Στις 22 Αυγούστου 2022 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία απολύει-διώχνει από το Αρσάκειο Νηπιαγωγείο Ψυχικού την Αλεξάνδρα-Τατιάνα Ζωγράφου, καταξιωμένη εκπαιδευτικό και συνθέτρια, μετά από 25 έτη δουλειάς, επειδή «τάχθηκε υπέρ των 400 πρώην μαθητών και μαθητριών της που κατήγγειλαν κακοποιητικές συμπεριφορές» (δελτίου Τύπου της ΟΙΕΛΕ-Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Λειτουργών Ελλάδας).
Στις 4 Νοεμβρίου 2022 δώδεκα μέλη της διοίκησης της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας με επικεφαλής τον ομότιμο καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη μηνύουν την απολυμένη νηπιαγωγό για «συκοφαντική δυσφήμηση κατ’ εξακολούθηση», που «η εγκαλούμενη τέλεσε στις 28 και 29 Ιουνίου του 2022 διά δημοσίων αναρτήσεών της τόσο στον προσωπικό της λογαριασμό στο fb όσο και στον ενημερωτικό ιστότοπο tvxs.gr» (από την έγκληση).
Η ΟΙΕΛΕ τότε χαρακτήρισε την απόλυση σκάνδαλο «για λόγους φρονηματισμού και φίμωσης της ελεύθερης άποψης». Ο λόγος της απόλυσης από τη Φ.Ε.; «Ότι η συνάδελφος “τόλμησε” να εκφράσει στον προσωπικό λογαριασμό που διατηρεί στο fb την άποψη πως συμπαρίσταται στο αίτημα των αποφοίτων του σχολείου προκειμένου να ληφθεί, εκ μέρους της διοίκησης της Φ.Ε., κάθε απαιτούμενο μέτρο, ώστε να χυθεί άπλετο φως στο θέμα καταγγελιών για σεξουαλικά κακοποιητικές συμπεριφορές εκ μέρους εκπαιδευτικών εις βάρος ανήλικων παιδιών».
Μπορεί μεν η Εισαγγελία να έθεσε την υπόθεση των καταγγελιών στο αρχείο με το σκεπτικό ότι δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις προς άσκηση ποινικής δίωξης, έχει όμως το δικαίωμα ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα με την ιστορία και την προσφορά στην εκπαίδευση που έχουν τα Αρσάκεια σχολεία να αρκείται σε αυτό και να μην προκαλεί εσωτερικές διαδικασίες, οι οποίες να προστατεύουν την ανωνυμία των φερόμενων θυμάτων, ώστε να έχει μια λεπτομερή εικόνα για το τι έχει συμβεί; Τα γεγονότα που είναι μη αποδεκτά σε ένα σχολείο δεν είναι κατ’ ανάγκη ποινικά αδικήματα. Άλλωστε, αν φτάσουν να είναι ποινικά αδικήματα, έχει ήδη χαθεί η μάχη. Είναι σωστό ένας εκπαιδευτικός που αντιλαμβάνεται έτσι μια τέτοια ιστορία -όταν μάλιστα η αντίληψη αυτή στηρίζεται σε εκατοντάδες ενυπόγραφες καταγγελίες- να φοβάται και να σιωπά;
Την απάντηση έδωσε η αείμνηστη Μυρσίνη Ζορμπά, η οποία συνεργάστηκε με την Τατιάνα Ζωγράφου στις δράσεις του «Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού» .
«Έρχεται μια στιγμή που ένας κεραυνός, όπως ήταν η υπόθεση Λιγνάδη, συγκλονίζει αιφνιδιαστικά μια κοινότητα. Όλοι αναστατώνονται, η τάξη διαταράσσεται. [...] Μια τέτοια ήταν η κρίσιμη στιγμή που ξέσπασε σαν καταιγίδα με τις καταγγελίες βιασμού ανηλίκων, τις καταγγελίες αποφοίτων των Αρσακείων που ακολούθησαν και που ατυχώς τέθηκαν εσπευσμένα στο αρχείο, μέχρι την καταδίκη του Δ. Λιγνάδη από το δικαστήριο. Πολύχρονη και συστηματική η συνεργασία του με το Αρσάκειο Ψυχικού, ανήκε στο κοινωνικό περιβάλλον του σχολείου, δίδασκε στον Θεατρικό Όμιλο (ως παιδαγωγός και μέντορας, σκηνοθετώντας ως ιδεολογικός και καλλιτεχνικός ταγός τα όνειρα των παιδιών προς τον κόσμο της Τέχνης, της δόξας, του κύρους). Έχοντας τη στενή συνεργασία του αδελφού του, που υπήρξε φιλόλογος του σχολείου και ίσως συνεχίζει να είναι, που τον υποστήριζε και συνέχισε να τον στηρίζει με δημόσιο λόγο και ως κατηγορούμενο... Τι θα περίμενα, συνεπώς, να κάνει μια τέτοια εκπαιδευτικός στην κρίσιμη στιγμή; Θα ήταν ανησυχητικό αν κλεινόταν στον φόβο και στη σιωπή που κυριάρχησαν στο περιβάλλον του σχολείου, αν υπέκυπτε στην αδιαφορία. [...].
Αλλά όλοι ξέρουμε αυτό που η διοίκηση, σε βάρος των μαθητών της και της ιστορίας του σχολείου, δεν μπόρεσε να παραδεχθεί: ότι δεν υπάρχουν τέλειοι μαθητές, τέλειοι δάσκαλοι, τέλεια σχολεία. Αυτό που μπορεί και χρειάζεται να υπάρχει είναι κάτι πολύ πιο δύσκολο: σχολικές κοινότητες που σέβονται την προσωπικότητα των ανηλίκων και δημιουργούν το κατάλληλο δημιουργικό πλαίσιο για την ανάπτυξή τους.
Η Τατιάνα απολύθηκε, μετά από είκοσι πέντε χρόνια δουλειάς στο νηπιαγωγείο του Αρσακείου, δυστυχώς για τα παιδιά. Τιμωρήθηκε σκληρά, γιατί δεν υπάκουσε στο ασφυκτικό αυταρχικό μοντέλο του τέλειου σχολείου και της συγκάλυψης και αποσιώπησης όσων ήταν κοινά μυστικά, στο όνομα της τήρησης ισορροπιών...» (Εφημερίδα των Συντακτών, 11/9/2022).
Στις 14 Σεπτεμβρίου 2023 κυκλοφόρησε στη δημοσιότητα (https://tvxs.gr/news/ellada/arsakeio-51-goneis-yper-tis-ekpaideytikoy-poy-apelyse-kai-minyse-to-scholeio-me-aformi-tin-ypothesi-lignadi/) επιστολή 51 γονιών στήριξης προς το πρόσωπό της, η οποία είχε επιδοθεί προηγουμένως στη διοίκηση της Φ.Ε.
Δεν είμαστε σε θέση να παραθέσουμε τις λεπτομέρειες που αφορούν την έγκληση. Άλλωστε, η υπόθεση έχει προχωρήσει και θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη επ’ αυτής. Ωστόσο, η πρώτη δημόσια τοποθέτηση της εκπαιδευτικού στο προσωπικό της χρονολόγιο στο fb αξίζει να μνημονεύεται ως ένα σπουδαίο κείμενο, που εκτός από κοινή λογική, περιέχει πάνω από όλα θάρρος και σθένος για την υπεράσπιση του αναφαίρετου δικαιώματος των παιδιών να νιώθουν και να είναι ασφαλή στα σχολεία τους. Πρόκειται για έναν ύμνο στην αγάπη και στον σεβασμό που οφείλουν να έχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί για τις μαθήτριες και τους μαθητές τους.
«Διαβάζω διάφορα κουλά. Απόφοιτοι λέει... που διαφωνούν με τους απόφοιτους που καταγγέλλουν συστηματική κακοποίηση λεκτική και ψυχολογική από κάποιους μάλλον παλαιότερους καθηγητές και καθηγήτριές τους, προσπαθούν να προασπιστούν εμάς τους καθηγητές και δασκάλους τους, που υποτίθεται βαλλόμαστε. Μα φυσικά και δεν βάλλεται η αξιοπρέπεια και το κύρος μας, όσων εργαζόμαστε στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία. Ποιος σοβαρός άνθρωπος πιστεύει ότι οι καταγγελίες αφορούν την πλειοψηφία εξ ημών;
Σας διαβεβαιώνω. Κανένας.
Οσοι κάνουμε σωστά την εργασία μας κοιμόμαστε με καθαρή τη συνείδησή μας κάθε βράδυ. Και πιστέψτε με αυτό το γνωρίζουν και οι μαθητές μας και οι γονείς τους και θέλω να πιστεύω και οι ανώτεροί μας. Είναι η στιγμή που οφείλουμε να κοιτάξουμε όλοι τη λεπτομέρεια στο κάδρο. Αν υπάρχει έστω και μία μαθήτρια στο παρελθόν ή ένας μαθητής που έχει βιώσει τραυματική εμπειρία στο σχολείο μας, εγώ θα σταθώ πλάι της και πλάι του. Κι όχι γιατί δεν αγαπώ το σχολείο στο οποίο εργάζομαι. Κάθε άλλο, το αντίθετο θα έλεγα. Με όλα τα στραβά και τα καλά όπως σε κάθε εργασιακό χώρο πονάω το σχολείο στο οποίο εργάζομαι. Αλλά δεν νοείται δάσκαλος ή δασκάλα που στέκει απέναντι κι όχι δίπλα στον μαθητή και στην μαθήτρια.
Δεν είναι η στιγμή να βγούνε όσοι έχουν καλές εμπειρίες και να μιλήσουν. Δεν πρόκειται περί αυτού. Εννοείται ότι οι περισσότερες εμπειρίες είναι θετικές! Αλίμονο! Όμως 286 παιδιά έχουν κάτι να καταγγείλουν. Κάτι από μέτρια σοβαρό ως πολύ σοβαρό.
Η κυρία εισαγγελέας θα διερευνήσει τα περιστατικά και θα αποφανθεί ποια είναι άξια περαιτέρω διερεύνησης και ποια όχι.
Δεν είναι τουλάχιστον αποπροσανατολιστικό αυτή τη στιγμή να βγαίνει ο κάθε απόφοιτος και απόφοιτη και να λέει τι όμορφα σχολικά χρόνια είχε;
Είδατε καμιά αθλήτρια να βγαίνει να κάνει κάτι τέτοιο μετά τη μαρτυρία της Σοφίας Μπεκατώρου; Είδατε κανέναν ηθοποιό να βγαίνει σαν μωρό να λέει τι υπέροχους καθηγητές είχε;
Εξυπακούεται ότι υπάρχουνε σπουδαίοι προπονητές, σπουδαίοι σκηνοθέτες, σπουδαίοι ηθοποιοί, σπουδαίες/οι νηπιαγωγοί, δάσκαλοι/δασκάλες, καθηγητές/καθηγήτριες κ.ο.κ...».
Ο Πάπας ζήτησε συγχώρηση ο Μπαμπινιώτης υποβάλλει μηνύσεις
Του Αντώνη Λιάκου
Συζητούσαμε πριν από μερικά χρόνια με έναν έγκριτο νομικό που είχε διατελέσει επί σειρά χρόνων γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου, κάποιος του οποίου η ακεραιότητα και η εντιμότητα προπορεύονταν του ονόματός του, για τα σκάνδαλα. Είχαν δει πολλά τα μάτια του και σκεφτόταν να γράψει μια ιστορία των σκανδάλων. Να γράψει δηλαδή για μια εμπειρία για την οποία η συνείδησή του δεν τον άφηνε να ησυχάσει. Όταν έπειτα από συστηματική ταξινόμηση των σημειώσεων και του υλικού του σχημάτισε μια περιεκτική εικόνα, κατέληξε στις συμβουλές που του είχαν δώσει εξαρχής οι νομικοί του φίλοι: Μην μπλέξεις, θα βρεθείς κατηγορούμενος εσύ ο ίδιος, θα σε σέρνουν αλύπητα στα δικαστήρια, το καλό σου όνομα θα διασυρθεί, χρόνος δικαίωσης δεν θα υπάρξει. Τον απέτρεψαν οι πάντες. Και πράγματι, ο δίκαιος αυτός άνθρωπος έκανε πίσω. Και επειδή δεν ήθελε να παραδεχθεί την ήττα του, άρχισε να διαβάζει και να ερευνά, σχεδόν εμμονικά, τα σκάνδαλα στη νεοελληνική Ιστορία από τους περασμένους δύο αιώνες. Το συμπέρασμά του ήταν ότι η ελληνική πραγματικότητα υπάκουε σε έναν κανόνα. Τα μεν σκάνδαλα έμεναν ατιμώρητα, εκείνοι όμως οι οποίοι τιμωρούνταν ήταν όσοι τολμούσαν να τα καταγγείλουν.
Τον κανόνα αυτό τον θυμήθηκα αμέσως μόλις διάβασα την έγκληση του Δ.Σ. της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας εναντίον της μουσικοπαιδαγωγού και συνθέτριας Τατιάνας Ζωγράφου, την οποία μάλιστα απέλυσε πριν από έναν χρόνο. Τις λεπτομέρειες θα τις διαβάσετε στις διπλανές στήλες. Απόνερα της υπόθεσης Λιγνάδη, που συγκλόνισε το πανελλήνιο πριν από δύο χρόνια. Ούτε αυτή η υπόθεση χρειάζεται ευρύτερη αναφορά. Έχει αναλυθεί επαρκώς στο συγκεκριμένο πλαίσιο και περιβάλλον. Εκείνο όμως που θέλω να πω είναι ότι παρόμοιες καταγγελίες που αφορούν την κακοποίηση και τη σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων συγκλόνισαν τον σύγχρονο κόσμο τα τελευταία χρόνια και έγιναν θέματα της διεθνούς επικαιρότητας προκαλώντας σεισμό σε θεσμούς όπως η Καθολική Εκκλησία. Οι επίσκοποί της στις ΗΠΑ, καρδινάλιοι, ακόμη και ο πρώην Πάπας μπήκαν στο στόχαστρο κατηγοριών για συγκάλυψη των σκανδάλων. Και από τη μεγάλη εικόνα στη μικρή, παρόμοιες αναταράξεις προκάλεσαν τα σκάνδαλα με ανηλίκους και εδώ, με αποτέλεσμα να υπάρξει αίτημα διερεύνησης από 400 παλιούς αποφοίτους των Αρσακείων για διερεύνηση καταγγελιών.
Θα περίμενε κανείς ότι το σκάνδαλο Λιγνάδη, με το ιδεολογικό κέλυφος με το οποίο παρουσιαζόταν ο δράστης του, αλλά και η σχέση του με ένα περιβάλλον καλών σχολείων θα τιθόταν σε μια διαδικασία διερεύνησης και εμβάθυνσης, θα ήταν μια ευκαιρία αναστοχασμού ενός φαινομένου που δεν είναι μόνο ελληνικό, που ήταν μπρος στα μάτια του πολιτισμένου κόσμου, αλλά που τώρα το αντιλαμβάνεται και θέτει κανόνες και πρότυπα συμπεριφορών ώστε να μην επαναληφθεί. Όχι όμως. Και όχι στην Ελλάδα. Εδώ ο κανόνας ισχύει απαρέγκλιτος. Η μεν καταγγελία των 400 οδηγήθηκε τάχιστα στο αρχείο, αλλά καταδιώχθηκε και συνεχίζει να καταδιώκεται ποιος; Η δασκάλα Μουσικής που ζήτησε τη διερεύνησή της ώστε η διάχυτη αίσθηση του κουκουλώματος να μην βαραίνει όλο το σχολείο.
Κανονικά δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η συμπεριφορά αυτή. Επιβεβαιώνει τον ελληνικό κανόνα περί σκανδάλων. Τα σκάνδαλα όχι μόνο μένουν αδιερεύνητα ή ατιμώρητα, αλλά τιμωρούνται εκδικητικά και προς γνώση και συμμόρφωση των υπολοίπων όσοι τολμούν να σηκώσουν λίγο το πέπλο.
Εχει όμως και κάποιες πλευρές η καταδίωξη της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας εναντίον της καλής δασκάλας που δεν θα ήθελα να αφήσω ασχολίαστες και ίσως ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο δημόσιας συζήτησης. Η μήνυση υποβάλλεται από δώδεκα βαρύγδουπα αρσενικά ονόματα, πανεπιστημιακών καθηγητών, δικαστικών και ανώτατων δημόσιων λειτουργών, εναντίον μιας μουσικοπαιδαγωγού, εναντίον μιας γυναίκας. Άρωμα bulling με σεξιστικές διαστάσεις; Ας το σκεφτούμε αυτό, ας το σκεφτούν οι φεμινιστικές οργανώσεις και κυρίως η Κοινωνία των Πολιτών.
Για την υπόθεση αυτή υπάρχει ένα άρθρο που έγραψε πέρσι η Μυρσίνη Ζορμπά, υψηλής ευαισθησίας και μεγάλης ηθικής αξίας. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν αυτό το άρθρο το είχαν αγκαλιάσει στα καλά σχολεία, το συζητούσαν και το έδιναν σε κάθε καθηγητή και καθηγήτρια μαζί με τη σύμβασή του, στην αρχή της κάθε χρονιάς, ως υπόμνηση υπεύθυνης συμπεριφοράς! Θα έδειχνε πραγματικά μια αλλαγή ρότας, μια νέα εποχή για τα σχολεία αυτά.
Ο Πάπας Ράντσιγκερ είχε πει μετά την παραίτησή του: «Μπορώ μόνο να εκφράσω σε όλα τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης τη μεγάλη ντροπή μου, τη βαθιά στενοχώρια μου και το εγκάρδιο αίτημά μου για συγχώρεση» (1). Αντίθετα, ο κ. Μπαμπινιώτης, επικεφαλής των δώδεκα ανδρών της Φιλεκπαιδευτικής, υποβάλλει μηνύσεις… Ενσυναίσθηση και συντριβή - μνησικακία και εκδικητικότητα.
1. https://gr.euronews.com/2022/02/08/papas-benedict.
* Ο Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας ΕΚΠΑ
