Σε γειτονιές με άλλο όνομα από εκείνες στις οποίες περπάτησαν πρώτα, μέσα σε καθημερινότητες που δεν ταράζει τη γραμμική τους βουή η ριπή της σειρήνας, βρίσκονται καθισμένοι γύρω από τραπέζια και τηλεοράσεις ανά τον κόσμο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι. Είναι σαν να μοιράζονται το ίδιο μεγάλο δωμάτιο. Όπου η κίνηση του χεριού που σημαδεύσει με το κοντρόλ την τηλεόραση είναι σαν να γίνεται απ’ όλους.
Η θέληση για αλλαγή καναλιού, ένα ζάπινγκ απελπισίας, είναι μια φυσική πια, αντανακλαστική ενέργεια απέναντι στη μονομερή ενημέρωση για τα γεγονότα από τα μεγάλα ΜΜΕ. Όπου η σημερινή πραγματικότητα ξεκινά μόλις από την επίθεση της Χαμάς πριν από λίγες μέρες. Όπου για τη μία πλευρά οι νεκροί είχαν κανονικά ζωή πριν σιγήσουν (ηλικία, όνειρα και ανθρώπους που άφησαν πίσω) και για την άλλη ισχύει απλώς ένας αριθμός. Ο οποίος, βέβαια, όσο αυξάνεται, παρουσιάζεται ως επίτευγμα και στοιχείο που υπογραμμίζει τη σφοδρότητα της απάντησης που κατάφερε να δώσει το κράτος του Ισραήλ.
«Ο φίλος μας εδώ έχασε τον ξάδελφό του μόλις χθες»
Μια προσπάθεια να έρθουν οι Παλαιστίνιοι πραγματικά κοντά, και όχι μόνο νοητά, γίνεται το τελευταίο διάστημα μέσω του Πολιτιστικού Κέντρου Somoud στα Εξάρχεια. Είναι ένας χώρος όπου, πέρα από τις δραστηριότητες που φιλοξενούνται (μαθήματα γλώσσας, προβολές ταινιών, λέσχη βιβλίου), λειτουργεί ταυτόχρονα και ως εναλλακτικό καφέ-μπαρ για να πληρώνει το ενοίκιό του, αλλά και να προσφέρει τη δυνατότητα για ένα πιο σταθερό σημείο συνάντησης. Την προσπάθεια συνοδεύει σειρά συμβολισμών. «“Somoud” είναι ένας αραβικός όρος που σημαίνει να είσαι ανθεκτικός καθώς και να στέκεσαι δίπλα στον άλλο».
Οι θαμώνες του χώρου είναι η ζωντανή καταγραφή των τραυμάτων που έχει βιώσει ο τόπος τους από την εποχή της Νάκμπα. Είναι οι δύο συλλαβές με τις οποίες προφέρεται η καταστροφή στα αραβικά. Και αφορά τον πόλεμο του 1948, την επικράτηση του Ισραήλ και την αρχή μιας ατελείωτης κατοχής. «Ο φίλος μας εδώ έχασε τον ξάδελφό του χθες στη Δυτική Όχθη από σφαίρες των Ισραηλινών. Μας έχουν βαφτίσει, αντί για νερό, με αίμα» μου λέει ο Εκτάι Μιχιάρ, πρόεδρος της Ένωσης Παλαιστίνιων Εργαζομένων, κοιτάζοντας έναν άνθρωπο που κάθεται απέναντί του.
Ο ίδιος γεννήθηκε σε μια χώρα που δεν θα αποκαλούσε μετά πατρίδα. Υπήρξε πρόσφυγας από την πρώτη του ανάσα, καθώς οι γονείς του είχαν καταφύγει στη γειτονική Ιορδανία. Στην Ελλάδα βρέθηκε για να σπουδάσει σε ηλικία 19 ετών το 1975 και έκτοτε παρέμεινε. «Οι Παλαιστίνιοι πάντα νιώθαμε πως η Ελλάδα δεν διαφέρει πολύ από τη δική μας χώρα. Κι έτσι ενταχθήκαμε πολύ εύκολα. Αλλά τα τελευταία χρόνια αρχίζουμε και βλέπουμε να αλλάζουν τα πράγματα».
Ενόσω μιλάμε, ένα κινητό φωτίζει μέσα στο σκοτεινιασμένο Somoud - είχε φτάσει πια βράδυ. Από την οθόνη του τηλεφώνου φέγγει η σημαία του Ισραήλ πάνω στο κτήριο της βουλής. Μια ενέργεια με την οποία το ελληνικό κράτος ήθελε να δείξει την υποστήριξή του. Στα τραπέζια χτυπά την παλάμη της η δυσαρέσκεια. Την ίδια στιγμή, το Al Jazeera μεταδίδει ότι ο μόνος σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Γάζας ξέμεινε από καύσιμα αφήνοντας χωρίς ρεύμα 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους.
«Χωρίς την κατοχή δεν θα υπάρχει αιματοχυσία»
«Βλέπουν το δέντρο και δεν βλέπουν το δάσος. Το βασικό είναι η ύπαρξη της κατοχής. Χωρίς την κατοχή δεν θα υπάρχει αιματοχυσία. Δεν ξύπνησε κανείς το πρωί να πει “πάω να σφάξω”, “πάω να σκοτωθώ”. Κανείς. Αυτή τη στιγμή όλη η κοινή γνώμη δεν πρέπει να αποπροσανατολιστεί από το βασικό. Το βασικό είναι η κατοχή. Η ύπαρξη της κατοχής εδώ και 75 χρόνια» λέει ο Εκτάι και τονίζει ότι είναι άτοπο να συνδέεται ο διαχρονικός αγώνας των Παλαιστινίων για ελευθερία με τον θρησκευτικό εξτρεμισμό. «Όπως καταλαβαίνεις, τα ΜΜΕ δαιμονοποιούν τους Παλαιστίνιους. Όλοι είμαστε τώρα ISIS…»
Τις συνέπειες του σημερινού καθεστώτος υπογραμμίζουν οι τόσες ιστορίες ξεριζωμού που καταφέρνουν να χωρέσουν καθημερινά στα λίγα τετραγωνικά του Somoud. Η ζωή της Ρούλας και του γιου της Μαχμούντ έχει εκτυλιχθεί ακριβώς μέσα στο περίγραμμα που της όρισε το καθεστώς κατοχής. Η Ρούλα βρίσκεται στην Ελλάδα από το 1985 όταν ήρθε να σπουδάσει, φεύγοντας τότε από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και έχοντας βρεθεί προηγουμένως στον Λίβανο. Ο γιος της γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Και οι δύο γνώρισαν την Παλαιστίνη μέσα από τις διηγήσεις των μεγαλύτερων.
Κάποιοι από τους συγγενείς τους συνεχίζουν να ζουν εκεί από την πρώτη μέρα που η ζωή έπαψε να είναι ελεύθερη. Μέσα από τηλεφωνήματα λίγων δευτερολέπτων καταφέρνουν να συναισθάνονται τον άστατο σφυγμό των τελευταίων ημερών. «Ο κόσμος φεύγει από μια περιοχή στην άλλη, αλλά στο τέλος δεν ξέρω αν θα υπάρχει μια περιοχή που θα έχει μείνει πια ασφαλής. Το μεγάλο πρόβλημα είναι με το νερό. Από πριν υπήρχε ζήτημα, γιατί δεν πίνεται το νερό της βρύσης. Οπότε ο κόσμος έπαιρνε εμφιαλωμένα, για τα οποία τώρα η τροφοδοσία έχει σταματήσει».
Κι όσο τα κινητά σβήνουν από μπαταρία τόσο η μόνη σύνδεση που γίνεται πια εφικτή με την περιοχή είναι οι εικόνες από την τηλεόραση. Εικόνες που δείχνουν σωρούς σακατεμένων πολυκατοικιών, χωρίς όμως να είναι γνωστό αν κάτω από τα συντρίμμια τους έχει θαφτεί και μια πραγματική ζωή. Αν η φωνή κάποιου ανθρώπου που άκουγαν νωρίτερα στο ακουστικό τους ακούγεται τώρα να ζητά βοήθεια…
Ο Μαχμούντ επισκέφθηκε τη γη της Παλαιστίνης το 2014 και το 2017. Την πρώτη φορά τον κράτησαν για έλεγχο στα σύνορα επτά ώρες. «Ποιος είναι ο πατέρας σου. Ποια είναι η μητέρα σου. Πότε παντρεύτηκαν. Τι κάνετε στην Ελλάδα». Και τη δεύτερη για τρεις.
Θέλησε να πάει οπωσδήποτε στη Λούμπια, το μέρος από το οποίο κατάγεται. Όμως ο οικισμός των παππούδων του (ο οποίος βρίσκεται προς την πλευρά των συνόρων με τη Συρία) δεν έχει πια στέγες. Δεν έχει πια πόρτες που ανοίγουν και κλείνουν. Δεν έχει τρεχαλητά στα μονοπάτια. Είναι ένας σωρός από πέτρινα ερείπια. Οι τελευταίες φωνές που ακούστηκαν ενώ ακόμα υπήρχε ήταν εκείνες του αποχαιρετισμού. «Τι σημαίνει να είσαι Παλαιστίνιος; Εγώ αισθάνομαι ότι δεν ξέρω πώς είναι να είσαι κάπου και να λες αυτό είναι το σπίτι μου. Ο Παλαιστίνιος δεν ξέρει τι είναι σπίτι. Τι είναι το σπίτι μου, τι είναι η χώρα μου. Να περπατάς κάπου και να λες αυτό είναι δικό μου».
Κάθε βήμα του από τότε σκοντάφτει σε ένα ερώτημα: «Εγώ γιατί να ζω εδώ και να μην ζω στην Παλαιστίνη;». Έβλεπε τους ίδιους ελαιώνες που βλέπει στην Ελλάδα, εκεί όμως οι ρίζες δεν ανήκουν σε εκείνον που τις φύτεψε στο χώμα. «Νιώθω ότι με απασχολεί όλη την ώρα. Είμαστε παντού εκτός από εκεί. Ευρώπη, Αμερική, Καναδά».
Οσοι πάλι έμειναν πίσω, είναι σαν να συγκατοικούν με τον θάνατο στο ίδιο διαμέρισμα. Γιατί στην Παλαιστίνη, ενώ είναι αδύνατο σχεδόν να γεμίσεις με νερό ένα ποτήρι, είναι εξαιρετικά απλό να πεθάνεις. «Κάθε μέρα είκοσι, τριάντα, πενήντα άτομα να πεθαίνουν. Έχουμε ολόκληρες οικογένειες που τώρα δεν υπάρχουν καθόλου. Δηλαδή σήμερα επτά οικογένειες στη Γάζα ξεκληρίστηκαν. Τελείωσε το όνομα. Δεν υπάρχει συνέχεια. Ούτε παιδιά ούτε κανείς».
«Τα νέα μας κτήρια τα φτιάχνουμε με υλικά από τα βομβαρδισμένα»
Ενας άλλος Παλαιστίνιος στην ηλικία του Μαχμούντ, ο Χουσεάμ, την πρώτη μέρα που πήγε στη νέα του δουλειά παραιτήθηκε, μας λέει. Ήταν η μέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος. Μία σύρραξη η οποία αυτή τη φορά δεν τον βρίσκει στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά βρίσκει εκεί όλη του την οικογένεια. «Περισσότερο ανησυχώ για τον αδερφό μου. Είναι οδηγός ασθενοφόρου και βρίσκεται όλη την ώρα στον δρόμο. Και δεν υπάρχει προστασία για τα ασθενοφόρα. Όπως και για τους δημοσιογράφους. Όταν το Ισραήλ επιτίθεται στα ασθενοφόρα, λένε ότι τα ασθενοφόρα προστατεύουν μαχητές της Χαμάς. Όταν επιτίθενται σε δημοσιογράφους, λένε συγγνώμη, νομίζαμε ότι έχει όπλο. Και ο άνθρωπος έχει κάμερα. Ίσως γιατί το Ισραήλ φοβάται εξίσου και περισσότερο την κάμερα».
Ο ίδιος έζησε στη Γάζα μέχρι τα 23 του. «Είχα αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο το 2011. Δεν υπήρχε δουλειά. Δεν υπήρχε ελπίδα. Η μόνη ελπίδα για μένα ήταν να φύγω. Πρώτα πήγα στην Αίγυπτο και έμεινα εκεί περίπου 7 χρόνια. Και μετά, το 2018, αποφάσισα να έρθω στην Ελλάδα ως πρόσφυγας». Ζούσε σε μια πόλη που συνεχώς καταστρέφεται και ξαναφτιάχνεται. «Φτιάχνουμε καινούρια κτήρια απ’ τα ίδια υλικά. Από τα μπάζα εκείνων που βομβάρδισαν». Εδώ, όμως, εντοπίζεται για τον Χουσεάμ και η μεγάλη θέληση που έχουν οι Παλαιστίνιοι για μια κανονική ζωή. «Δεν παλεύουμε για να πεθάνουμε. Δεν θέλουμε να πεθάνουμε. Η ζωή μας είναι λειψή. Πρώτη φορά είδα αεροπλάνο και μετρό στην Αίγυπτο. Είναι μια ζωή, όμως, που θέλουμε να την κάνουμε ολόκληρη, με όσα μπορεί να έχει και ο υπόλοιπος κόσμος».
Αντιμετωπίζοντας την κατάσταση ως δημοσιογράφος, το επάγγελμα που έχει σπουδάσει, θεωρεί ότι καμία πλευρά δεν φαίνεται να ξέρει ή να κατανοεί ακόμη πώς θα τελειώσει ο πόλεμος. «Δεν γίνεται να μείνουμε σε χωριστά δωμάτια και να περιμένουμε να μας φέρει κάποιος τη λύση. Πρέπει να μείνουμε στο τραπέζι και πρέπει να μιλήσουμε. Αυτό είναι για μένα, αυτό είναι για σένα. Θέλουμε μια λύση που θα είναι καλή και για τους δύο λαούς».
