ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΟΠΟΥΛΟΥ
Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τους εταίρους είναι σε εξέλιξη και η προσέγγιση διαφαίνεται. Ωστόσο, η πίεση για υποχωρήσεις στη χώρα ασκείται με διάφορους τρόπους. Στην πορεία αποδέσμευσης από το υπάρχον πρόγραμμα και μετάβασης μέσω ενός προγράμματος - γέφυρα σε ένα σχέδιο ανάπτυξης που προτείνει η κυβέρνηση, ένα από τα θέματα που τίθενται είναι η δυνατότητα του Ελληνικού Δημοσίου κατά τη διάρκειά του να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τυχόν μικρά χρηματοδοτικά κενά.
Ο μηχανισμός ELA στην Τράπεζα της Ελλάδος εξασφαλίζει και εγγυάται τη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και η ΕΚΤ είναι δεσμευμένη σ' αυτό. Ωστόσο, αυτός δεν εξασφαλίζει, χωρίς άλλο, την κάλυψη τυχόν χρηματοδοτικών αναγκών του Δημοσίου σε ρευστότητα που τυχόν να υπερβαίνουν σε ορισμένη χρονική στιγμή τα διαθέσιμά του.
Ένα απλό εργαλείο βραχυπρόθεσμου δανεισμού τρίμηνου ή εξάμηνου ή και λίγο μεγαλύτερου διαστήματος είναι τα έντοκα γραμμάτια.
Κατά την πρώτη αξιολόγηση του δεύτερου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής του Μαρτίου του 2012, που έκλεισε τον Δεκέμβριο του 2102, διαπιστώθηκε από την ίδια την τρόικα επιδείνωση της προοπτικής βιωσιμότητας του χρέους σε σχέση με τις προβλέψεις που είχαν υιοθετηθεί κατά την κατάρτισή του τον Μάρτιο (σημείο 109 έκθεσης πρώτης αξιολόγησης της Κομισιόν). Αυτό συνιστούσε ομολογία από τη μεριά των δανειστών για την αποτυχία του προγράμματος και ώθησε σε αναθεώρηση της αρχικής πρόβλεψης για μείωση του βραχυπρόθεσμου δανεισμού.
Το Eurogroup θεώρησε τότε σκόπιμο, στο πλαίσιο των μέτρων για τη βιωσιμότητα του χρέους, να καταγράψει τη θέση ότι ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός της χώρας με έντοκα γραμμάτια θα μπορούσε να διατηρηθεί μέχρι το τέλος του προγράμματος (Δεκέμβριος 2014) στο ποσό των 15 δισ. ευρώ και να μειωθούν έτσι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας κατά 9 δισ. Έκτοτε, είχαμε άλλες τρεις αξιολογήσεις της τρόικας που έκλεισαν και εκταμιεύτηκαν από τον ESM τα προβλεπόμενα ποσά, χωρίς αναθεώρηση του σημείου αυτού, διότι δεν υπήρχε και σχετική ανάγκη, ενώ η 5η και τελευταία που θα ολοκληρώνονταν Δεκέμβριο του 2014 δεν έγινε και δεν εκταμιεύτηκε το προβλεπόμενο ποσό.
Η θέση αυτή του Eurogroup, για το όριο των 15 δισ. ευρώ, στις εκδόσεις εντόκων γραμματίων (όπως καταγράφεται στο σημείο 110 της πρώτης έκθεσης της Κομισιόν) περιείχε μία δέσμευση μόνο στο πλαίσιο του δεύτερου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής του Μαρτίου του 2012, ενώ εκτός αυτού του προγράμματος δεν δεσμεύει τη χώρα, πολύ περισσότερο που δεν ολοκληρώθηκε η 5η αξιολόγηση του. Εάν προκύψει χρηματοδοτική ανάγκη του Δημοσίου, πέραν της ανανέωσης των υφιστάμενων εντόκων γραμματίων, ιδίως για πληρωμή του ΔΝΤ ή της ΕΚΤ, η κυβέρνηση μπορεί να εκδώσει επιπλέον του ορίου αυτού έντοκα γραμμάτια και μάλιστα στο μικρό ύψος των 4-9 δισ. ευρώ, ακριβώς διότι μια τέτοια ενέργεια μειώνει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας και είναι σύμφωνη και με την αιτιολογία τής τότε θέσης του Eurogroup.
Άλλωστε, εκτός του προγράμματος εκείνου της δεύτερης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (που τεχνικά έχει παραταθεί έως τις 28 Φεβρουαρίου), το Eurogroup δεν έχει τυπικά αρμοδιότητα να εγκρίνει το ύψος του δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου με έντοκα γραμμάτια.
Η τυχόν απόρριψη από το Eurogroup του ελληνικού αιτήματος αύξησης του ορίου θα έχει κυρίως πολιτικό χαρακτήρα στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης και δεν δεσμεύει νομικά την κυβέρνηση.
Εάν, λοιπόν, η βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση του Δημοσίου είναι απαραίτητο να υπερβεί αυτό το όριο των 15 δισ., ώστε η χώρα να ανταπεξέλθει στην πίεση και να διαπραγματευτεί με επιτυχία μια άλλη συμφωνία τότε η κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει στην έκδοση των επιπλέον του ορίου εντόκων γραμματίων.
Ο δανεισμός μέσω εντόκων γραμματίων απευθύνεται στην εσωτερική αγορά και καλύπτεται συνήθως ή κυρίως από τις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες βέβαια πρέπει να διαθέτουν την προς τούτο ρευστότητα και επιπλέον να έχουν κέρδος από την πράξη.
Από τη στιγμή που πλέον αντλούν ρευστότητα από τον μηχανισμό του ELA της ΤτΕ με επιτόκιο 1,55%, το κόστος μιας έκδοσης εντόκων του Δημοσίου θα αυξηθεί οριακά σε σχέση με τις προηγούμενες εκδόσεις.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες εποπτεύονται πλέον, από 4.11.2014, από τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας (SSM) στο πλαίσιο της ΕΚΤ και είναι πλήρως κεφαλαιοποιημένες και δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα φερεγγυότητας.
Έτσι η αγορά από αυτές επιπλέον ποσού εντόκων γραμματίων 0,5 - 2 δισ. ευρώ είναι άνευ σημασίας για τη φερεγγυότητά τους. Η Ντανιέλ Νουί, πρόεδρος του εποπτικού μηχανισμού της ΕΚΤ, έχει δηλώσει κατ' επανάληψη, και τελευταία φορά μετά τις εκλογές στις 29.1.2015 ότι «Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κατάσταση, αλλά είναι πολύ ισχυρές».
Η ΕΚΤ, στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας, δεν μπορεί να εμποδίσει τις ελληνικές τράπεζες να αγοράσουν έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου που θα εκδοθούν πέραν του ορίου των 15 δισ. Άλλωστε, και η κ. Νουί δήλωσε απλώς ότι πρέπει να διαχειριστούν με συντηρητικό τρόπο τη ρευστότητά τους.
Θα μπορούσε βέβαια άτυπα να συγκαλέσει σύσκεψη με τη διοίκηση του πιστωτικού ιδρύματος ή να αποστείλει επιστολή παρέμβασης σύμφωνα με το σημείο 4.2.8. του οδηγού τραπεζικής εποπτείας, αλλά θα ήταν μια ενέργεια με πολιτικό χαρακτήρα.
Εν όψει των δεδομένων κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και του ιδιαίτερα μικρού ποσού των επιπλέον εντόκων που θα αγόραζαν, δεν μπορεί να θέσει βάσιμα ζήτημα καθορισμού ορίων ή απαγορεύσεων, ή συμμόρφωσης με τέτοια όρια.
Πολύ περισσότερο δεν παρέχεται κανένα νομικό έδαφος στην ΕΚΤ να κινήσει διαδικασία έκδοσης εποπτικής απόφασης σε βάρος ελληνικής τράπεζας που θα αγόραζε έντοκα πέραν του ορίου των 15 δισ. σύμφωνα με τις προβλέψεις των άρθρων 25 επ. του κανονισμού εποπτείας. Άλλωστε, στην περίπτωση αυτή το πιστωτικό ίδρυμα έχει δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης κατά το άρθρο 31 του κανονισμού και θα μπορούσε με επάρκεια να αντιμετωπίσει μια τέτοια διαδικασία.
Βέβαια, οι τράπεζες θα αντλήσουν ρευστότητα από τον ELA για να αγοράσουν έντοκα γραμμάτια, αλλά η ΕΚΤ δεν έχει αρμοδιότητα να περιορίσει την πρόσβαση μιας εμπορικής τράπεζας στον μηχανισμό ELA, παρά μόνο αν αυτή κριθεί αφερέγγυα. Καμιά ελληνική τράπεζα δεν είναι δυνατόν να κριθεί αφερέγγυα για μόνο τον λόγο ότι αγόρασε ένα μικρό ποσό 0,5 - 2 δισ. ευρώ, τρίμηνων ή εξάμηνων εντόκων γραμματίων του Δημοσίου, κερδίζοντας από τη συναλλαγή λόγω της διαφοράς επιτοκίου.
Επιπλέον, οι ελληνικές τράπεζες έχουν πρόσβαση στον ELA με ενέχυρο διάφορα στοιχεία του ενεργητικού τους και το ύψος αυτό υπερκαλύπτει το ποσό για το οποίο ενδεχομένως θα αγοράσουν έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου.
Το γεγονός ότι αυτά τα έντοκα γραμμάτια θα είναι εκτός του ορίου των 15 δισ. και χωρίς τη συγκατάθεση του Eurogroup δεν αφορά τις εμπορικές τράπεζες ούτε την ΤτΕ, που χορηγεί τη ρευστότητα μέσω ELA. Επιπλέον, δεν αποτελεί λόγο για τον οποίο η ΕΚΤ μπορεί να στείλει επιστολή παρέμβασης ή να κινήσει την εποπτική διαδικασία.
Η τυχόν έκδοση εντόκων γραμματίων πέραν των 15 δισ., χωρίς σύμφωνη γνώμη του Eurogroup, θα είναι πολιτική απόφαση της κυβέρνησης, ενώ η αγορά τους από τις τράπεζες εμπορική πράξη, η ΕΚΤ μπορεί να κρίνει μόνο την τελευταία με βάση την κερδοφορία και τη φερεγγυότητα, κριτήρια και τα δύο απόλυτα εξασφαλισμένα.
