Πάνω από 20.000 στρέμματα καμένης γης και ανυπολόγιστες ζημιές σε κατοικίες και επιχειρήσεις είναι ο απολογισμός που άφησε πίσω της η μεγάλη πυρκαγιά της Πεντέλης. Παρά τους κυβερνητικούς πανηγυρισμούς για άμεση αντιμετώπιση της φωτιάς και καλό συντονισμό των φορέων, η αποτύπωση των γεγονότων αποδεικνύει ότι το περίφημο σχέδιο του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας όχι απλά δεν λειτούργησε, αλλά από θαύμα δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες ζωές.
Οι βασικοί άξονες αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών πανευρωπαϊκά είναι:
-Η πρόληψη, ο έγκαιρος εντοπισμός και η συνακόλουθη άμεση κατάσβεση των πρώτων εστιών φωτιάς, καθώς στο 80% των περιπτώσεων τα πρώτα 40 λεπτά οι πυρκαγιές αντιμετωπίζονται ακόμη και από ολιγομελείς ομάδες πυρόσβεσης.
-Σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί εφικτό, ακολουθείται ένα σχέδιο ανακοπής της πυρκαγιάς σε σημείο που επιτρέπει τη δράση πολυπληθών δυνάμεων της Πυροσβεστικής και μεθόδους όπως το αντιπυρ, που από φέτος επιτρέπεται και στην Ελλάδα.
-Η οργανωμένη εκκένωση οικισμών, προκειμένου να μην θρηνήσουμε θύματα.
Αυτός ο σχεδιασμός ακολουθείται σε Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία τα τελευταία χρόνια, με καλύτερα ή χειρότερα κατά περίπτωση αποτελέσματα, με τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι να θεωρείται πανευρωπαϊκά turning point για τη διαχείριση των λεγόμενων mega-πυρκαγιών.
Τι συνέβη στη Πεντέλη
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνουν στελέχη της Πυροσβεστικής, η πρώτη εστία φωτιάς εντοπίστηκε από κατοίκους που κάλεσαν το «199» όταν είδαν καπνό στη θέση Βαγιάτι στις 17:19. Οι πρώτες επίγειες δυνάμεις, σύμφωνα με πληροφορίες, έφτασαν στο σημείο έπειτα από 50-55 λεπτά, διαψεύδοντας τις διαρροές που τοποθετούσαν τον χρόνο αντίδρασης στα 5-7 λεπτά. Μάλιστα είναι εξαιρετικά πιθανό, σύμφωνα με πληροφορίες, στο σημείο να έφτασε πρώτα περιπολικό της αστυνομίας με ανεκπαίδευτο προφανώς στην κατάσβεση πλήρωμα και κατόπιν πυροσβεστικά οχήματα.
Εδώ εντοπίζεται η πρώτη και κομβική αστοχία του κυβερνητικού σχεδιασμού αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Ο πλέον ασφαλής τρόπος εντοπισμού των εστιών δασικών πυρκαγιών είναι η ύπαρξη πυροφυλακίων και εκπαιδευμένων ομάδων άμεσης επέμβασης σε αρκετά πυκνά σημεία. Αυτό προϋποθέτει βέβαια προσλήψεις και εκπαίδευση, που δεν συνέβησαν ποτέ, παρά τις εξαγγελίες του περσινού καλοκαιριού. Ειδικά στην περίπτωση της Πεντέλης, που υπάρχει εμπειρία τέτοιων πυρκαγιών και βρίσκεται εντός της Αττικής, κάτι τέτοιο έπρεπε να θεωρείται δεδομένο.
Αντίθετα με ό,τι προβλέπει η τεχνογνωσία τέτοιων καταστάσεων για χερσαία αντιμετώπιση των πυρκαγιών, στην κυβέρνηση πανηγυρίζουν για την άμεση κινητοποίηση των εναέριων μέσων. Πράγματι, σε διάστημα 26 λεπτών από τον εντοπισμό της φωτιάς, σηκώθηκαν συνολικά 15 εναέρια μέσα, δίχως όμως σχεδόν κανένα από αυτά λόγω αέρα και πυκνού καπνού στη συνέχεια να καταφέρει να επιχειρήσει κατάσβεση! Τα 8 αεροσκάφη Air Tractors αποχώρησαν κατευθείαν, ενώ ανάλογη τύχη είχαν και τα Canadair.
Σε μια ημέρα δηλαδή με συγκεκριμένη πρόγνωση καιρικών φαινομένων που καθιστούσε προβληματική τη χρήση εναέριων μέσων και με ακραίο κίνδυνο πυρκαγιάς στην Αττική -σύμφωνα και με τα δεδομένα της υπηρεσίας Copernicus-, δεν ελήφθησαν μέτρα και δεν υπήρξε σχεδιασμός για ένα από τα πλέον επικίνδυνα και γνωστά σημεία, όπως είναι η Πεντέλη.
Κινητοποίηση αλλά και πανικός
Με τον σχεδιασμό πρόληψης και άμεσης κατάσβεσης να έχει αποτύχει πλήρως, η δασική πυρκαγιά της Πεντέλης πήρε διαστάσεις, δημιουργώντας ένα τεράστιο μέτωπο, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα και διαφορετικών κατευθύνσεων λόγω της αλλαγής στη φορά του αέρα.
Μέχρι τις 17:40 είχε δοθεί εντολή σε 32 πυροσβεστικά οχήματα να κινηθούν στην περιοχή, δίχως όμως να υπάρχει έτοιμο σχέδιο ανακοπής της φωτιάς σε συγκεκριμένα σημεία, όπως προβλέπεται σε δασικές πυρκαγιές. Οι εικόνες με αστυνομικούς να προσπαθούν να σβήσουν τη φωτιά με ποτιστήρια και πυροσβεστών να δίνουν μάχη σπίτι-σπίτι ακολουθώντας τις εκκλήσεις των κατοίκων είναι ενδεικτικές του πανικού που επικράτησε. Πιο χαρακτηριστική στιγμή όμως της έλλειψης σχεδίου από την πλευρά της Πολιτικής Προστασίας αποτελεί η μάχη που δόθηκε τα ξημερώματα της Τετάρτης για να μην παραδοθεί στις φλόγες το Παίδων Πεντέλης. Εκεί συγκεντρώθηκε τεράστιος αριθμός δυνάμεων, όταν όμως οι φλόγες είχαν προσεγγίσει το κτήριο και τις δεξαμενές πετρελαίου, δίχως να υπάρχει περίμετρος πυρασφάλειας και χωρίς να προηγηθεί απόπειρα κατάσβεσης σε άλλο σημείο.
Δεν έσβησαν τη φωτιά, έσβησε μόνη της αφού κατέστρεψε περιουσίες
Τελικά η φωτιά έσβησε το πρωί της επόμενης ημέρας, όταν έφτασε στη Λεωφόρο Μαραθώνα, σημείο που, όπως λένε στην ΑΥΓΗ της Κυριακής οι ειδικοί, σβήνουν όλες οι φωτιές της Πεντέλης διαχρονικά, καθώς δεν υπάρχει κάτι άλλο να καεί.
Παρά τους κυβερνητικούς πανηγυρισμούς για αποτελεσματική αντιμετώπιση της πυρκαγιάς και τις δηλώσεις Μητσοτάκη για περιορισμένες ζημιές, η εικόνα της επόμενης ημέρας είναι δραματική. Σύμφωνα με τις αυτοψίες που διενεργήθηκαν σε 155 κτήρια, τα 110 κρίθηκαν ακατάλληλα ή προσωρινά ακατάλληλα.
Ωστόσο το σημαντικότερο στοιχείο είναι οι αυτοψίες που αφορούσαν σε σπίτια, καθώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν άμεσο πρόβλημα για το πού θα μείνουν. Από τις 121 κατοικίες, οι 84 κρίθηκαν είτε προσωρινά ακατάλληλες για χρήση (45), άρα χρειάζεται να επισκευαστούν, είτε επικίνδυνες για χρήση (39).
Επικίνδυνες εκκενώσεις οικισμών
Το 112 ξεκίνησε από νωρίς να χτυπά στα κινητά των κατοίκων της περιοχής και να δίνονται εντολές εκκένωσης συγκεκριμένων οικισμών. Αστυνομικοί και πυροσβέστες πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα, κυρίως όταν έπεσε το σκοτάδι, για να απομακρύνουν κατοίκους από τα σπίτια τους. Ο μηχανισμός όμως και εδώ δεν λειτούργησε, με αποτέλεσμα να εκφράζονται έντονες ανησυχίες για ανάλογες επιχειρήσεις στο μέλλον. Το σχέδιο εκκένωσης μιας περιοχής δεν βασίζεται στο 112, αλλά σε οργανωμένο σχέδιο Δήμων και Περιφέρειας, που προβλέπει συγκεκριμένα σημεία συγκέντρωσης των κατοίκων, οχήματα για τη μεταφορά τους και οδούς διαφυγής. Τίποτα από αυτά δεν λειτούργησε, με αποτέλεσμα σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις η αλλαγή στη φορά του αέρα να λειτουργήσει σωτήρια για κατοίκους που εγκατέλειπαν τα σπίτια τους, έπειτα από μήνυμα του 112. Μάλιστα έχουν οριστεί 13 κέντρα Πολιτικής Προστασίας στις Περιφέρειες, τα οποία δεν έχουν στελεχωθεί και δεν λειτουργούν, ενώ δεν εφαρμόζεται ο νέος νόμος που ψήφισε η κυβέρνηση στο πλαίσιο συντονισμού του επιτελικού κράτους.
