Περισσότερο από 0,5% στο ΑΕΠ του 2023 -και μάλιστα σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις- θα είναι οι συνέπειες των μεγάλων καταστροφών σε Θεσσαλία, Έβρο και Ρόδο, ενώ τμήμα των επιπτώσεων θα καταγραφεί στην οικονομία της χώρας και το 2024.
Μπορεί πρόσφατη μελέτη συστημικής τράπεζας να υποστηρίζει ότι οι συνέπειες είναι της τάξης των 700 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου 0,3% του ΑΕΠ, αλλά μάλλον -και δυστυχώς- τα πράγματα φαίνεται ότι είναι πολύ διαφορετικά. Αν συνυπολογιστεί ότι ο κυκλώνας «Ιανός» το 2020, που είχε επηρεάσει πάλι τη Θεσσαλία, είχε κόστος για τα δημόσια οικονομικά περίπου 700 εκατ., σύμφωνα με τις τότε επίσημες εκτιμήσεις, μάλλον είναι απίθανο ο πολλαπλάσιας έντασης κυκλώνας «Daniel» να έχει τις ίδιες επιπτώσεις. Δεδομένου ότι από το 2020 μέχρι σήμερα έχει «τρέξει» και ένας διόλου ευκαταφρόνητος (αθροιστικά) διψήφιος πληθωρισμός, τότε μάλλον οι επιπτώσεις είναι υπερδιπλάσιες των αντίστοιχων του «Ιανού» και τις υπερβαίνουν κατά πολύ. Αν συνυπολογιστούν και οι τεράστιες ζημιές από τις πολυήμερες πυρκαγιές στη Ρόδο και στον Έβρο, τότε πιθανόν οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ να αγγίζουν ή και να ξεπερνάνε το 0,75%.
Υποεκτίμηση
Εχοντας στραμμένη την προσοχή του στην «επενδυτική βαθμίδα» -που δεν ήρθε τελικά από τη Moody’s-, το κυβερνητικό επιτελείο δεν έχει αποτιμήσει ακόμη -και δικαίως ίσως- το μέγεθος της καταστροφής, καθώς οι αυτοψίες συνεχίζονται. Αν κρίνει, όμως, κανείς από το ύψος των ανακοινωθέντων μέτρων, αλλά και την αποστροφή και του ίδιου του κ. Μητσοτάκη στη συνέντευξή του στη ΔΕΘ, ότι τελικά η καταστροφή στη Δαδιά είναι μικρότερη από ό,τι αρχικά φαινόταν, μάλλον γίνεται προς το παρόν μια υποεκτίμηση των ζημιών αλλά και των επιπτώσεων στην εθνική οικονομία το 2023, αλλά και το 2024. Αν και απολογιστικά, με τα στοιχεία που θα δώσει στη δημοσιότητα η ΕΛΣΤΑΤ τον Οκτώβριο για το 3ο τρίμηνο του 2023 (Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος), που θα περιλαμβάνει την περίοδο όλων των μεγάλων καταστροφών, θα υπάρξει μια πολύ πιο καθαρή εικόνα όποιων συνεπειών, το παρελθόν μπορεί να μας δώσει τη δυνατότητα μιας σχετικά πιο αξιόπιστης προσέγγισης.
Σύμφωνα με απολογιστική μελέτη της Τραπέζης της Ελλάδος τον Ιούνιο του 2011, στη μεγάλη φωτιά του 2007 στην Ηλεία και εν μέρει σε όμορους νομούς στην Πελοπόννησο κάηκαν (πέραν των 63 ανθρώπων) 2.690.000 στρέμματα γης, περισσότερες από 1.500 κατοικίες, 4,5 εκατ. ελαιόδεντρα, καθώς και 60.000 αιγοπρόβατα. Οι καταστροφές σε στρέμματα μαζί με τη Ρόδο και τον Έβρο είναι περίπου της ίδιας κλίμακας. Οι κατοικίες όμως, οι επιχειρήσεις και οι δενδρώδεις καλλιέργειες, αλλά και οι άλλες κατηγορίες απωλειών είναι πολύ μεγαλύτερες. Βάσει της μελέτης της Τραπέζης της Ελλάδος τον Ιούνιο του 2011 («Οικονομικές και φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής μεταβολής στα δάση και τα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας»), η συνολική άμεση υλική ζημιά προσέγγισε τότε το 1 δισ. ευρώ. Αν υπολογίσουμε ότι τώρα οι καταστροφές είναι πολύ μεγαλύτερες και πως ο πληθωρισμός μεταξύ 2007 και 2023 «έτρεξε» με διψήφιο ρυθμό (τα τελευταία χρόνια), τότε η εκτίμηση ότι οι συνέπειες ξεπερνούν το 0,75% του ΑΕΠ ή το 1,5 δισ. ευρώ και πιθανώς να αγγίζουν και τα 2 δισ. είναι απολύτως βάσιμη.
Εντέλει, αν συνυπολογιστεί ότι υπάρχουν ακόμη πλημμυροπαθείς του «Ιανού» (2020) και σεισμοπαθείς του Αρκαλοχωρίου που δεν έχουν λάβει τις αποζημιώσεις τους, τότε γίνεται πιο καθαρό το κίνητρο των υποεκτιμήσεων.
Ο στόχος για το ΑΕΠ
Η κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% το 2023.Τα στοιχεία του 1ου εξαμήνου 2023 έδειξαν ότι η αύξηση του ΑΕΠ κινούνταν σε αυτό το επίπεδο (2,4%). Το μέγα ερώτημα είναι αν θα υπάρξει αντίστοιχος ρυθμός και στο 2ο εξάμηνο του τρέχοντος έτους ώστε και το κλείσιμο της χρονιάς να βρει τη μεταβολή του ΑΕΠ στο επιδιωκόμενο επίπεδο.
Ολα δείχνουν ότι είναι σχεδόν αδύνατον. Ακόμη κι αν ο τουρισμός απογειωθεί. Όμως οι φωτιές στη Ρόδο αλλά και οι καταστροφές στο Πήλιο μάλλον έκοψαν όποιους αυξητικούς ρυθμούς, κάτι που ίσως γίνει πιο αισθητό το 2024, αλλά η εξέλιξη αυτή αφορά και το τελευταίο τετράμηνο του 2023. Η πιθανότατη πτώση της θετικής μεταβολής του ΑΕΠ κάτω από το 2% σίγουρα θα αλλάξει πολλές από τις μακροοικονομικές επιδιώξεις της κυβέρνησης, καθώς θα επηρεάσει και τον λόγο ΑΕΠ προς Δημόσιο Χρέος τόσο το 2023 όσο και το 2024. Αυτή είναι η πρώτη συνέπεια, κάτι που, παρά την όποια αναβάθμιση, θα επηρεάσει αρνητικά το κόστος δανεισμού της χώρας, με ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για τα δημόσια οικονομικά.
Προϋπολογισμός-Ελλείμματα
Η προϋπολογισμένη δαπάνη για τις φυσικές καταστροφές ήταν για το 2023 1 δισ. ευρώ και έχουν απομείνει από αυτό 600 εκατ. ευρώ. Η κυβέρνηση «ξαναζωντάνεψε» κοινοτικούς πόρους που με δική της υπαιτιότητα δεν είχαν χρησιμοποιηθεί. Το ύψος των αποζημιώσεων είναι ακόμη -συνολικά- άγνωστο. Ο κ. Μητσοτάκης στη ΔΕΘ έθεσε ως όριο να υπάρξει πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ στο τέλος της χρονιάς. Ανεξαρτήτως των πρωθυπουργικών επιθυμιών, δυστυχώς φαίνεται ότι δεν έχουν βγει τα αναγκαία και χρήσιμα συμπεράσματα από το πρόσφατο παρελθόν. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, την περίοδο 2015-2018 το συνολικό κόστος για την αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές ήταν 1,4 δισ. ευρώ , ενώ από το 2019 έως το 2022 το ίδιο ποσό ανήλθε στα 3,4 δισ., καθώς υπήρξαν πυρκαγιές αλλά και ο «Ιανός» το 2020.
Είναι προφανές ότι η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της απαιτούν όλο και περισσότερα χρήματα για αποζημιώσεις. Η λογική του «κάλλιον το προλαμβάνειν παρά το θεραπεύειν» δεν φαίνεται να έχει ισχυρούς θιασώτες εν γένει στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Η ανάγκη να αλλάξει αυτή η λογική είναι προφανής. Αν όσα καταβάλλονται εκ των υστέρων για αποζημιώσεις είχαν χρησιμοποιηθεί εκ των προτέρων για αντιπλημμυρικά έργα, δασοπροστασία, πρόσληψη προσωπικού και ενίσχυση με υπερσύγχρονα μέσα (πτητικά και επίγεια) των δυνάμεων πολιτικής προστασίας, οι ζημιές θα ήταν μικρότερες…
