Η έννοια «διαφορετικότητα» στην ελληνική γλώσσα εγκολπώθηκε εν είδει αποδόσεως της εκ της αγγλικής γλώσσης ορμώμενης έννοιας «diversity». Αντιθέτως, η έννοια «αυτοδιάθεση» είναι αμιγώς ελληνογενής και στην αγγλική αποδίδεται υπό τον όρο «self determination».
Διαφορετικότητα είναι η αναμεταξύ των ανθρώπων-πολιτών διαφορά ως προς συγκεκριμένο κοινό σημείο αναφοράς. Π.χ., ως φίλαθλος υποστηρίζω τον ΠΑΟ, εσύ υποστηρίζεις τον ΟΣΦΠ. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Μα, φυσικά, η αγάπη μας για το ποδόσφαιρο ή τον εν γένει ομαδικό αθλητισμό. Είμαι πολίτης χριστιανός Ορθόδοξος, είσαι πολίτης χριστιανός/ή Καθολικός/ή Προτεστάντης/ις ή αλλόθρησκος/η ή άθεος/η. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Η σχέση μας με το θρησκεύεσθαι, βεβαίως, βεβαίως. Είμαι Μανιάτης, είσαι Κρητικός/ιά. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Η αγάπη μας για τις «ρίζες» μας, ασφαλώς. Είμαι αριστερός, είσαι κεντρώος/α ή δεξιός/α. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Προφανώς η αγάπη μας για τα κοινά, για τη δημοκρατία μας και για την πολιτικοποίηση. Είμαι εργαζόμενος, είσαι εργοδότης. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Η θέση μας ως προς το μοντέλο της παραγωγικής διαδικασίας, τι άλλο; Και τώρα το πιο ζόρικο: Είμαι straight, είσαι gay. Ποιο είναι το σημείο της κοινής μας αναφοράς; Η σχέση μας με τον έρωτα και τον αισθησιασμό, αναμφίβολα!
Το πλαίσιο ελευθεριών
Για να δύναμαι, όμως, να πραγματώνω την όποια «διαφορετικότητά» μου, χρήζει η Πολιτεία μου να διασφαλίζει το πλαίσιο ελευθεριών που θωρακίζουν το δικαίωμά μου ως πολίτη στην «αυτοδιάθεση», δηλαδή στο να διαθέτω εαυτόν όπως με ευχαριστεί και θεωρώ πως ως προσωπικότητα με αναπτύσσει. Π.χ. μία δημοκρατική Πολιτεία δεν είναι ποτέ δυνατόν να μην μου επιτρέπει να επιλέξω εάν θα υποστηρίζω τον ΠΑΟ ή τον ΟΣΦΠ ή την ΑΕΚ κ.λπ. ή εάν εν τελευταία αναλύσει θα είμαι άμπαλος· δεν είναι ποτέ δυνατόν να μην μου επιτρέπει να είμαι ένθεος ή άθεος, αριστερός ή κεντρώος ή δεξιός ή ακόμα και απολίτικος, περήφανος Μανιάτης ή Κρητικός. Τέλος, δεν είναι δυνατόν να μην μου επιτρέπει να επιλέξω το πώς θα τέρπομαι ψυχή τε και σώματι ή εν περιπτώσει των γυναικών εάν θα κυοφορήσουν ή όχι.
Οι αγώνες για δικαιώματα
Από την εποχή του ύστερου και σαφώς πιο «συνταγματικοποιημένου» Μεσαίωνα έως τις ημέρες μας, οι αγώνες για δικαιώματα έχουν ενισχύσει το habeas corpus σε ασύλληπτα ακόμα και για μία γενεά πιο πίσω επίπεδα. Από τη Magna Carta έως τα σύγχρονα αστικοδημοκρατικά συντάγματα ο άνθρωπος-πολίτης έχει ενισχύσει τη θέση του απέναντι στο κράτος έχοντας ιδρύσει μια ολάκερη παρακαταθήκη κεκτημένων. Δικαίωμα στην πραγμάτωση της «διαφορετικότητας» μέσω του δικαιώματος στην «αυτοδιάθεση» όμως συνεπάγεται την αναγνώριση από μέρους του πολίτη ανάλογων εννόμων υποχρεώσεων. Η διαφορετικότητά μου δεν είναι πιο ιερή από τη δική σου, η αυτοδιάθεσή μου δεν επιτρέπεται να φτάνει μέχρι του σημείου τού να θεμελιώνω δεσπόζουσα θέση στην κοινωνία, την οποία σε πρώτη ευκαιρία θα καταχραστώ σε βάρος της πραγμάτωσης των λοιπών διαφορετικοτήτων.
Περαιτέρω, αυτοδιάθεση, χειραφέτηση, αυτοπραγμάτωση μέσω ενός διαφορετικού τρόπου ζωής συνεπάγεται την ανάληψη ατομικής ευθύνης του επιλεγόμενου τρόπου ζωής σε πλαίσιο συλλογικής ευφυΐας, επ’ ουδενί όπως το εννοεί ο κ. Μητσοτάκης.
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος, κάτοχος ΜΔΕ «Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Πολιτική» Παντείου Πανεπιστημίου
