Για δεύτερη συνεχή χρονιά και παρά τις σημαντικές αυξήσεις το 2022 οι τιμές των τροφίμων στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) συνέχισαν να αυξάνονται και το 2023. Τα στοιχεία για το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους δείχνουν ότι το μόνο που άλλαξε ήταν η σχετική επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης σε ορισμένα είδη.
Πρωταθλήτριες των αυξήσεων μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, οι τιμές των αυγών, του βούτυρου και της πατάτας, οι οποίες είναι υψηλότερες μεν από τον Ιανουάριο του 2021 και του 2022, αλλά δεν είναι τόσο υψηλές όσο κάποιους μήνες πριν. Αντιθέτως, οι τιμές του ελαιόλαδου αυξάνονται συνεχώς, και ειδικότερα από τον περασμένο Σεπτέμβριο κατέγραψαν απότομη αύξηση. Στα προαναφερθέντα προϊόντα από πλευράς αύξησης τιμών αναμένεται πολύ σύντομα να προστεθούν και τα πορτοκάλια. Ήδη στις αγορές εμπορευμάτων του Σικάγο και του Λονδίνου οι τιμές του χυμού πορτοκαλιού (παγοκολόνες κατεψυγμένου πορτοκαλιού που οι εταιρείες παραγωγής χυμών χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή των κατ’ ευφημισμό «φρεσκοστυμμένων χυμών») υπερδιπλασιάστηκαν, κυρίως λόγω του πλήγματος που υπέστησαν από το φαινόμενο Ελ Νίνιο οι παραγωγές του προϊόντος στη Βόρεια και στη Νότια Αμερική.
Οι ζημιές στους ελαιώνες
Η περίοδος ανθοφορίας και δεσίματος του καρπού της ελιάς είναι κατά τους μήνες Μάιο και Ιούνιο. Οι μεγαλύτερες χώρες-παραγωγοί της μεσογειακής λεκάνης, όπου παράγεται η συντριπτική ποσότητα του προϊόντος, είναι η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα. Αξιόλογη παραγωγή έχουν και η Τυνησία και δευτερευόντως η Τουρκία και το Μαρόκο, όμως το 67% περίπου της παραγωγής ελαιόλαδου αφορά τις τρεις προαναφερθείσες χώρες της Ευρώπης. Οι φοβεροί πρώιμοι καύσωνες του 2022 διέλυσαν στην κυριολεξία την ελαιοπαραγωγή στην Ισπανία και στην Ιταλία. Από 1.380.000-1.700.000 τόνους ελαιόλαδο που παρήγαγε κατά μέσο όρο η Ισπανία μέχρι το 2021, η παραγωγή της μειώθηκε το 2022 μόλις στους 560.000 τόνους, σχεδόν στο 1/3 δηλαδή. Επίσης, στην Ιταλία η παραγωγή ελαιόλαδου από 280.000 ετησίως συρρικνώθηκε στους 130.000 τόνους.
Η τεράστια πτώση της παραγωγής το 2022 πυροδότησε το ράλι στην τιμή του ελαιόλαδου. Το φαινόμενο εμφανίστηκε με κάποια καθυστέρηση στην Ελλάδα, καθώς ποσότητα που ξεπερνά το 60% καταναλώνεται εντός Ελλάδας, με μεγάλο τμήμα της να καλύπτεται από την ιδιοπαραγωγή. Η κατάσταση άρχισε να παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας μετά τον Μάιο-Ιούνιο και οι τιμές του λαδιού να φτάνουν από 16 ευρώ το λίτρο (για την υπεράριστη ποιότητα) μέχρι 11-12 ευρώ. Αυτό συνέβη επειδή η Ελλάδα είχε «κρατήσει» την παραγωγή της σε υψηλά επίπεδα το 2022 (περίπου στους 260.000 τόνους, με μέσο όρο για τα πριν το 2021 χρόνια τους 250.000-300.000 τόνους). Αυτό, όμως, λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών (καύσωνες και ανομβρία τον Μάιο και τον Ιούνιο) οδηγεί σε τεράστια μείωση της παραγωγής φέτος στην Ελλάδα, στο 50% της συνήθους, δηλαδή σε μόλις 130.000 τόνους.
Η εκτιμώμενη αύξηση της παραγωγής σε Ιταλία (180.000 τόνοι) και Ισπανία (750.000 τόνοι) για το 2023 δεν αναμένεται να επηρεάσει καθοδικά τις τιμές, καθώς η παραγωγή και πάλι υπολείπεται σημαντικά της κανονικής και η ζήτηση εξακολουθεί να είναι υπερβάλλουσα. Τα πρωτοφανή φαινόμενα μαζικών κλοπών αποθηκευμένου περσινού ελαιόλαδου σχετίζονται ακριβώς με την αναμενόμενη νέα αύξηση των τιμών όταν οριστικοποιηθούν τα δεδομένα της φετινής παραγωγής. Πάντως στα ελαιουργεία της χώρας για την πολύ πρώιμη παραγωγή του τρέχοντος έτους οι έμποροι αγοράζουν το χύμα ελαιόλαδο από 7,5 ως 9,5 ευρώ το κιλό, κάτι που οδηγεί σε πολύ υψηλότερες τιμές στην κατανάλωση ή σε προσδοκίες για υψηλότερες ακόμη τιμές εξαγωγής στη συνέχεια.
Ενισχύοντας, πάντως, την τάση των τελευταίων χρόνων, οι ισπανικές εταιρείες επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιόλαδου ενισχύουν την κυριαρχία τους στην ευρωπαϊκή αγορά εξαγοράζοντας όλες σχεδόν τις ανταγωνίστριές τους, με τελευταίο μεγάλο deal την εξαγορά της ιταλικής Καπαρέλι από τον ισπανικό γίγαντα Ντε Όλιο. Πλέον οι περισσότερες ιταλικές εταιρείες που αγοράζουν ελληνικό χύμα ελαιόλαδο προς τυποποίηση έχουν εξαγοραστεί από ισπανικές.
Τα κηπευτικά
Ερώτημα είναι η εξέλιξη της τιμής των κηπευτικών στην Ελλάδα, καθώς οι πλημμύρες στον Θεσσαλικό Κάμπο, που παρήγε 287.000 τόνους κηπευτικά (πατάτες, κρεμμύδια, χορταρικά κ.λπ.) και το 47% της παραγωγής βούτυρου στην Ελλάδα, αποτελούν από μόνες τους ένα γεγονός με μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση υψηλών τιμών στα αντίστοιχα είδη.
Οι τιμές της πατάτας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν κατά 53% τον Σεπτέμβριο του 2023, μετά από κορύφωση τον Ιούνιο του 2023 (+60%). Οι τιμές του βούτυρου εξελίχθηκαν με παρόμοιο τρόπο. Κορυφώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2022 (+44% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2021) και στη συνέχεια άρχισαν σιγά-σιγά να μειώνονται. Τον Σεπτέμβριο το βούτυρο ήταν 27% πιο ακριβό από τον Ιανουάριο του 2021. Η μείωση, όμως, της προσφοράς στην Ελλάδα λόγω της καταστροφής της Θεσσαλίας αφήνει πολλά ερωτήματα για τις τιμές και αυτών των προϊόντων.
