Η συνεχιζόμενη εμπλοκή Ρωσίας - Ουκρανίας, τα καιρικά φαινόμενα ανά την υδρόγειο αλλά και ο «πληθωρισμός απληστίας» τροφοδοτούν με αβεβαιότητες τις εκτιμήσεις σχετικά με τις μελλοντικές τιμές των βασικών τροφίμων. Η απόσυρση της Ρωσίας από τη συμφωνία για τα σιτηρά γύρισε και πάλι προς τα πάνω την τιμή των δημητριακών. Και η κατάσταση θα ήταν πολύ χειρότερη αν η μέχρι στιγμής παραγωγή στη Λατινική Αμερική, στη Νότια Αφρική αλλά και σε άλλες γωνιές του πλανήτη δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλή.
Την ίδια στιγμή και καθώς η κλιματική αλλαγή προκαλεί τεράστιες καταστροφές στις καλλιέργειες βασικών ειδών (ευτυχώς, όχι μέχρι στιγμής στα δημητριακά της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής, αλλά εκεί υπάρχει πάντα ο φόβος του Ελ Νίνιο…), ήταν ακριβώς οι μεγάλες πλημμύρες στην Ινδία που οδήγησαν την κυβέρνηση της χώρας στην επιβολή σχεδόν της απαγόρευσης εξαγωγών λευκού ρυζιού (όχι του «μπασμάτι»).
Ολα αυτά, μαζί και ξεχωριστά, οδήγησαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στη διατύπωση προσφάτως της εκτίμησης ότι οι διεθνείς τιμές των σιτηρών θα μπορούσαν να αυξηθούν έως και 15% μετά την απόσυρση της Ρωσίας από τη συμφωνία για την εξαγωγή των ουκρανικών δημητριακών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Pierre - Olivier Gourinchas υποστήριξε δημοσίως ότι δεν μπορούν ακόμη να εκτιμηθούν στο σύνολό τους οι συνέπειες από τις κινήσεις της Ρωσίας.
Οπως είναι γνωστό, η Ρωσία έθεσε -προ δεκαημέρου περίπου- τέλος στη συμφωνία για τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών, μετά από σχεδόν ένα χρόνο εφαρμογής της.
Η απαγόρευση της Ινδίας
Μετά την αναταραχή που προκάλεσε στην αγορά των σιτηρών η κίνηση της Ρωσίας, η απόφαση της Ινδίας να απαγορεύσει τις εξαγωγές λευκού ρυζιού -εκτός από το «μπασμάτι»-, σε μια προσπάθεια να συγκρατήσει την εκτίναξη των τιμών, μετά τις έντονες βροχοπτώσεις που έπληξαν τις εγχώριες καλλιέργειες, δημιούργησε νέα τεράστια αναστάτωση στη διεθνή αγορά τροφίμων. Η απαγόρευση αποτελεί κλιμάκωση της κίνησης της ινδικής κυβέρνησης να επιβάλει δασμό επί των εξαγωγών (!) 20% τον Σεπτέμβριο του 2022, μέτρο όμως που απέτυχε οδηγώντας στην πρόσφατη δραματική απόφαση. Υπενθυμίζεται ότι η Ινδία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ρυζιού στην υφήλιο ( 40% plus τoυ παγκόσμιου εμπορίου).
H ινδική κυβέρνηση όμως έχει λάβει και άλλα μέτρα, όπως την επέκταση της απαγόρευσης εξαγωγών σιτηρών και τον περιορισμό των εξαγωγών ζάχαρης λόγω της καταστροφής των καλλιεργειών ζαχαροκάλαμου.
Σημειώνεται ότι το ρύζι είναι βασικό συστατικό της διατροφής 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, ειδικότερα στην Ασία και την Αφρική, και οι τιμές πλέον στην παγκόσμια αγορά έχουν διαμορφωθεί ήδη στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 11 ετών.
Πολλοί αναλυτές θυμίζουν -δικαιολογώντας τα μέτρα εξασφάλισης επάρκειας δημητριακών και ρυζιού- ότι η επανάσταση στις αραβικές χώρες (η λεγόμενη «αραβική άνοιξη») ξέσπασε όταν οι τιμές του ρυζιού είχαν εκτιναχθεί και το είδος είχε εξαφανιστεί από τις τοπικές αγορές.
Η Ευρώπη και η Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τη μεγαλύτερη άνοδο τιμών στην ευρωπαϊκή αγορά τον Ιούνιο του 2023 καταγράφουν τα τρόφιμα, το αλκοόλ και τα προϊόντα καπνού. Η άνοδός τους ήταν 11,7%, έναντι 12,5% τον προηγούμενο μήνα.
Στην Ελλάδα, παρά την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, που οφείλεται στην υποχώρηση της τιμής των υδρογονανθράκων, οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων είναι πολύ υψηλές. Γαλακτοκομικά, λαχανικά και φρούτα αλλά και πολλές άλλες κατηγορίες τον Ιούνιο κατέγραψαν, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, άνοδο που υπερέβη το 15% (βλ. και τη δημοσιευόμενη γραφική απεικόνιση). Την ίδια στιγμή -και το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό-, οι άμεσοι παραγωγοί - καλλιεργητές δεν απολαύουν των σχετικών αυξήσεων, αντιθέτως υπάρχουν περιπτώσεις που εισπράττουν χαμηλότερες τιμές.
Οικονομική πολιτική και Ε.Ε.
Ο προβληματισμός για το εφαρμοζόμενο μείγμα οικονομικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει να «φουντώνει» καθώς η νέα προχθεσινή αύξηση των επιτοκίων του ευρώ και η πίεση των «πλουσίων του Βορρά» (Γερμανοί, Ολλανδοί κ.ά.) για περιοριστική δημοσιονομική πολιτική προκαλούν ήδη πολλές αντιδράσεις.
Ειδικότερα σε χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και κυρίως η Ελλάδα, με πληθυσμό που έχει χαμηλότερη αγοραστική δύναμη, το εφαρμοζόμενο μείγμα οικονομικής πολιτικής θα οδηγήσει πολύ σύντομα σε μεγάλα προβλήματα.
Μέχρι σήμερα οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εστίαζαν στην προστασία των νοικοκυριών από το ενεργειακό κόστος. Τα τρόφιμα «άργησαν» να μπουν στο κάδρο των ανησυχιών των ασκούντων κυβερνητική πολιτική. Στην Ισπανία μείωσαν ριζικά τον ΦΠΑ, όπως και στην Πορτογαλία. Στην Κύπρο μηδένισαν τον ΦΠΑ σε περισσότερα από 1.000 βασικά είδη (τρόφιμα κ.ά.). Στη Γαλλία, εν μέσω της κοινωνικής θύελλας για το συνταξιοδοτικό, η κυβέρνηση Μακρόν υπέγραψε προ αρκετών εβδομάδων συμφωνία με τις μεγάλες αλυσίδες λιανεμπορίου προκειμένου να διατηρηθούν οι τιμές των τροφίμων σε χαμηλά επίπεδα.
Η εξίσωση έχει αλληλοεξαρτώμενες μεταβλητές και η λύση της ίσως οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις «γαλλικού τύπου», κάτι βεβαίως που τα ιερατεία των Βρυξελλών, της Φρανκφούρτης, του Βερολίνου βλέποντας τα «πάθη του Μακρόν» προφανώς απεύχονται.
