Του Κώστα Αδάμ*
Η ταινία Η γέννηση ενός έθνους προβλήθηκε το 2016 στο φεστιβάλ Sundance, και συνοδεύτηκε από χειροκροτήματα και επευφημίες μέσα στην αίθουσα, ενώ γνώρισε την αποθέωση από κοινό και κριτικούς. Η τεχνική της αρτιότητα, οι ερμηνείες, η φωτογραφία, ήταν πολύ σημαντικοί λόγοι των διθυραμβικών κριτικών, με κυριότερο όμως όλων τη θεματολογία της. Επρόκειτο για την ιστορία του Nat Turner, ενός σκλάβου στον προ-εμφυλιακό Νότο, όταν προσπάθησε να ξεκινήσει μια απελευθερωτική εξέγερση για τη λύτρωση του υποδουλωμένου μαύρου πληθυσμού. Η συγκεκριμένη ταινία θεωρήθηκε ότι μπορούσε να δώσει πίσω στο Χόλυγουντ λίγη από την χαμένη αίγλη του, να μακιγιάρει αποτελεσματικά κάποιες ασχήμιες που είχε φανερώσει ο συστημικός ρατσισμός της βιομηχανίας. Το 2016 ήταν, άλλωστε, η χρονιά κατά την οποία οι μαύροι συντελεστές των ταινιών αποφάσισαν να μποϋκοτάρουν την τελετή απονομής των Όσκαρ, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απουσία μαύρων υποψηφίων από τις κατηγορίες των βραβείων. Η αμερικανική κοινωνία που τόσο περήφανα βαυκαλιζόταν για την ρήξη της με τις ρατσιστικές καταβολές της, έχοντας σημαία τον πρώτο εκλεγμένο μαύρο πρόεδρο στην ιστορία της, αδυνατούσε να καταλάβει τον Colin Kaepernick, όταν την ίδια χρονιά γονάτιζε στο άκουσμα του εθνικού ύμνου. Η αδυναμία του προέδρου Obama να απαντήσει στη μαύρη κοινότητα που φώναξε για πρώτη φορά ότι «δεν μπορεί να αναπνεύσει» ήταν τόσο χαρακτηριστική όσο και η απάντηση παρουσιάστριας του δικτύου FOX στο αίτημα του LeBron James γα ίση μεταχείριση των μειονοτήτων: σκάσε και ντρίμπλαρε.
Ένα φιλόδοξο σχέδιο
Το μεγαλύτερο στοίχημα της συγκεκριμένης ταινίας, όμως, σχετιζόταν με τον τίτλο της. Με την επιλογή του συγκεκριμένου τίτλου, η ταινία ήρθε σε ευθεία αντιπαράθεση με ένα τοτέμ της 7ης τέχνης, έναν «πολίτη Κέιν» που όλοι επιθυμούν να ξεχάσουν. Η γέννηση ενός έθνους, η ταινία σταθμός του αμερικανικού βωβού κινηματογράφου που άλλαξε τον τρόπο παραγωγής ταινιών στη βιομηχανία, όταν εμφανίστηκε στις αίθουσες το 1915, είναι το ένοχο μυστικό της οικογένειας του Χόλυγουντ. Ο συγγενής στο οικογενειακό τραπέζι του οποίου οι απόψεις φέρνουν σε δύσκολη θέση την ομήγυρη. Οι θεατές της πρωτοπόρας, τότε, κινηματογραφικής παραγωγής, παρακολούθησαν αναπαραστάσεις της εξιδανικευμένης Κου Κλουξ Κλαν, που με σθένος και αυταπάρνηση προστατεύει τους λευκούς κατοίκους των Ηνωμένων Πολιτειών από τους απεικονιζόμενους ως απολίτιστους σκλάβους με τις ζωώδεις τους ορμές να στοχεύουν τις λευκές γυναίκες τους. Η λύση για τους θεατές ήρθε, όταν έφιπποι με λευκές τριγωνικές κουκούλες λιντσάρουν λευκούς ηθοποιούς με βαμμένα μαύρα πρόσωπα, σε ένα όνειδος νοήματος, μια βαθιά ρατσιστική, αλλά ταυτόχρονα ξεκάθαρα απενοχοποιημένη αφήγηση. Η ταινία γνώρισε τεράστια εισπρακτική επιτυχία για την εποχή, ενώ της αποδίδεται η αναγέννηση της διαλυμένης μέχρι το 1915 Κου Κλουξ Κλαν. Με μια πολύ τολμηρή πολιτική τιμολόγησης, το εισιτήριο της ταινίας κόστισε 16 φορές περισσότερο από τα εισιτήρια των υπολοίπων ταινιών. Οι θεατές πλήρωναν 2 δολάρια, όταν η μέση τιμή ήταν 10-15 cents. Μέχρι το τέλος του 1921 είχε εισπράξει 18 εκατομμύρια δολάρια και ξεπεράστηκε μόνο από το Όσα παίρνει ο άνεμος το 19391, ενώ προβλήθηκε στον Λευκό Οίκο το Φεβρουάριο του 1915 στον 28ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Woodrow Wilson. Η ταινία έδειξε με την αποδοχή του κοινού αυτό που το έθνος με το μεγαλοπρεπές άγαλμα του καθιστού Lincoln δεν θέλει να παραδεχτεί. Η λευκή Αμερική δεν είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί την ισότητα, μπορεί απλά να την ανεχθεί. Η αποκαθήλωση των προπατορικών μνημείων τελικά δεν ήρθε με το πολύ φιλόδοξο έργο του Nate Parker για εντελώς απροσδόκητο λόγο. Η έκρηξη δημοσιότητας που γνώρισε η ταινία και οι συντελεστές της αποκάλυψε τις κατηγορίες για βιασμό μιας κοπέλας από τους δύο σεναριογράφους Parker και Celeste το 1999, με την υπόθεση να φτάνει στο δικαστήριο και την κοπέλα να δίνει τέλος στη ζωή της το 2012. Η υπόθεση, παρά το γεγονός ότι απάλλαξε τον Parker σε πρώτο βαθμό και τον Celeste σε δεύτερο, αλλά και ο άδικος χαμός της κοπέλας, άφησαν μια μεγάλη σκιά που το κοινό και η βιομηχανία δεν μπορούσε να αγνοήσει. Ο αδελφός της κοπέλας είχε δηλώσει για την αυτοκτονία της ότι δεν μπορούσε να διαχειριστεί την τόσο θετική προβολή που απολάμβαναν, παρά τις κατηγορίες, οι βιαστές της.
Απώλειες μνήμης
Η γέννηση ενός έθνους δεν είναι το μόνο θέμα που η αμερικανική κοινωνία κάνει ότι δεν θυμάται. Η διαδοχή του Lincoln από τον αντιπρόεδρο Andrew Johnson το 1865, έναν πολιτικό του παραδοσιακού Νότου που επιλέχθηκε για λόγους ενότητας από τον δολοφονηθέντα πρόεδρο, είχε ως συνέπεια να γίνουν πολλά βήματα πίσω σε νομοθετικό επίπεδο για τα δικαιώματα των μαύρων αμερικανών, ενώ ο ίδιος, όντας πρώην ιδιοκτήτης σκλάβων, ήταν κατά της απόδοσης υπηκοότητας στους απελευθερωμένους πλέον συμπολίτες του. Αντίστοιχα, κάνει ότι δεν θυμάται τον Jesse Owens να επιστρέφει θριαμβευτής από τους Ολυμπιακούς αγώνες του Μονάχου το 1936, για να περάσει από την ειδικά διαμορφωμένη πίσω πόρτα των καταστημάτων της Αμερικής «μόνο για έγχρωμους». Τα μνημεία των στρατηγών της Ομοσπονδίας, τα οποία ανηγέρθησαν τη δεκαετία του '60 σαν απάντηση στο κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με μπροστάρη τον Martin Luther King, δηλώνουν αυτό που οι αμερικάνοι δεν θέλουν να παραδεχτούν και συνεχίζουν να βιώνουν στην καθημερινότητά τους, μετρώντας νεκρούς με φυλετικά χαρακτηριστικά από δυνάμεις καταστολής. Ο Νότος δεν έχασε τόσα πολλά από τον εμφύλιο. Ο ρατσισμός δεν νικήθηκε, απλά έμαθε να διαχειρίζεται τους αντιπάλους του.
* Κοινωνιολόγος
1 (https://www.imdb.com/title/tt0004972/trivia).
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
