Ποια είναι η κινητήρια δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα; Κάποτε ήταν το «ποτέ πια πόλεμος» και πήγαινε χέρι-χέρι με το όραμα για ευημερία και τη δημιουργία ενός στιβαρού κοινωνικού κράτους. Στη συνέχεια ήταν η περηφάνια για τη Δημοκρατία, η οποία ενισχύθηκε πρώτα από τη λαχτάρα των τριών χωρών του Νότου, που απαλλάχθηκαν από τα δικτατορικά καθεστώτα τους, να ενταχθούν στην οικογένεια και μετά από τις χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού που έσπευσαν να χτυπήσουν την πόρτα του κλαμπ. Και σχεδόν πάντα κινητήρια δύναμη ήταν ο γαλλογερμανικός άξονας, με καθεμία από τις δύο χώρες να έχει διαφορετικά δυνατά σημεία.
Σήμερα κινητήρια δύναμη της Ε.Ε. (θα έπρεπε να) είναι η επίγνωση της αδυναμίας της μέσα σε ένα γεωπολιτικά ρευστό τοπίο. Η επίγνωση ότι όλο και περισσότεροι πολίτες της φοβούνται τη φτώχεια και τον αποκλεισμό. Η επίγνωση ότι ούτε εντός του κλαμπ των 27 είναι εξασφαλισμένα το Κράτος Δικαίου και η ποιότητα της Δημοκρατίας. Και η επίγνωση ότι ο γαλλογερμανικός άξονας δεν τραβάει, πως έχει ανάγκη από ρεκτιφιέ.
Business as usual
Θα περίμενε κανείς ότι οι ηγεσίες της Ε.Ε. θα αντιλαμβάνονταν μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου πως δεν πρέπει να συνεχίσουν με business as usual, με τα ίδια παζάρια, την ίδια μικροπολιτική. Θα περίμενε κανείς λίγη τόλμη, μια προσπάθεια φυγής προς τα εμπρός. Ωστόσο, στην τελευταία σύνοδο κορυφής οι 27 έδωσαν το πράσινο φως σε μια δεύτερη θητεία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Πέμπτη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την υπερψήφισε. Με πιο άνετη από το αναμενόμενο πλειοψηφία, με 401 ψήφους σε σύνολο 719. Αυτό σημαίνει ότι την ψήφισαν οι δικοί της του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, οι ευρωβουλευτές των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, των Φιλελεύθερων του Renew, καθώς και οι περισσότεροι από τους Πράσινους και κάποιοι λίγοι από τους «κυριλέ» ακροδεξιούς των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR). Τη στήριξε ένας «μεγάλος συνασπισμός», ο οποίος προφανώς δεν είχε κάτι καλύτερο να επιλέξει από μια αποτυχημένη πρώην υπουργό Άμυνας της Γερμανίας, η πρώτη θητεία της οποίας στο τιμόνι της Κομισιόν σκιάστηκε από «παρατυπίες» και αδιαφάνεια. Ένας «μεγάλος συνασπισμός» που προτίμησε ένα αποτυχημένο… σιγουράκι. Μάλιστα, η εικόνα της Φον ντερ Λάιεν με το ίδιο ανοιχτό ροζ σακάκι στην ψηφοφορία του 2019 και στην προχθεσινή -στο στιλ «χωρίς το γούρι μου δεν πάω στη μάχη»- θα μπορούσε να εκληφθεί ως εικονογράφηση της άρνησης της ηγεσίας της Ε.Ε. να αλλάξει οτιδήποτε.
Οι υποσχέσεις…
Το τόσο κοντινό και τόσο μακρινό 2019, πριν από την πανδημία, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η τότε πρωτοεκλεγείσα πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε υποσχεθεί μεγαλόστομα μια «γεωπολιτική» Κομισιόν. Το έργο δεν πήγε καλά. Την Πέμπτη, πριν από την επανεκλογή της από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο, η συντηρητική Γερμανίδα πολιτικός ήταν πιο συμμαζεμένη στις γεωπολιτικές υποσχέσεις της, γενικότερα όμως έταξε σχεδόν στους πάντες σχεδόν τα πάντα. Ξεκίνησε τονίζοντας ότι κορυφαία προτεραιότητα της νέας Κομισιόν θα είναι η «ευημερία και η ανταγωνιστικότητα». Υποσχέθηκε να μειώσει τη γραφειοκρατία, να δώσει περισσότερα κίνητρα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις «που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας», μέχρι και ένα νέο Ταμείο Ευρωπαϊκής Ανταγωνιστικότητας, με άγνωστο μέχρι στιγμής τρόπο χρηματοδότησης.
Υποσχέθηκε έναν επίτροπο για την Άμυνα και ότι θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια διπλασιάζοντας το προσωπικό της Europol και τριπλασιάζοντας το προσωπικό της Frontex. Υποσχέθηκε ότι θα φτιάξει ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για τη στέγαση, ώστε να μπορούν οι νέοι να ξεκινήσουν τη ζωή τους έξω από το σπίτι των γονιών τους. Δεσμεύτηκε, μάλιστα, να ορίσει έναν επίτροπο με άμεση αρμοδιότητα για τη στέγαση. Αλλά πώς τεκμηριώνεται η «άμεση αρμοδιότητα» όταν δεν υπάρχει σχετική νομοθετική πρόβλεψη για την Κομισιόν, ενώ και οι περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις δηλώνουν αναρμόδιες, παραπέμποντας στην ιδιωτική πρωτοβουλία; Υποσχέθηκε να ορθώσει μια «ευρωπαϊκή ασπίδα Δημοκρατίας» για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης της ενημέρωσης, ανταποκρινόμενη στις περισσότερο ή λιγότερο ειλικρινείς αγωνίες των δυνάμεων του δημοκρατικού τόξου.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε να προωθήσει μια νέα «Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία» για την προώθηση της βιομηχανικής ανάπτυξης και την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Υποσχέθηκε ένα νέο σχέδιο για την αγροτική παραγωγή, με το οποίο θα στηρίξει τους απανταχού διαμαρτυρόμενους αγρότες ώστε να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Θυμήθηκε τις γυναίκες, τη μαθητιώσα και τη φοιτητιώσα νεολαία, τα προβλήματα που προκύπτουν από την υπερέκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υποσχέθηκε ακόμη κι έναν επίτροπο για τη Μεσόγειο, υπογραμμίζοντας την «ιδιαίτερη σημασία» της συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής. Ήταν μια προσφορά στην Ιταλία και στη μεταφασίστρια πρωθυπουργό της, που έχει ξεκαθαρίσει ότι απαιτεί ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο στη νέα Κομισιόν;
Τέλος, επανέλαβε τη στήριξη της Ε.Ε. στην Ουκρανία, υπογραμμίζοντας ότι η Ευρώπη θα σταθεί στο πλευρό της «για όσο διάστημα χρειαστεί» - ακόμη κι αν αναγκαστεί να το κάνει μόνη της, χωρίς τις ΗΠΑ, δηλαδή. Και είπε ένα γενικόλογο ότι «το μακελειό στη Γάζα πρέπει να σταματήσει εδώ και τώρα».
…και το παζάρι για τους επιτρόπους
Μετά την επανεκλογή της Φον ντερ Λάιεν ξεκινάει το παζάρι για την εκλογή των επιτρόπων. Κάθε χώρα θα στείλει από έναν, με την πρόεδρο να διεκδικεί από τις εθνικές κυβερνήσεις να της στείλουν δύο προτάσεις, έναν άντρα και μία γυναίκα, εντός του επόμενου μήνα. Σε πρώτη ανάγνωση το αίτημα της Φον ντερ Λάιεν μοιάζει υπέρ της ισότητας, ωστόσο επί της ουσίας η συγκεντρωτική πρόεδρος επιδιώκει απλώς να διευρύνει τα περιθώρια των επιλογών της - και της εξουσίας της. Έξι χώρες, πάντως, η Φινλανδία, η Λετονία, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Σλοβενία και η Σλοβακία, εκ των προτέρων εμφανίστηκαν ανυπάκουες, στέλνοντας ένα όνομα στις Βρυξέλλες. «Με σεβασμό και σύμφωνα με τις συνθήκες, λάβαμε απόφαση να στείλουμε ένα όνομα» είχε δηλώσει τον περασμένο μήνα ο πρωθυπουργός της Ιρλανδίας.
Υπενθυμίζεται ότι οι μεγάλες χώρες πάντα κυνηγάνε τα ισχυρά χαρτοφυλάκια -για τον Ανταγωνισμό, τη Βιομηχανική Πολιτική, το Εμπόριο και τη Διεύρυνση- και συνήθως τα παίρνουν. Όσο για την ελληνική κυβέρνηση, εάν πιστέψει κανείς τις φήμες που κυκλοφορούν στα πέριξ του Μεγάρου Μαξίμου, έχει χάσει τις ελπίδες της για το χαρτοφυλάκιο της Διεύρυνσης και ποντάρει τώρα στο χαρτοφυλάκιο της Γεωργίας. Ενδεχομένως στέλνοντας στις Βρυξέλλες τον Απόστολο Τζιτζικώστα…
