Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης
Η αυτονομία της Σκωτίας -που αποφασίστηκε με δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο του 1997- εξέφρασε μια σημαντική αναδιανομή των εξουσιών στη Μεγάλη Βρετανία. Το παλαιό βασίλειο της Σκωτίας, που ενοποιήθηκε αναγκαστικά με εκείνο της Αγγλίας το 1707, διέθετε πλέον δικό του Κοινοβούλιο και έγινε στους κόλπους της Ευρώπης μια περιοχή με την εξίσου ιδιαίτερη μοναδικότητα της Καταλωνίας ή της Βαυαρίας. Επιστροφή, μέσα από το αρχείο μας, στον Απρίλιο του 1998 και στην έναρξη του νέου κεφαλαίου της σκωτσέζικης ιστορίας, που προετοίμασε την σημερινή κατάσταση.
Μετά τη συνθήκη του 1707 (που κατέληξε στη διάλυση του τελευταίου Κοινοβουλίου της Σκωτίας), η χώρα διατήρησε το νομικό και εκπαιδευτικό σύστημά της και τη θρησκεία της, μοναδικότητες που διαμόρφωσαν έναν πολιτισμό και μια ξεχωριστή εθνική ταυτότητα. Από το 1886 οι εθνικοί θεσμοί απέκτησαν επίσης μια σημαντική εδαφική, πολιτική και διοικητική διάσταση χάρη στο Scottish Office. Με έδρα το Εδιμβούργο, το «Γραφείο» αυτό διευθύνεται από τον υφυπουργό Σκωτσέζικων Υποθέσεων, ο οποίος συμμετέχει στο υπουργικό συμβούλιο και είναι υπεύθυνος απέναντι στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Η ανάγκη να επεκταθεί ο δημοκρατικός έλεγχος στη Σκωτία, σε σχέση με το Scottish Office, ώθησε στη δημιουργία του Κοινοβουλίου της Σκωτίας. Οι Σκωτσέζοι κατέχουν σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά ενός έθνους κι έτσι η θεσμική ιδιομορφία τους συνέβαλε σημαντικά στη διπλή ταυτότητά τους: έχουν σκωτσέζικη εθνικότητα, αλλά βρετανική υπηκοότητα. Στο εξής ο σκωτσέζικος χαρακτήρας θα επικρατεί επί του βρετανικού.
Τον Ιούλιο του 1997 η κυβέρνηση των Εργατικών δημοσιεύει τη Λευκή Βίβλο της, «Το Κοινοβούλιο της Σκωτίας», ανταμείβοντας με αυτόν τον τρόπο τον κυριότερο δημιουργό της, τον βετεράνο της αποκέντρωσης και υφυπουργό για τις Σκωτσέζικες Υποθέσεις Ντόναλντ Ντίουαρ. Οι προτάσεις της κυβέρνησης προετοίμασαν ταχύτατα το έδαφος για ένα δημοψήφισμα στις 11 Σεπτεμβρίου, στο οποίο οι εκλογείς κλήθηκαν να αποφανθούν από τη μια για τη δημιουργία σκωτσέζικου Κοινοβουλίου και από την άλλη για την ενδεχόμενη εξουσία του να επιβάλλει φόρους.
Επειδή οι συντηρητικοί είχαν χάσει στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 1997 όλες τις έδρες που διατηρούσαν στη Σκωτία, οι οπαδοί του συγκεντρωτικού status quo δεν ήταν σε θέση να εκφράσουν μια πραγματική αντίθεση στο σχέδιο. Το να συνεχίζεται η λήψη των αποφάσεων στο Λονδίνο και η διαχείρισή τους στο Εδιμβούργο είχε γίνει κάτι το απαράδεκτο. Ο συνασπισμός για την αλλαγή πέρασε στην επίθεση: η εκστρατεία για το δημοψήφισμα το καλοκαίρι του 1997 σφυρηλάτησε τη συμμαχία των δύο κύριων κομμάτων που ευνοούσαν την αποκέντρωση (το Εργατικό Κόμμα και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες) και το σκωτσέζικο κόμμα υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, δηλαδή το Scottish National Party (SNP).
Το δημοψήφισμα προσδιόρισε έμμεσα τους Σκωτσέζους με βάση το δικαίωμα στη γη: όλοι οι κάτοικοι μπορούσαν να ψηφίσουν, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή τόπου γέννησης. Αντίθετα όσοι από τους Σκωτσέζους ζούσαν έξω από το έδαφος της Σκωτίας δεν είχαν το δικαίωμα συμμετοχής στην ψηφοφορία.
Η πολιτική αυτονομία επικράτησε: το 60,4% των εγγεγραμμένων ψήφισε, το 74,3% των ψηφισάντων αποδέχθηκε τη δημιουργία ενός σκωτσέζικου Κοινοβουλίου και το 63,5% μια ορισμένη φορολογική αυτονομία. Επρόκειτο για την αντιστροφή του αποτελέσματος του προηγουμένου δημοψηφίσματος του 1979.
Η προετοιμασία της Λευκής Βίβλου της αποκέντρωσης, η οποία κατέληξε τον Δεκέμβριο του 1997 στο Scotland Bill, υπήρξε το αποτέλεσμα μεγάλων προσπαθειών της σκωτσέζικης Συνταγματικής Συνέλευσης. Ελάχιστα γνωστό στο εξωτερικό, αυτό το σώμα, που συνήλθε για πρώτη φορά το Μάρτιο του 1989, χρησίμευσε στην ουσία ως όχημα για τα κυριότερα στοιχεία της σκωτσέζικης κοινωνίας των πολιτών επιτρέποντάς τους να επεξεργαστούν μια κοινή προσέγγιση στην αποκέντρωση.
Η γέννησή της οφειλόταν στο βαθύ μίσος που είχε προκαλέσει ο στενοκέφαλος συγκεντρωτισμός της Μάργκαρετ Θάτσερ, καθώς και στο αίσθημα ότι η Σκωτία δεν αντιπροσωπευόταν ικανοποιητικά από τους πολιτικούς υπεύθυνους του Λονδίνου. Παρά το γεγονός ότι προσπάθησε να διορθώσει ορισμένες από τις περισσότερο κραυγαλέες υπερβολές του συγκεντρωτισμού, η κυβέρνηση του Τζον Μέιτζορ αποδείχθηκε ανίκανη να μεταβάλει αυτό το συναίσθημα.
Η καθιέρωση του Εδιμβούργου ως πρωτεύουσας δημιούργησε μια πραγματική πολιτική «αγορά», η οποία ήδη προσελκύει σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων και ενώσεων αποφασισμένων να δράξουν τις νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Άλλωστε μια ένωση Σκωτσέζων λομπιστών είναι υπό ίδρυση.
Επίσης πολυάριθμα think tanks (ιδρύματα και κέντρα ερευνών) είναι ήδη έτοιμα να επηρεάσουν την πολιτική ζωή. Δύο από τις μεγαλύτερες εθνικές τηλεοράσεις, η BBC Scotland και η Scottish Television, έχουν προγραμματίσει να καλύπτουν τις κοινοβουλευτικές εξελίξεις, εφημερίδες της Γλασκώβης (πρωτεύουσας των σκωτσέζικων μέσων ενημέρωσης) οργανώνουν μεγάλες αποστολές ενημέρωσης στο Εδιμβούργο.
Από την πλευρά των μέσων του Λονδίνου το Channel 4 προετοιμάζεται για την αποκέντρωση ανοίγοντας ένα νέο γραφείο στη Γλασκώβη. Υπογραμμίζοντας τον ρόλο της τεχνολογίας της πληροφορίας, ο γίγαντας της τηλεπικοινωνίας, η British Telecom, προσέφερε ήδη στους Σκωτσέζους κοινοβουλευτικούς τη δυνατότητα πρόσβασης από απόσταση (με ηλεκτρονικό τρόπο) στις εργασίες της Συνέλευσης.
Ο επίσημος οργανισμός Scotland the Brand έχει αναλάβει την εκστρατεία προαγωγής, η οποία επιμένει πολύ στην εθνική αυθεντικότητα των προϊόντων για προώθηση. Το επίσημο έμβλημα, που προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1997, επικεντρώνεται στη λέξη Σκωτία και στο μπλε της εθνικής σημαίας και θα χρησιμοποιηθεί από διάφορα αγαθά και υπηρεσίες, όπως τρόφιμα, ποτά, υφάσματα, ιατρικές και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, μηχανοκατασκευές, πανεπιστήμια... Σχεδόν αμέσως 150 από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις το υιοθέτησαν. Μια μορφή εθνικισμού του καταναλωτή έκανε την εμφάνισή της, έστω και αν δεν έχει αναγκαστικά τον χαρακτήρα μιας τάσης υπέρ της ανεξαρτητοποίησης.
Η σκωτσέζικη αποκέντρωση σημαίνει το τέλος του βρετανικού πολιτικού συγκεντρωτισμού. Έτσι το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει να ανακαλύψει τις δυσκολίες μιας «ασύμμετρης διακυβέρνησης». Ήδη το Λονδίνο και το Εδιμβούργο συγκρούστηκαν για τον έλεγχο των εσωτερικών επενδύσεων, το ύψος του ποσού για τα δικαιώματα εγγραφής στο πανεπιστήμιο και, το σημαντικότερο, για την αναλογία των βρετανικών πόρων που θα πρέπει να αποδίδονται στη Σκωτία.
Αν όμως οι πολιτικοί υπεύθυνοι δεν μάθουν σύντομα την τέχνη της αποκέντρωσης, η νέα σκωτσέζικη δημοκρατία μπορεί να μη διαθέτει άλλη επιλογή από τη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
* Ο Philip Schlesinger είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο Stirling της Σκωτίας
Ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση: https://monde-diplomatique.gr/i-iremi-epanastasi-tis-skotias/
