Με την πανδημία να είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας για πάνω από ενάμιση χρόνο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αλλά κυρίως ανησυχία, παρουσιάζουν τα ευρήματα για τη long Covid, δηλαδή τη μακροχρόνια συμπτωματολογία, μολονότι ο ασθενής έχει αρνητικοποιηθεί από τον κορωνοϊό μήνες πριν.
Πολλές μελέτες επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις για το συγκεκριμένο -άγνωστο σε μεγάλο βαθμό- πεδίο. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Lancet και παρουσίασε η επιστημονική ομάδα του πρύτανη του ΕΚΠΑ Αθανάσιου Δημόπουλου διερεύνησε τις κλινικές επιπτώσεις στους έξι και δώδεκα μήνες μετά την αρχική εμφάνιση συμπτωμάτων σε άτομα που νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο λόγω Covid-19. Το ποσοστό των ασθενών με τουλάχιστον ένα σύμπτωμα ήταν 68% στους έξι μήνες και 49% στους δώδεκα μήνες. Περισσότεροι ασθενείς είχαν συγκεκριμένα άγχος ή κατάθλιψη στους δώδεκα μήνες (26%) σε σύγκριση με τους έξι μήνες (23%). Τα πιο συχνά συμπτώματα στους δώδεκα μήνες ήταν κόπωση και μυϊκή αδυναμία. Το 1/3 περίπου των ασθενών συνέχισε να αναφέρει κάποιου βαθμού δύσπνοια. Σε σύγκριση με τους άνδρες, οι γυναίκες είχαν αυξημένες πιθανότητες να αισθάνονται κόπωση, μυϊκή αδυναμία, άγχος ή κατάθλιψη στους δώδεκα μήνες. 88% των ασθενών που εργαζόταν πριν την Covid-19 είχαν επιστρέψει στην αρχική τους εργασία ένα έτος μετά τη νόσηση. Τα ευρήματα της μελέτης αυτής υποδηλώνουν ότι η πλήρης ανάρρωση για πολλούς ασθενείς μετά από Covid-19 μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος.
Επίσης, σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Κλινικής Αξιολόγησης ISARIC του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση The Lancet Regional Health - Europe συνολικά εξετάστηκαν 327 νοσηλευόμενοι ασθενείς με επιβεβαιωμένη λοίμωξη Covid-19. Το πρωτεύον καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η ανάρρωση, σύμφωνα με τους ίδιους τους ασθενείς, τουλάχιστον ενενήντα ημέρες μετά από την έναρξη των συμπτωμάτων. Επιπλέον, 55% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι δεν αισθάνονται ότι έχουν πλήρως αναρρώσει. Το 93% ανέφερε εμμένοντα συμπτώματα. Το συχνότερο ήταν η καταβολή (83%) ακολουθούμενο από δύσπνοια (54%). Μάλιστα, το 47% των συμμετεχόντων επιβεβαίωσαν το αίσθημα δύσπνοιας με βάση την ειδική κλίμακα δύσπνοιας MRC. Συμπερασματικά, οι επιβιώσαντες που χρειάστηκαν νοσηλεία λόγω λοίμωξης Covid-19 εμφάνισαν εμμένοντα συμπτώματα long Covid μετά την οξεία φάση της λοίμωξης, δυσχέρεια στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων, αίσθημα δύσπνοιας και μειωμένους δείκτες ποιότητας της ζωής.
«Πανικοβλήθηκα με το ενδεχόμενο μονιμότητας των συμπτωμάτων»
Την εμπειρία της από τη νόσηση, αλλά και τα συμπτώματα που κρατούν εδώ και σχεδόν πέντε μήνες μετά, μεταφέρει στην ΑΥΓΗ η Β.Μ., 45 χρόνων. Όπως τονίζει, στην κανονική νόσηση δεν είχε αρχικά συμπτώματα. «Πολύ λίγο ένα γρατζούνισμα στον λαιμό, που δεν του έδωσα ιδιαίτερη σημασία λόγω του ότι σε ένα πάρτι -όπου και κόλλησα- καπνίζεις, πίνεις, ξενυχτάς». Η πρώτη της αντίδραση όταν έμαθε ότι είναι θετική ήταν ο πανικός. Σ’ αυτό βοήθησε και ο αντίστοιχος ΕΟΔΥ της Ολλανδίας, όπου διαμένει, καθώς «επέμεναν να μην πανικοβληθώ, αλλά όταν σου λένε να απολυμάνεις άμεσα άπλυτα μαχαιροπίρουνα, σκουπίδια, τα πάντα, εκεί πανικοβάλλεσαι». Τη δέκατη μέρα -όταν και σύμφωνα με τα πρωτόκολλα θα τελείωνε η καραντίνα- εμφανίστηκαν τα συμπτώματα. «Εκεί δημιουργήθηκε δεύτερος πανικός γιατί σκέφτηκα ‘τι άλλα συμπτώματα θα έχω;’ και ‘πόσο μεγάλα θα είναι;’. Τα συμπτώματα ήταν ατελείωτη κόπωση και απώλεια όσφρησης, η οποία δεν έχει επανέλθει ακόμα. 13 Μαΐου νόσησα και δεν έχει επανέλθει ακόμα. Είχα και απώλεια γεύσης, αλλά αυτό επανήλθε μετά από λίγο καιρό σταδιακά». Επίσης, η κόπωση κράτησε περίπου δύο μήνες. «Το καταλάβαινα γιατί κουραζόμουν από πάρα πολύ απλά πράγματα. Καθόμουν μία ώρα στον υπολογιστή και ήθελα δύο ώρες ύπνο» αναφέρει για την εμπειρία της.
Όσο για τα συμπτώματα που αντιμετώπισε, η Β.Μ. δηλώνει σοκαρισμένη. «Διάβαζα ότι επανέρχεται σε πέντε μήνες και υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να μην επανέλθει. Θα ήταν πολύ μίζερη η ζωή μου αν δεν είχα ποτέ ξανά όσφρηση». Σε πολλούς η απώλεια όσφρησης μοιάζει με απλό σύμπτωμα. Ωστόσο, χάνεται ένα βασικό αισθητήριο του οργανισμού, το οποίο πολλές φορές λειτουργεί σαν βιολογικός συναγερμός. «Αν είχε πιάσει φωτιά το σπίτι, δεν θα είχα καταλάβει τίποτα». Παράλληλα, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία του ασθενή. «Ο πανικός μου ήταν στο θέμα της μονιμότητας. Δεν υπήρχε κάποιος να μου εγγυηθεί ότι θα επανέλθει».
«Εμβόλιο και πάλι εμβόλιο»
Ένα από τα επιχειρήματα των επιστημόνων υπέρ του εμβολιασμού είναι τα μακροχρόνια συμπτώματα του κορωνοϊού, καθώς αυτά μειώνονται σημαντικά στους εμβολιασμένους πολίτες. Όπως ξεκαθαρίζει η Β.Μ. στην ΑΥΓΗ, όταν περάσει το χρονικό όριο, θα εμβολιαστεί. «Αυτό που πέρασα τότε δεν θέλω να το ξαναζήσω. Τα συμπτώματα που πέρασα είναι ένας καλός λόγος να εμβολιαστείς και το πέρασα και σχετικά ελαφριά. Δεν το συζητώ, θα κάνω εμβόλιο. Είμαι σίγουρα υπέρ. Θα μπορούσα να πω ότι το πέρασα ήπια. Όχι, δεν το ξαναπερνάω αυτό το πράγμα. Εμβόλιο και πάλι εμβόλιο!» δηλώνει χαρακτηριστικά.
