Μία μετά την άλλη οι χώρες που οι πιστωτές τους συνήθιζαν κάποτε να αποκαλούν περιφρονητικά PIGS εγκαταλείπουν την προσπάθεια προσέλκυσης «επενδυτών» από το εξωτερικό μέσω της «Χρυσής Βίζας». Η Ισπανία ακολούθησε την περασμένη εβδομάδα το παράδειγμα της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας αφήνοντας τη χώρα μας στη μικρή ομάδα των τελευταίων οπαδών μιας συνταγής που μετατρέπει την κατοικία σε είδος πολυτελείας.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ ανακοίνωσε την περασμένη Τρίτη την κατάργηση της λεγόμενης «Golden Visa» στη χώρα, ένα μέτρο που, όπως και παντού, υιοθετήθηκε στα χρόνια της κρίσης της Ευρωζώνης με στόχο τη γρήγορη προσέλκυση κεφαλαίου. «Θα λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι η στέγαση αποτελεί δικαίωμα και όχι κερδοσκοπική επιχείρηση» τόνισε ο Ισπανός πρωθυπουργός. Βάσει του προγράμματος, η Ισπανία χορηγούσε άδειες διαμονής σε πλούσιους ξένους που ξόδευαν τουλάχιστον 500.000 ευρώ για την αγορά κατοικίας στη χώρα. Όπως και στις υπόλοιπες χώρες που εφάρμοσαν το μέτρο, οι περισσότεροι που ανταποκρίθηκαν στην προσφορά ήταν Ρώσοι και Κινέζοι υπήκοοι. Όπως και στις υπόλοιπες περιπτώσεις, οι πωλήσεις επικεντρώθηκαν σε τουριστικές πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Μάλαγα, το Αλικάντε, η Βαλένσια και η πρωτεύουσα Μαδρίτη. Και όπως και σε κάθε άλλη χώρα που εφαρμόστηκε, το μέτρο οδήγησε τελικά στην εκκένωση του κέντρου από τους κατοίκους του, την «εξορία» χιλιάδων ανθρώπων σε απόμακρα προάστια και τη δημιουργία απρόσιτων «τουριστικών ζωνών». Οι οικονομολόγοι επιμένουν ότι το μέτρο δεν οδήγησε στην αύξηση της τιμής των ακινήτων ούτε στη στεγαστική κρίση που γίνεται πλέον αισθητή σε κάθε γωνιά της Ευρώπης. Η διασύνδεση της προσπάθειας με τουριστικές πλατφόρμες τύπου Airbnb και η μετατροπή ολόκληρων κτηρίων σε άτυπα ξενοδοχεία συνηγορεί ωστόσο για το αντίθετο. Ο Σάντσεθ τουλάχιστον το αναγνώρισε χωρίς περιστροφές. «Οι πόλεις αντιμετωπίζουν μια όλο και πιο τεταμένη στεγαστική αγορά, όπου είναι πλέον σχεδόν αδύνατον να βρεθούν κατοικίες για εκείνους που ζουν και δουλεύουν εκεί πληρώνοντας τους φόρους τους κάθε μέρα. Δεν είναι αυτό το μοντέλο της χώρας που χρειαζόμαστε, ένα μοντέλο κερδοσκοπικών επενδύσεων στη στέγαση, επειδή είναι ένα μοντέλο που μας οδηγεί στην καταστροφή και πάνω απ’ όλα διασπείρει την ανισότητα» υπογράμμισε.
Η πρωτιά την Ιρλανδίας
Η πρώτη χώρα που εγκατέλειψε τη «Χρυσή Βίζα» ήταν η Ιρλανδία, τον Φεβρουάριο του 2023. Δικαιολογώντας την κίνηση, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Σάιμον Χάρις μίλησε απολογητικά για ένα πρόγραμμα που υιοθετήθηκε σε «καιρούς πρωτοφανών οικονομικών δυσκολιών». Σε αντίθεση με τον Σάντσεθ, δεν αναφέρθηκε στην κερδοσκοπία ή την ανισότητα και περιορίστηκε απλώς να αναφέρει ότι η κυβέρνηση έλαβε υπόψη της «σοβαρές συστάσεις» για τον τερματισμό του προγράμματος. Μια από τις συστάσεις αυτές είχε προέλθει από την ίδια την Κομισιόν, που από το 2022 είχε καλέσει τα κράτη - μέλη να εγκαταλείψουν τη «Χρυσή Βίζα», επικαλούμενη κινδύνους για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και διατυπώνοντας ανησυχίες για περιπτώσεις διαφθοράς και ξέπλυμα μαύρου χρήματος, ιδίως σε περιπτώσεις όπως εκείνες της Μάλτας ή της Κύπρου που δεν προσφέρουν μόνο άδειες διαμονής αλλά και υπηκοότητα στους ξένους αγοραστές ακινήτων.
Το «όχι» της Πορτογαλίας στην κερδοσκοπία
Λίγο μετά την Ιρλανδία ακολούθησε και η Πορτογαλία του Αντόνιο Κόστα. Ο τότε πρωθυπουργός ανακοίνωσε την κατάργηση του μέτρου, στο πλαίσιο των προσπαθειών τής τότε κυβέρνησής του να «καταπολεμήσει την κερδοσκοπική αύξηση των τιμών στην αγορά ακινήτων». Όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, και η δική του χώρα είχε υιοθετήσει το μέτρο στα χρόνια των «Μνημονίων». Όμως, ειδικά στην Πορτογαλία, ήταν σαφές ότι το μέτρο επιδείνωνε δραματικά την ήδη υπάρχουσα στεγαστική κρίση, καθώς πλούσιοι επενδυτές αγόραζαν μαζικά διαμερίσματα στο κέντρο της Λισσαβώνας και του Πόρτο με στόχο να τα νοικιάζουν σε τουρίστες μέσω πλατφορμών όπως το Airbnb. Οι τιμές των ακινήτων στις συγκεκριμένες περιοχές εκτινάχθηκαν συμπαρασύροντας και τις τιμές των ενοικίων. Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου της Λισσαβώνας, εννέα στους δέκα Πορτογάλους πιστεύουν σήμερα πως η χώρα αντιμετωπίζει έντονη στεγαστική κρίση, επιρρίπτοντας την ευθύνη γι' αυτήν στην έλλειψη δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων και την απουσία ρυθμιστικού πλαισίου που να προστατεύει την κατοικία για τα λαϊκά στρώματα.
Καμπανάκι από τον ΠΟΥ για τους άστεγους
Πίσω απ’ όλα αυτά κρύβεται μια ζοφερή πραγματικότητα για ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο. Στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν πως οι άστεγοι στην Ευρώπη φτάνουν πια το ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Και ότι το 15% των Ευρωπαίων ζουν σήμερα σε σπίτια που δεν πληρούν τους ελάχιστους όρους για αξιοπρεπή διαβίωση. Περισσότεροι από 100.000 θάνατοι κάθε χρόνο στην Ευρώπη αποδίδονται στις άθλιες αυτές συνθήκες στέγασης. Μεγάλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τη στεγαστική κρίση έχουν ήδη πραγματοποιηθεί τους τελευταίους μήνες σε πόλεις όπως η Λισσαβώνα, το Άμστερνταμ και το Μιλάνο. Και φυσικά, εκμεταλλευόμενη κάθε ευκαιρία που της δίνει τη δυνατότητα να φέρει αντιμέτωπους «κακούς ξένους» με «αδικημένους ντόπιους», η Ακροδεξιά καιροφυλακτεί και εδώ. Σπέρνει το μίσος και την παραπληροφόρηση ενόψει ευρωεκλογών διοχετεύοντας τη διεστραμμένη «φήμη» ότι σπίτια δεν υπάρχουν επειδή «η κυβέρνηση τα δίνει στους πρόσφυγες».
