Στο άκουσμα για το ξεσπίτωμα του Elvis, σουβλατζίδικου στον Κεραμεικό, οι περισσότεροι millennials αισθάνθηκαν να ξεριζώνεται το τοπόσημο της βραδινής τους εξόδου. Και δεν είναι ότι θα χάσουν τα καλαμάκια που τους έφερναν σε ισορροπία μετά το αλκοόλ. Είναι ότι βλέπουν ν’ αποσυντίθεται το σκηνικό με φόντο το οποίο έφτιαξαν αναμνήσεις. Διότι εκτός του vintage καταστήματος που έχει λατρεία για τον βασιλιά του ροκ εντ ρολ, η εταιρεία που αγόρασε το κτήριο έχει αποκτήσει επίσης ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο.
Μαθαίνοντας τα νέα απ’π τους πελάτες του Elvis, που κοινοποίησαν το αφισάκι διαμαρτυρίας για τη δρομολογημένη έξωση, βρεθήκαμε να στηρίζουμε τους αγκώνες μας σε μία από τις ξύλινες μπάρες του. Μέρα μεσημέρι. Όταν οι σχάρες του μόλις είχαν αρχίσει να ζεματάνε. Ήταν, όμως, η στιγμή που ο θόρυβος γύρω πρόδιδε τη νέα πραγματικότητα. Επί των οδών Πλαταιών και Λεωνίδου, ακριβώς απέναντι από το μαγαζί, γίνονταν εντατικές εργασίες αναπαλαίωσης παλαιότερων σπιτιών της πόλης. Κανείς δεν θα είχε λόγο να αντιμετωπίσει αρνητικά τη συντήρηση του νεοκλασικού αθηναϊκού τοπίου, μόνο που για να προχωρήσει προχώρησε πρώτα ο εκτοπισμός των οικογενειών Ρομά που έμεναν μέσα. Ο διωγμός, δηλαδή, των πλέον ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά από μια εταιρεία που προσδιορίζεται ως τουριστική και εμπορική (Πλαταιών Α.Ε.).
Τη ραγδαία εξάπλωση της επικράτειας του real estate επιβεβαιώνουν τα στοιχεία για τα εγγεγραμμένα σπίτια σε πλατφόρμες airbnb. Στον Κεραμεικό νοικιάζονταν πέρυσι τον Σεπτέμβριο 216 airbnb και φέτος 251, ενώ συνολικά είναι περασμένα για παροχή υπηρεσιών βραχυχρόνιας μίσθωσης 331 ακίνητα. Η αύξηση που καταγράφεται αντιστοιχεί σε άνοδο 16%, τη στιγμή που μεσοσταθμικά η άνοδος στις ανεβασμένες και πιο τουριστικές περιοχές του κέντρου (από την Πλάκα μέχρι τα Εξάρχεια) ανέρχεται σε 20%.
«Ψάχνουμε να βρούμε νέα στέγη, αλλά τα ’χουν πάρει όλα»
Ο Κεραμεικός δεν ήταν από πάντα μια περιοχή που θεωρούνταν στέκι. Με την εξέγερση, ωστόσο, του 2008, σε μια περίοδο που συνολικά στην κοινωνία αναζητήθηκαν περισσότερες διέξοδοι, αναζητήθηκαν και νέα μέρη συνάντησης. «Έτσι τα Εξάρχεια κατέβηκαν και σ’ εμάς» λέει μια γυναίκα που διατηρεί παραδοσιακό καφενείο στην Πλαταιών.
«Τα πρώτα πέντε χρόνια τρώγαμε πέτρες. Εδώ παραπάνω δεν δεχόταν να σε αφήσει το ταξί» θυμάται ο μπαμπάς του Elvis Σπύρος Αθανασίου. Πρώτα είχε ανοίξει το 2010 το Κεραμείο (εξελίχθηκε σε εμβληματική jazz γωνιά με 400 live) και στη συνέχεια μετέφερε το πάθος του για τη μουσική και στο πεδίο της εστίασης. Σε σύντομο διάστημα η περιοχή απέκτησε χαρακτηριστικά κοινότητας. «Είμαστε κομμάτι-κομμάτι αυτή η γειτονιά. Όλα τα μαγαζιά. Έχουμε προσωπική σχέση μεταξύ μας».
Κάπως έτσι στο δικό τους χωριό άρχισε να ψιθυρίζεται ότι διώχνουν τον Elvis. Ο Σπύρος άρχισε να το ακούει πρώτα από τους γείτονές του μαγαζάτορες, που τον ρωτούσαν ξαφνιασμένοι. «Από τη μια στιγμή στην άλλη βρεθήκαμε να ψάχνουμε στη γειτονιά πού θα μετακινήσουμε 25 οικογένειες (όσοι και οι άνθρωποι που βγάζουν μεροκάματο από το μαγαζί)». Στον Elvis περίμεναν τουλάχιστον να τους αντιμετωπίσουν με σεβασμό και κατανόηση, καθώς συνέβαλαν σημαντικά ώστε να αποκτήσει αξία η περιοχή, άρα ν’ αποκτήσει και νόημα η αγορά σε αυτή. Αντ’ αυτού, η διορία που τους έχει δοθεί ν’ αφήσουν τον χώρο είναι μέχρι τον Απρίλιο. «Προσπαθούμε να βρούμε σε άλλο σημείο της περιοχής, μα τα έχουν αγοράσει όλα».
Οι νέοι κανόνες δεν θα ελέγξουν το πρόβλημα
Η κυβέρνηση φαίνεται να αναγνωρίζει τη δυναμική του airbnb μόνο ως προς το σκέλος των φορολογικών εσόδων (σύμφωνα με τον υφυπουργό Οικονομικών Χάρη Θεοχάρη έχουν δεκαπλασιαστεί από 50 εκατ. σε πάνω από 500 εκατ.) και της ανάπτυξης ενός νέου δυναμικού μοντέλου στον τουριστικό τομέα της χώρας. Σύμφωνα με τον Θεμιστοκλή Μπάκα, πρόεδρο του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates, οι παρεμβάσεις, όπως τις δρομολόγησε ο πρωθυπουργός από τη ΔΕΘ, δεν φαίνεται να λύνουν το πρόβλημα της μειωμένης κατοικίας, πολλώ δε μάλλον δεν φανερώνουν κάποια πρόθεση να προστατευτεί η φυσιογνωμία που έχει σήμερα κάθε γειτονιά. Για παράδειγμα, θα υπάρχει μεν η υποχρέωση έναρξης επιχείρησης στην περίπτωση που κάποιος διαθέτει για airbnb τρία ακίνητα και πλέον, ωστόσο φαίνεται ότι από το μέτρο θα πληγεί κυρίως η πιο αθώα όψη του airbnb, δηλαδή οι μικροϊδιοκτήτες που συμπλήρωναν απλώς το εισόδημά τους. Όπως εξηγεί, «οι ιδιοκτήτες που θα επιλέξουν να επιστρέψουν πλέον στις μακροχρόνιες συμβατικές μισθώσεις θα είναι κυρίως οι ιδιοκτήτες που η περιοχή που βρίσκεται το ακίνητό τους δεν καταγράφει έντονη δυναμική και υψηλές πληρότητες». Παρά το κενό, όμως, που θα δημιουργηθεί, ο κ. Μπάκας εκτιμά ότι οποιαδήποτε «επιστροφή» ακινήτου από τον κλάδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης στη μακροχρόνια συμβατική μίσθωση, κυρίως από τους μικροϊδιοκτήτες με μη υψηλές πληρότητες, θα καλυφθεί άμεσα από τα μεγαλύτερα «ψάρια», ήτοι μ’ εκείνους που διαθέτουν ήδη τρία ή περισσότερα ακίνητα, αλλά κι ένα μέρος των 94.982 φυσικών προσώπων που διαθέτουν έως δύο ακίνητα στην παρούσα φάση, αλλά θα θελήσουν (και μπορούν) να αναπτυχθούν περαιτέρω στον κλάδο.
Πρωτεύουσα άδεια από κατοίκους
Σε όποια παρέα κι αν βρεθείς κυρίαρχη συζήτηση αποτελεί η ραγδαία αύξηση του κόστους στέγασης - η αύξηση των ζητούμενων τιμών ενοικίασης από το 2018 έως και το 2022 κυμάνθηκε από 37,2% έως 42,1% για μια «οικογενειακή κατοικία», ενώ τη φετινή χρονιά καταγράφονται νέες αυξήσεις (6%-10%). «Ξέρουμε ότι οι τιμές είναι σε υψηλά επίπεδα, τα διαθέσιμα ακίνητα λιγοστά και η ζήτηση μεγάλη, αλλά παρακαλώ πολύ ενημερώστε μας αν υπάρξει ευκαιρία» είναι η μόνιμη επωδός όσων απευθύνονται σε μεσίτες, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Θ. Μπάκας.
Τα στοιχεία που συνέλεξε η ΑΥΓΗ της Κυριακής το επιβεβαιώνουν εκκωφαντικά. Στις περιοχές της Αθήνας τα διαθέσιμα προς μίσθωση ακίνητα (80-110 τ.μ., άνω του 1ου ορόφου) με ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ/μήνα αποτελούν σήμερα μόλις το 17,41% (από 19,96% το 2022) του συνόλου των προς μίσθωση κατοικιών! Ενώ το 66,37% (από 65,66% το 2022) των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών (80-110 τ.μ., άνω του 1ου ορόφου, 2 Υ/Δ) έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 700 ευρώ/μήνα.
Με τα περισσότερα «νέα» ηλικιακά ακίνητα να έχουν αγοραστεί από αλλοδαπούς επενδυτές με στόχο είτε την απόκτηση της Golden Visa είτε ως επένδυση με απώτερο σκοπό την εκμετάλλευση μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης, η μέση κατώτατη ζητούμενη τιμή μίσθωσης στην Αθήνα τη φετινή χρονιά διαμορφώνεται στα 8,87 ευρώ/τ.μ. (από 7,58 ευρώ/τ.μ. το 2022) και η μέση ανώτατη στα 12,25 ευρώ/τ.μ. (9,28 ευρώ/τ.μ. το 2022), δηλαδή μια οικογένεια θα πρέπει να καταβάλει μόνο για το ενοίκιο από 887 ευρώ/μήνα έως και 1.225 ευρώ/μήνα αν πρόκειται για κατοικία 100 τ.μ.
Απογοητευτική είναι η κατάσταση και στις κατοικίες που «προορίζονται» για νέους/ες, φοιτητές/τριες. Το κόστος μίσθωσης κατοικίας έως 50 τ.μ. άνω του 1ου ορόφου ξεπερνάει τα 400 ευρώ/μήνα στις περιοχές του κέντρου για το 80% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών. Η αύξηση των ζητούμενων τιμών μίσθωσης αυτών των κατοικιών από το 2017 έως και το 2022 αγγίζει το 53% στην Αθήνα, ενώ το 2023 οι αυξήσεις συνεχίζονται (από 12% έως 16%). Άλλωστε, 8 στα 10 διαθέσιμα προς μίσθωση ακίνητα έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 400 ευρώ/μήνα, εκ των οποίων τα 5 πάνω από 500 ευρώ/μήνα. Ως αποτέλεσμα, το 72,9% των νέων ηλικίας 18-34 ετών ζει στο παιδικό του δωμάτιο (ο μέσος όρος στην Ε.Ε. δεν ξεπερνά το 49,4%). Στη ραγδαία αύξηση των ενοικίων συμβάλλει και ο μεγάλος αριθμός κενών οικιστικών ακινήτων συνολικά στη χώρα μας (τουλάχιστον 750.000).
Τι μπορεί να γίνει
Ο Θ. Μπάκας καταθέτει μέσω της ΑΥΓΗΣ της Κυριακής συγκεκριμένες προτάσεις για τη μείωση του κόστους στέγασης, οι οποίες «επιβαρύνουν από ελάχιστα έως καθόλου τον κρατικό προϋπολογισμό»:
- Την αξιοποίηση των αδήλωτων ακινήτων άγνωστου ιδιοκτήτη που θα περιέλθουν στο Ελληνικό Δημόσιο, καθώς και των ακινήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δεν χρησιμοποιούνται.
- Την αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου μέσω διαγωνισμού για την ανέγερση κατοικιών, όχι με τη μέθοδο της αντιπαροχής που ουσιαστικά είναι έμμεσος τρόπος πώλησης, αλλά με δικαίωμα επιφάνειας. Οι ιδιώτες επενδυτές θα αναλάβουν να χτίσουν/ανακαινίσουν τα ακίνητα και να διαθέσουν το 30%-40% των διαθέσιμων οικιστικών μονάδων σε προσιτά ενοίκια.
- Την έκπτωση φόρου κατά 50% (ή ακόμα και μηδενικό φόρο) ως κίνητρο για ιδιοκτήτες που θα «βγάλουν» στην αγορά κατοικίες που μέχρι πρότινος δεν τις διέθεταν προς ενοικίαση.
- Τη φορολόγηση των κενών κατοικήσιμων ακινήτων με απαλλαγή στην περίπτωση κατοίκησής τους, μέτρο που έχει εφαρμοστεί στη Γαλλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Ισραήλ, στην Ιρλανδία και σε πολιτείες του Καναδά.
- Την παροχή φορολογικών και χρηματοδοτικών κινήτρων σε ιδιοκτήτες εγκαταλειμμένων ακινήτων με στόχο την αποκατάσταση των κενών κατοικιών για την ενίσχυση της παροχής προσιτής στέγασης.
