Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
Ο Ορέστης της φωτιάς της αντίστασης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο Ορέστης της φωτιάς της αντίστασης

Του Αντώνη Μωυσίδη*

Στις 3 του Απρίλη ήρθε η θλιβερή είδηση για τον θάνατο του αγαπητού φίλου καθηγητή Γιάννη Σαμαρά στη Βουδαπέστη, όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια. Πλήρης ημερών και ήρεμος, σύμφωνα με τους οικείους του, έκλεισε τον κύκλο μιας πολυτάραχης ζωής προσθέτοντας ακόμα έναν κρίκο στην αλυσίδα της ηρωικής εκείνης γενιάς που δεν άντεχε την ξένη δουλεία και την κοινωνική αδικία. Τη γενιά που ονειρεύτηκε και πολέμησε για τη λεφτεριά της πατρίδας, για την ανάσταση του λαού και συνέβαλε στον αγώνα του για κοινωνική δικαιοσύνη. Μια γενιά - σύμβολο, που άφησε πίσω της εκλεκτές παρακαταθήκες.

Ο Γιάννης Σαμαράς, ο αντάρτης, ο γονιός, ο αγωνιστής, ο δάσκαλος, ο σύντροφος, ο ακριβός φίλος. Γεννήθηκε στο καπνοχώρι Αλιστράτη Σερρών το 1924 και ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στη Δράμα. Η τριπλή Κατοχή της πατρίδας (βουλγαρική στην περιοχή του) στις αρχές του 1940 τον οδηγεί άμεσα στην οργάνωσή του στην αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και στη συνέχεια στον ΔΣΕ. Ο Ορέστης του αγώνα, όπως ήταν το αντάρτικο όνομά του, οργώνοντας τα βουνά όλης της Μακεδονίας παίρνει μέρος σε πολλές μάχες αποκομίζοντας, όπως σπάνια και με πιεστική επιμονή των φίλων του αποκάλυπτε, πάνω από είκοσι τραύματα-παράσημα, όλα από μπροστά, όπως ταπεινά αλλά και με κρυφή περηφάνια ψιθύριζε. Τραυματίζεται τελικά πολύ σοβαρά από την έκρηξη μιας οβίδας που θα του αφήσει μόνιμα σημάδια της προσφοράς του. Μεταφέρεται για θεραπεία στη Βουδαπέστη, που μετατρέπεται σε μόνιμη εξορία και η Ουγγαρία σε θετή πατρίδα.

Στη Βουδαπέστη θα δημιουργήσει την οικογένειά του και θα σπουδάσει Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Οικονομικών Σπουδών, στο οποίο αργότερα θα ανακηρυχθεί και, ως ο πρώτος αλλοδαπής υπηκοότητας, καθηγητής. Στην περίοδο αυτή δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια, όπως της Σόφιας, της Αβάνας, της Κρακοβίας, του Βελιγραδίου κ.α. Από την έκδοσή του στη δεκαετία του 1970 και μετά το βιβλίο του “Κράτος και κεφάλαιο στην Ελλάδα” θα γίνει θεμελιακό βοήθημα για τους Έλληνες νέους και εκκολαπτόμενους επιστήμονες για τη βαθύτερη κατανόηση του ρόλου των δεσμών του κράτους με τη μονοπωλιακή οργάνωση της οικονομίας. Το βιβλίο από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 θα γνωρίσει πολλαπλές εκδόσεις από τη Σύγχρονη Εποχή. Η σημερινή οδυνηρή συγκυρία της πανδημίας σε εποχή της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας επαναφέρει μάλλον τραγικά την ανάλυση του Γιάννη Σαμαρά στην επικαιρότητα.

Τίμησε τα πανεπιστημιακά έδρανα

Η τριαντάχρονη εξορία, στην οποία τον καταδίκασε, όπως και χιλιάδες άλλους αγωνιστές, το μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς, τελειώνει με την οριστική επάνοδό του στην πατρίδα στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Διετέλεσε μεταξύ άλλων σύμβουλος του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και πρόεδρος της Ολυμπιακής Αεροπορίας και διευθυντής στο Ίδρυμα Μεσογειακών Μελετών μέχρι που εξελέγη καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Παντείου Πανεπιστημίου και αργότερα μετακλήθηκε στο Οικονομικό Τμήμα του ΕΚΠΑ μέχρι την ευδόκιμο ολοκλήρωση της διανοητικής του προσφοράς και τη συνταξιοδότησή του. Ο Γιάννης Σαμαράς, ο Ορέστης της φωτιάς της αντίστασης, βαθύς γνώστης της μαρξιστικής οικονομικής ανάλυσης, σοφός και προσηνής δάσκαλος, ιδιαίτερα αγαπητός στους φοιτητές και συναδέλφους του, ευγενής και νηφάλιος συζητητής, αντίπαλος κάθε φανατισμού αλλά και ανυποχώρητος από τη θεωρία και την πράξη που αποβλέπουν στην υπεράσπιση των δικαίων των εργαζόμενων και όλων των ανθρώπων του μόχθου, τίμησε στο έπακρο τον ρόλο του και στα πανεπιστημιακά έδρανα και με την πολύμορφη συνδρομή του τους αγώνες του λαού.

Κάποιοι, που είχαμε την τύχη και την τιμή να είμαστε πιο κοντά του και να μας θεωρεί φίλους του, γνωρίσαμε τον άνθρωπο και διανοητή μέσα από πολύωρες συζητήσεις για την κοινωνία, την οικονομία, την πολιτική και την Ιστορία και να “πλουτίσουμε” από τις γνώσεις του, τις αφηγήσεις του για τα χρόνια του αγώνα και της πίκρας και τις στάσεις ζωής του απόλυτα έντιμου και σκεπτόμενου λεβεντάνθρωπου με συνοδεία του δικού του κρασιού ή σε άλλους χώρους πνευματικού συμποσιασμού.

"Τυχερός" στην άδικη πατρίδα

Μόνο που μας άφησε με ένα ερώτημα. Ο Γιάννης Σαμαράς ήταν “τυχερός” που έφυγε στη θετή του πατρίδα έχοντας γύρω του, σαν πολύκλαδος πλάτανος, την πολυμελή οικογένειά του, τα παιδιά του, τα εγγόνια και τα δισέγγονά του. Ο Γιάννης Σαμαράς ήταν “άτυχος” γιατί έφυγε όντας μακριά από την Ελλάδα - πατρίδα του την οποία αρνούνταν πεισματικά να εγκαταλείψει ακόμα κι όταν έμεινε μόνος του, όταν αποδήμησε ο στύλος της ζωής του, η αγαπημένη του γυναίκα, και μεγάλωναν τα προβλήματα της υγείας του. Στις ανησυχίες και τις πιεστικές παραινέσεις των παιδιών του και των φίλων του απαντούσε με ευγενικό θυμό ανάμεικτο με πίκρα και βαθιά αγάπη “από την πατρίδα για την οποία έχυσα το αίμα μου και μου την αρνήθηκαν για πολλά χρόνια δεν πρόκειται να ξαναφύγω”!

Τυχερός ήσουν, δάσκαλε και φίλε Γιάννη, που είχες τέτοια οικογένεια, τυχερός και για την άδικη πατρίδα για την οποία πρόταξες τα στήθη σου. Κάποτε, όταν η πατρίδα αυτή θα κάνει προσκλητήριο των πραγματικών ηρώων τής πρόσφατης Ιστορίας της, να ξέρεις πως το όνομά σου θα ακουστεί σε όλα τα βουνά της Μακεδονίας.

Να ’χεις καλό ταξίδι.

* Ο Αντώνης Μωυσίδης είναι ομότιμος καθηγητής στο Πάντείο Πανεπιστήμιο

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL