σύνθημα, ότι «η γειτονιά θέλει ειρήνη και συνεργασία". Δηλώσαμε ότι στην κατεύθυνση αυτή χρειάζεται και η πολυδιάστατη «διπλωματία των πολιτών», με βασική παράμετρο τη «διπλωματία των πόλεων", θα πρόσθετα και την «πολιτιστική διπλωματία». Για τον λόγο αυτό, συμφωνήσαμε με τον φίλο μας Μπουλέντ Τάνικ, ο οποίος συνοδευόταν από την πρώην βουλευτή Ζεϊνέπ Άλτιοκ, αντιπρόεδρο της ΑPCA, να προωθήσουμε και ένα πρόγραμμα δράσεων με τίτλο «Γέφυρες πολιτισμού στο Αιγαίο», το οποίο μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την ελληνοτουρκική αυτοδιοικητική συνεργασία.
Τέλος, απευθύναμε έκκληση στις πολιτικές ηγεσίες των δύο χωρών να επιδείξουν την αναγκαία πολιτική τόλμη, στην κατεύθυνση της συνεννόησης και όχι των εντάσεων και των πολυδάπανων εξοπλισμών. Να θυμηθούν ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Μουσταφά Κεμάλ τόλμησαν το 1930 να υπογράψουν σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας, μόλις 8 χρόνια μετά τον πόλεμο της Μικράς Ασίας, που, 100 χρόνια μετά, έχει να μας διδάξει πολλά.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης - ΠΑΔΟΠ και μέλος του συμβουλίου του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης
