Τόσο η Βρετανία όσο και η Αμερική καυχιούνται πως τα πολιτικά συστήματά τους είναι αντικείμενο θαυμασμού σε όλο τον κόσμο. Η Βρετανία φιλοξενεί τη «μητέρα των Κοινοβουλίων». Οι ΗΠΑ είναι «ηγέτης του ελεύθερου κόσμου». Οι δύο χώρες θεωρούν τους εαυτούς τους ώριμες δημοκρατίες, μοντέλα που άλλες χώρες μπορούν να μιμηθούν.
Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν ταράξει την αγγλοαμερικανική αυταρέσκεια. Η Βρετανία υπέστη τις αγωνίες του Brexit γνωρίζοντας τέσσερις πρωθυπουργούς σε ισάριθμα χρόνια. Οι ΗΠΑ είδαν το Κογκρέσο να δέχεται επίθεση στις 6 Ιανουαρίου 2021, ουσιαστικά μια απόπειρα πραξικοπήματος από έναν απερχόμενο Πρόεδρο. Τα προβλήματα για τη Δημοκρατία έχουν βαθιές ρίζες και στις δύο χώρες. Συνδέονται όμως κυρίως με δύο πρόσωπα, τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μπόρις Τζόνσον. Ο Τραμπ και ο Τζόνσον είχαν παρόμοιο πολιτικό ύφος. Αμφότεροι δημιούργησαν προσωπικούς οπαδούς, πείθοντας τους πιο αφοσιωμένους ανάμεσά τους ότι είναι άνθρωποι του πεπρωμένου. Αμφότεροι είναι νοσταλγοί του εθνικισμού και υποσχέθηκαν να αποκαταστήσουν το μεγαλείο των χωρών τους. Αμφότεροι ισχυρίζονται πως εκπροσωπούν τον λαό απέναντι σε ελίτ που ενδιαφέρονται μόνο για τα συμφέροντά τους. Επειδή θεωρούν τους εαυτούς τους μοναδικές, αναντικατάστατες προσωπικότητες, ο Τζόνσον και ο Τραμπ αισθάνθηκαν ελεύθεροι να παραβιάσουν νόμους και συμβάσεις που υπό κανονικές συνθήκες περιόριζαν τους πολιτικούς ηγέτες. Όταν αντιμετώπισαν επικρίσεις ή κλήθηκαν να λογοδοτήσουν, αμφότεροι ισχυρίστηκαν πως ήταν τα θύματα κάποιας συνωμοσίας του βαθέος κράτους.
Είναι ένα πολιτικό ύφος γνωστό σε όλο τον κόσμο. Ο χαρισματικός, ισχυρός ηγέτης -παρανοϊκός, εξουσιομανής, ασύδοτος και περιστοιχισμένος από κόλακες- είναι, δυστυχώς, μια γνώριμη φιγούρα. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις θορυβώδεις ομιλίες του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που υποστηρίζει πως βλέπει παντού συνωμοσίες εναντίον του. Για τον Ερντογάν το δίκαιο αποτελεί όπλο που χρησιμοποιείται εναντίον των αντιπάλων του, αντί να είναι κάτι που και ο ίδιος οφείλει να σέβεται. Το ίδιο ισχύει και για τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία. Τόσο στην Τουρκία όσο και στη Ρωσία οι πολιτικοί αντίπαλοι των Προέδρων συχνά καταλήγουν στη φυλακή, ενώ οι ίδιοι οι ηγέτες δεν λογοδοτούν ποτέ, παρά τις σε βάρος τους καταγγελίες για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας.
Είναι αυτά τα ζητήματα Κράτους Δικαίου και λογοδοσίας που έχουν κεντρική θέση στα τελευταία επεισόδια της «σαπουνόπερας» με πρωταγωνιστές τον Τραμπ και τον Τζόνσον. Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ διώκεται για τον τρόπο που χειρίστηκε απόρρητα έγγραφα. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας παραιτήθηκε από το βουλευτικό αξίωμά του όταν μια Επιτροπή τον κατηγόρησε ότι είπε ψέματα στο Κοινοβούλιο για την παραβίαση των κανόνων στη διάρκεια της πανδημίας. Οι αντιδράσεις του Τραμπ και του Τζόνσον παρουσιάζουν αξιοσημείωτες ομοιότητες. Ακολουθούν το ίδιο παρανοϊκό και ιδιοτελές αφήγημα, υποστηρίζοντας πως είναι θύματα μιας πολιτικής συνωμοσίας και πως το σύστημα μεροληπτεί τόσο εναντίον τους όσο και εναντίον των υποστηρικτών τους. Παρόμοιοι ισχυρισμοί πλήττουν την καρδιά της εικόνας που οι ΗΠΑ και η Βρετανία έχουν για τις ώριμες Δημοκρατίες τους, στις οποίες το Κράτος Δικαίου δεν είναι φάρσα, αλλά πραγματικότητα. Το θλιβερό συμπέρασμα είναι ότι η διακυβέρνηση στην Ουάσιγκτον και στο Λονδίνο διαφέρει ελάχιστα από εκείνη στη Μόσχα ή στην Αγκυρα.
Τόσο ο Τραμπ όσο και ο Τζόνσον είναι παραμυθάδες για τους οποίους αλήθεια αποτελεί μόνο ότι είναι πολιτικά ή προσωπικά βολικό ανάλογα με τη συγκυρία. Αυτό το ύφος πολιτικής γίνεται όλο και πιο κοινό και απειλητικό. Ζούμε στην εποχή των κοινωνικών ΜΜΕ, όπου τα «εναλλακτικά γεγονότα» (σύμφωνα με τα λόγια πρώην συμβούλου του Τραμπ) μπορούν πάντα να επινοούνται αν τα πραγματικά γεγονότα αποδεικνύονται άβολα. Κάθε λειτουργική, ευνομούμενη Δημοκρατία θα πρέπει να στηρίζεται στην ιδέα ότι η αλήθεια υπάρχει και ότι μπορεί να αποδειχθεί από ένα δικαστήριο ή μια κοινοβουλευτική Επιτροπή. Αυτό διαφέρει από το να λέμε απλώς ότι ο Τραμπ και ο Τζόνσον θα πρέπει να καταδικαστούν. Έχουν το δικαίωμα να υποστηρίζουν την αθωότητά τους. Αν κάποιος από τους δύο μπορέσει να την αποδείξει ενώπιον κάποιου δικαστηρίου ή κοινοβουλευτικής Επιτροπής, αυτό θα αποτελεί απόδειξη για την ομαλή λειτουργία της Δημοκρατίας όσο και μια καταδίκη.
Η κοινοβουλευτική Επιτροπή που συγκροτήθηκε για την υπόθεση Τζόνσον έχει πλειοψηφία μελών του κόμματός του. Αντιθέτως, ελάχιστοι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο στράφηκαν κατά του Τραμπ. Η δικαστής που θα αποφανθεί για την τελευταία δίωξη εναντίον του διορίστηκε από τον ίδιο τον πρώην Πρόεδρο. Θα πρέπει και αυτή να αποδείξει την αμεροληψία της. Αν τα δικαστήρια κάνουν τη δουλειά τους με εμφανώς δίκαιο και επαγγελματικό τρόπο, είναι πολύ πιθανό οι αποφάσεις τους να γίνουν σεβαστές από τους ψηφοφόρους. Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων, όπως και τα δικαστήρια, θα πρέπει επίσης να μπορεί να αντισταθεί στις θεωρίες συνωμοσίας και στα «εναλλακτικά γεγονότα». Αυτό παραμένει αβέβαιο στις ΗΠΑ, όπου ο Τραμπ παραμένει φαβορί για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων και φαίνεται να ισοψηφεί με τον Τζο Μπάιντεν στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις. Η σημασία των υποθέσεων του Τραμπ και του Τζόνσον εκτείνεται πολύ πέρα από τις ακτές των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Αν αντιμετωπιστούν δεόντως, θα στείλουν ένα μήνυμα ζωτικής σημασίας στα αυταρχικά καθεστώτα όλου του κόσμου. Η Αμερική και η Βρετανία οφείλουν να αποδείξουν ότι είναι πραγματικά δυνατό ένα σύστημα όπου οι πολιτικοί ηγέτες λογοδοτούν και το Κράτος Δικαίου αποτελεί πραγματικότητα και όχι μύθευμα.
