Τον Οκτώβριο του 2022 οι «Ιστορίες χωρίς Φωνή» ένωναν τη φωνή τους με το παγκόσμιο κίνημα που φώναζε «Λευτεριά στη Λολίτα», την όρκα που από το 1972 ζούσε φυλακισμένη σε μια δεξαμενή στο ενυδρείο Seaquarium του Μαϊάμι. Μόνο που η Λολίτα δεν επέστρεψε ποτέ στο σπίτι της, καθώς πριν από λίγες ημέρες και μετά από μισό αιώνα φυλακής και απομόνωσης χρειάστηκε να πεθάνει για να λυτρωθεί από το μαρτύριο στο οποίο οι άνθρωποι την καταδίκασαν. Η Λολίτα έζησε και πέθανε φυλακισμένη γιατί κάποιοι θεωρούν πως τα ζώα είναι κλόουν και γεννήθηκαν για να τους διασκεδάζουν.
Την πούλησαν για 6.000 δολάρια
Η Λολίτα αιχμαλωτίστηκε στις 8 Αυγούστου του 1970 στα ανοιχτά των ακτών του Σιάτλ. Ήταν μόλις 4 ετών. Η Tokitae -όπως ήταν το όνομά της πριν το ενυδρείο για εμπορικούς λόγους να τη βαφτίσει Λολίτα- ζούσε με τη μητέρα της και άλλα μέλη της οικογένειάς της στις ακτές του Βόρειου Ειρηνικού, όταν μια ομάδα ψαράδων κατάφερε και εγκλώβισε σε έναν όρμο κοντά στο Σιάτλ των ΗΠΑ μια ομάδα από περίπου 80 όρκες. Χρησιμοποιώντας βάρκες, ξύλα, δίχτυα αλλά και εκρηκτικά, κατάφεραν να χωρίσουν 6 νεαρές όρκες από τις μητέρες τους, με τις σπαρακτικές κραυγές των θαλάσσιων αυτών θηλαστικών να στοιχειώνουν για πολλά χρόνια τους ψαράδες, όπως οι ίδιοι αποκάλυψαν χρόνια μετά. Οι 6 όρκες στη συνέχεια πουλήθηκαν σε διάφορα «ενυδρεία» και «θαλάσσια πάρκα» των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι 5 δεν άντεξαν ούτε έναν χρόνο επιβίωσης σε καθεστώς αιχμαλωσίας και μόνο μία εξακολουθεί να ζει μέχρι σήμερα. Ο Τεντ Γκρίφιν, ένας από τους ψαράδες που αιχμαλώτισαν τις νεαρές όρκες, μιλώντας σε εφημερίδα του Σιάτλ με αφορμή τον θάνατο της Λολίτα ανέφερε πως θυμάται εκείνη την ημέρα, συμπληρώνοντας πως ποτέ του δεν μετάνιωσε για την απαγωγή των ζώων από το φυσικό τους περιβάλλον και την πώλησή τους σε διάφορα ενυδρεία και προσθέτοντας απλώς πως «λυπάται που κάποιες φάλαινες πέθαναν κατά τη σύλληψη». Η Λολίτα πουλήθηκε από τον Γκρίφιν στο Miami Seaquarium για 6.000 δολάρια και πέρασε τα επόμενα 52 χρόνια της ζωής της σε μια πισίνα αναγκαζόμενη να κάνει κόλπα για να ικανοποιεί τους πελάτες. Αποσύρθηκε από τις εμφανίσεις το 2022 και οι ακτιβιστές που για χρόνια αγωνίζονταν στις ΗΠΑ για την απελευθέρωσή της ήλπιζαν να εξασφαλίσουν την επιστροφή της στον ωκεανό κάτι που, δυστυχώς, δεν συνέβη ποτέ.
Ο θάνατος της Λολίτα ανακοινώθηκε επισήμως την Παρασκευή 18 Αυγούστου του 2023 και συνοδευόταν από μια δήλωση του Miami Seaquarium που ανέφερε ότι είχε αρχίσει «να εμφανίζει σοβαρά σημάδια δυσφορίας» τις τελευταίες δύο ημέρες, για τα οποία είπε ότι είχαν λάβει «άμεσα επιθετική θεραπεία η οποία, δυστυχώς, δεν απέδωσε».
Τα χρόνια του εγκλεισμού
Οταν η Λολίτα το 2022 συμπλήρωνε 52 χρόνια κράτησης στην υδάτινη φυλακή της στο Μαϊάμι, είχε πάρει μέρος σε χιλιάδες παραστάσεις για το κοινό που έναντι εισιτηρίου την παρακολουθούσε να υπακούει στις εντολές των εκπαιδευτών ώστε να εξασφαλίζει την τροφή της. Για παραπάνω από μισό αιώνα η Λολίτα είχε βιώσει την απόλυτη καταπίεση και εκμετάλλευση, ώσπου πριν έναν χρόνο οι δυνάστες της αναγκάστηκαν να τη βγάλουν στη «σύνταξη» λόγω των προβλημάτων υγείας που σωρεύτηκαν στον οργανισμό της τα χρόνια του εγκλεισμού σε μια μικροσκοπική για τις φυσικές ανάγκες της δεξαμενή. Για μία δεκαετία η Λολίτα μοιραζόταν τη δεξαμενή με μια αρσενική όρκα, τον Ούγκο, που αυτοκτόνησε το 1980 χτυπώντας το κεφάλι του στους γυάλινους τοίχους της φυλακής του. Έκτοτε η Λολίτα βίωσε την απόλυτη μοναξιά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία της.
Ο εγκλεισμός, η έλλειψη επαφής με το φυσικό περιβάλλον, αλλά κυρίως η διατροφή με νεκρά και συνήθως κακής ποιότητας ψάρια ήταν οι βασικοί παράγοντες για τα προβλήματα υγείας που η Λολίτα άρχισε να παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια. Προβλήματα που είχαν σαν αποτέλεσμα να ακυρώνονται όλο και πιο συχνά οι παραστάσεις της για το κοινό. Προβλήματα που κάποια στιγμή έσπασαν τα στεγανά των δεσμοφυλάκων-εκμεταλλευτών της και αποτέλεσαν αντικείμενο διαμαρτυριών από φιλοζωικές οργανώσεις των ΗΠΑ, που παράλληλα ξεκίνησαν δικαστικό αγώνα για την απελευθέρωση της Λολίτα και υπέρ της επιστροφής της στον μεγάλο ωκεανό. Ένα όνειρο που ποτέ δεν έγινε πραγματικότητα, αφού η Λολίτα δεν επέστρεψε ποτέ κοντά στην οικογένειά της και στην 90χρονη μητέρα της, μια τσιπαρισμένη όρκα με το όνομα «Ήλιος του ωκεανού», που σύμφωνα με τους μελετητές εξακολουθεί να δίνει συχνά το στίγμα της στις ακτές του Ειρηνικού.
Ο επικήδειος
Η ιστορία της Λολίτα άγγιξε τα τελευταία χρόνια τις καρδιές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Η αιχμαλωσία της ήταν μια διαρκής υπενθύμιση για τον συνεχή αγώνα που κάποιοι άνθρωποι δίνουν για τα δικαιώματα των ζώων και την απελευθέρωση όσων κρατούνται μακριά από το φυσικό τους περιβάλλον. Εδώ και χρόνια δεκάδες οργανώσεις συσπειρώθηκαν πίσω από το αίτημα της απελευθέρωσης της Λολίτα για να κολυμπήσει ελεύθερη. Μόνο που το τελευταίο της ταξίδι δεν ήταν προς τη θάλασσα, αλλά στα θολά νερά της ανθρώπινης ανηθικότητας που ανέχεται και χρηματοδοτεί τις ανά τον κόσμο φυλακές ζώων, τις μόνες φυλακές που οι έγκλειστοι στο σύνολό τους είναι όλοι αθώοι.
Μπορεί η Λολίτα να μην βίωσε την ελευθερία ούτε στα τελευταία χρόνια της ζωής της, ο θάνατός της όμως για πολλούς θεωρείται ως μια βαριά κληρονομιά που θα συνεχίσει να εμπνέει όσους αγωνίζονται για έναν κόσμο όπου τα ζώα αντιμετωπίζονται με συμπόνια και σεβασμό. Η ιστορία της Λολίτα θα θυμίζει για πάντα την επείγουσα ανάγκη να προστατεύσουμε τους ωκεανούς μας και τα υπέροχα πλάσματα που τους κατοικούν. Στη μνήμη της Λολίτα ας αναζητήσουμε ένα μέλλον όπου κανένα πλάσμα δεν θα περνά μια ζωή αιχμαλωσίας και όπου κάθε ον θα μπορεί να ζήσει ελεύθερο στο φυσικό του περιβάλλον.
Θαλάσσια ζώα σε αιχμαλωσία
Σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης «Born free», πιστεύεται ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 2.000 δελφίνια, περίπου 200 φάλαινες μπελούγκα και 60 όρκες που κρατούνται σε αιχμαλωσία σε όλο τον κόσμο, παρότι είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι οι περίπλοκες ανάγκες των φαλαινών και των δελφινιών, γνωστών ως κητωδών, δεν μπορούν να καλυφθούν σε αιχμαλωσία. Το φυσικό, αισθητηριακό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο αυτά τα ζώα έχουν εξελιχθεί για να ζουν έρχεται σε δραματική αντίθεση με τις περιορισμένων διαστάσεων δεξαμενές που βρίσκονται στα δελφινάρια, όπου κρατούνται τα κητώδη για θέαση ή παράσταση για να ψυχαγωγήσουν τους επισκέπτες. Το παγκόσμιο ακτιβιστικό κίνημα συνεχίζει την προσπάθεια για να ευαισθητοποιεί το κοινό, που καλείται να πάψει να στηρίζει οικονομικά τα δελφινάρια. Ένα κίνημα που βρίσκει παγκοσμίως ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές, που απομακρύνονται από θεάματα και παραστάσεις με αιχμάλωτα δελφίνια και όρκες, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου πριν έναν χρόνο ο υπουργός κ. Γεωργιάδης διαφήμιζε με αναρτήσεις στα social media την επίσκεψή του στο παράνομο και ηθικά καταδικαστέο δελφινάριο του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου στα Σπάτα, προσκαλώντας και τον υπόλοιπο κόσμο να πάει στο πάρκο με τα παιδιά του για να παρακολουθήσουν το παιχνίδι των εκπαιδευτών με τα δελφίνια, λέγοντας χαρακτηριστικά για τα φυλακισμένα ζώα: «Δεν υπάρχει αυτή η ομορφιά από κοντά».
