Ανάλογα με την οπτική, το υπόβαθρο και τον στόχο, τα γεωπολιτικά γεγονότα έχουν διαφορετική «ταυτότητα» - και ερμηνεία. Για κάποιους ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι παρά μια μάχη για το δικαίωμα στην ελεύθερη βούληση, την επιλογή, την αποδέσμευση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, για το δικαίωμα του Κιέβου να επιλέξει την πρόσδεσή του στο αμερικανο-ΝΑΤΟϊκό άρμα έναντι της παραμονής του στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Για την άλλη πλευρά, είναι ένας «υπαρξιακός αγώνας» ενάντια σε μια προσπάθεια -υπαρκτή ή φανταστική- για τον περιορισμό του «ζωτικού χώρου» της Ρωσίας, ενάντια στην επέκταση της ΝΑΤΟϊκής «επικράτειας» σε όλο το μήκος, πλέον, των δυτικών ρωσικών συνόρων. Και για κάποιους άλλους δεν είναι παρά μια «θεόσταλτη τιμωρία» αμοιβαίας αλληλοεξόντωσης των «Ορθοδόξων σταυροφόρων»...
Αναλυτές που γνωρίζουν τα ενδότερα της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας λένε ότι μετά την εσπευσμένη φυγή των Αμερικανών από το Αφγανιστάν, το 2021, το τοπικό παράρτημα του Ισλαμικού Κράτους προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία για να στρατολογήσει μαχητές και να συγκεντρώσει χρήματα για μια νέα εκστρατεία βίας, που στρέφεται αυτή τη φορά εναντίον ενός «νέου» εχθρού, της Ρωσίας.
Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή, τον Φεβρουάριο του 2022, ο κεντρικός μηχανισμός προπαγάνδας του Ισλαμικού Κράτους εγκαινίασε μια σειρά «αναλυσιακών» δημοσιεύσεων στο εβδομαδιαίο ενημερωτικό δελτίο του al-Naba υπό τον τίτλο «Πόλεμοι σταυροφόρων εναντίον σταυροφόρων». Αν μη τι άλλο, η οργάνωση εξέφραζε την ικανοποίησή της για μια σύγκρουση που ξεσπούσε στην ήπειρο των δεδηλωμένων εχθρών της.
«Αυτός ο αιματηρός πόλεμος που εξελίσσεται σήμερα μεταξύ των Ορθοδόξων σταυροφόρων -Ρωσίας και Ουκρανίας- είναι ένα παράδειγμα της τιμωρίας που τους επιβλήθηκε και θα τους ακολουθεί για πάντα», υπογραμμιζόταν στο κείμενο. Κατά τον άγνωστο αρθρογράφο, η σύγκρουση έχει να κάνει με την ισχύ και την εξουσία και είναι «μια εκδήλωση του κλιμακούμενου ανταγωνισμού μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας για τον έλεγχο των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης». Ως εκ τούτου, οι πόλεμοι «σταυροφόρων εναντίον σταυροφόρων» μόλις έχουν αρχίσει. Το άρθρο ολοκληρωνόταν με μια «ευχή»: «Ω Αλλάχ, κάνε τους πολέμους τους αιματηρούς και φύτεψε διχόνοια στις καρδιές τους, ρίξε πάνω τους την οργή και την τιμωρία σου»...
Μετά το άρθρο αυτό, τα κεντρικά μέσα προπαγάνδας του Ισλαμικού Κράτους προχώρησαν σε άλλα θέματα, ωστόσο τα διάφορα παρακλάδια του συνέχισαν τη συζήτηση και την παραγωγή δικού τους περιεχομένου σε σχέση με τον πόλεμο Ρωσίας - Ουκρανίας. Το καλοκαίρι του 2022, το παράρτημα της οργάνωσης στο Αφγανιστάν, γνωστό ως Ισλαμικό Κράτος - Χορασάν (IS-K) -που πήρε το όνομά του από μια ιστορική περιοχή του Αφγανιστάν, η οποία περιελάμβανε το βορειοανατολικό Ιράν, το νότιο Τουρκμενιστάν και το βόρειο Αφγανιστάν-, αναδείχθηκε ως η ηγετική φωνή σε σχέση με την «ανάλυση» του πολέμου στην Ουκρανία και άρχισε να πρωτοστατεί στην εκστρατεία για την πολιτική και στρατιωτική «αξιοποίηση» της σύγκρουσης.
«Αξιόλογος εχθρός»
Οπως γράφουν στο Foreign Policy οι ειδικοί αναλυτές Λούκας Βέμπερ, Ρικάρντο Βάλε και Κόλιν Κλάρκ, η Ρωσία είναι ένας δεδομένος εχθρός για τους σουνίτες τζιχαντιστές και έχει βρεθεί στο στόχαστρο του IS-K για πολλούς λόγους. Οι τζιχαντιστές διατείνονται ότι τα χέρια της Μόσχας είναι βαμμένα με μουσουλμανικό αίμα, ειδικά στο Αφγανιστάν. Η αρχή έγινε με τη σοβιετική στρατιωτική επέμβαση του 1979 και τη δεκαετή στρατιωτική παρουσία της Μόσχας εκεί. Οι αφηγήσεις τού IS-K συχνά στέκονται στην ιστορική εμπλοκή της Ρωσίας στο Αφγανιστάν και τις τρέχουσες σχέσεις της με τους κυβερνώντες στην Καμπούλ. Η οργάνωση υποστηρίζει ότι υπάρχει ρωσικό λόμπι που επιχειρεί να προσεταιριστεί τους Ταλιμπάν προκειμένου η Μόσχα ν’ αποκτήσει πάλι πρόσβαση στο Αφγανιστάν. Ως αντάλλαγμα οι Ταλιμπάν ελπίζουν να αποκτήσουν διεθνές έρεισμα και να κερδίσουν υποστήριξη.
Επιπλέον, οι βάναυσες τακτικές του ρωσικού στρατού στους πολέμους που ακολούθησαν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης στην Τσετσενία και στον Καύκασο συνεχίζουν να ρίχνουν βαριά τη σκιά τους στο παρόν. Η στήριξη που πρόσφερε το Κρεμλίνο στην εξουσία του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία και η διάσωση του καθεστώτος του από τη ρωσική αεροπορία βομβαρδίζοντας τα προπύργια των σουνιτών στη διάρκεια του μακροχρόνιου εμφυλίου παγιώνουν εξάλλου στα μάτια των τζιχαντιστών την εικόνα της Ρωσίας ως ενός «αξιόλογου εχθρού».
Το ίδρυμα al-Azaim που διαδίδει την προπαγάνδα του IS-K θεωρείται ένας καινοτόμος οργανισμός καθώς εστιάζει με ευφυΐα στις γεωπολιτικές κόντρες για να προωθήσει την ατζέντα του. Για το IS-K, οι χερσαίες επιχειρήσεις των μαχητών του στην περιοχή του Χορασάν και η εκστρατεία προπαγάνδας αλληλοσυμπληρώνονται. Έτσι, ο σκοπός της φραστικής στοχοποίησης των «Ορθοδόξων σταυροφόρων» από τα τζιχαντιστικά μέσα ενημέρωσης δεν είναι άλλος παρά να υποδαυλίσει την οργή των μουσουλμάνων για τους αμφιλεγόμενους χειρισμούς των κυβερνήσεών τους σε κοινωνικοπολιτικά και οικονομικά ζητήματα ώστε η οργάνωση να προσελκύσει υποστηρικτές. Το IS-K επιδιώκει επίσης να πυροδοτήσει τα αντιρωσικά αισθήματα λόγω της προηγούμενης ανάμειξης της Μόσχας στο Αφγανιστάν και της υποστήριξης που προσφέρει σήμερα στο συριακό καθεστώς απευθύνοντας έκκληση στους μουσουλμάνους να αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως στρατηγική απειλή για το Ισλάμ.
Η απειλή επιστρέφει
Μιλώντας ενώπιον της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας, πριν λίγες ημέρες, ο στρατηγός Μάικλ Κουρίλα, επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, ξεδίπλωσε μια ανησυχητική αξιολόγηση αναφορικά με τις δυνατότητες του IS-K: Εντός έξι μηνών η ομάδα θα μπορούσε να στοχεύσει αμερικανικά και γενικότερα δυτικά συμφέροντα ανά τον κόσμο.
Από την ανάδυσή του, το 2015, το IS-K έχει πραγματοποιήσει πολλές επιθέσεις στο Αφγανιστάν αλλά σχετικά λίγες πέρα από τα σύνορα της χώρας. Η ομάδα έχει αναλάβει την ευθύνη για δεκάδες επιθετικές ενέργειες στο Πακιστάν συμπεριλαμβανομένης μιας βομβιστικής επίθεσης αυτοκτονίας σε σιιτικό τέμενος στην Πεσαβάρ, πέρυσι, που προκάλεσε εκατόμβη νεκρών. Τον περασμένο Απρίλιο και Μάιο, η ίδια οργάνωση ανέλαβε την ευθύνη για επιθέσεις με ρουκέτες στο Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν, αν και οι κυβερνήσεις των δύο χωρών διέψευσαν το γεγονός. Η ομάδα έχει δείξει από καιρό την ικανότητά της στο να προσαρμόζεται σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα κι αυτό δεν επιτρέπει να αγνοηθεί η προειδοποίηση του Αμερικανού στρατηγού.
Την εποχή που το IS-K εμφανίστηκε, το Αφγανιστάν ήταν τόπος δράσης πολλών τζιχαντιστικών ομάδων και μια αδύναμη κυβέρνηση, στηριγμένη στα δολάρια της Ουάσιγκτον, που μόλις και μετά βίας είχε εξουσία πέρα από την Καμπούλ, προσπαθούσε να τις καταστείλει. Αν και αυτές οι συνθήκες μπορεί θεωρητικά να ήταν ευνοϊκές για το IS-K, η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Διότι οι περισσότερες μαχητικές οργανώσεις στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένων των Ταλιμπάν, ήταν ευθυγραμμισμένες με την Αλ Κάιντα, η οποία είναι ο άσπονδος αντίπαλος του Ισλαμικού Κράτους. Η οργάνωση ήταν κόκκινο πανί για όλους, για την κυβέρνηση της Καμπούλ, για τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, για τους Ταλιμπάν…
Ωστόσο, κατόρθωσε σχετικά σύντομα να γίνει η πιο σκληρή, δραστήρια τζιχαντιστική ομάδα στο Αφγανιστάν. Σύμφωνα με λεπτομερή αξιολόγηση της Αμίρα Γιαντούν, μιας από τις κορυφαίες αναλύτριες της δράσης του IS-K, την οποία επικαλείται το FP, η ομάδα πραγματοποίησε 211 επιθέσεις μεταξύ Αυγούστου 2015 και Ιουλίου 2018 και ανέπτυξε προπύργια στις επαρχίες Κουνάρ και Νανγκαρχάρ. Οι μαχητές της παρέμειναν ενεργοί ακόμη και αφότου η κυβέρνηση Τραμπ έριξε την ισχυρότερη μη πυρηνική βόμβα που διαθέτει το οπλοστάσιο των ΗΠΑ σε ένα κρησφύγετό τους στο Νανγκαρχάρ, το 2017.
Εγιναν μάλιστα ακόμη πιο δραστήριοι μετά τη φυγή των Αμερικανών και την επάνοδο των Ταλιμπάν, το 2021, έχοντας αναλάβει την ευθύνη για 224 επιθέσεις την επόμενη χρονιά. Ανάμεσά τους και η σφαγή του πλήθους που είχε συγκεντρωθεί έξω από το αεροδρόμιο της Καμπούλ τις τελευταίες ημέρες της αποχώρησης των Αμερικανών αναζητώντας απεγνωσμένα τρόπο διαφυγής, με αποτέλεσμα 170 νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων 13 Αμερικανών στρατιωτών.
Αλλάζοντας στρατόπεδο
Στα πρώτα χρόνια της δράσης του, το IS-K στόχευε αμάχους με επιθέσεις εναντίον θρησκευτικών μειονοτήτων, ιδιαίτερα των Χαζάρων. Από την επιστροφή των Ταλιμπάν κι έπειτα, η ομάδα εντατικοποίησε τη δράση της εναντίον των νέων κυβερνώντων στην Καμπούλ επιδιώκοντας να τους υπονομεύσει. Συνέχισε επίσης τις επιθέσεις της εναντίον αμάχων για να αποδυναμώσει τη νομιμοποίηση της εξουσίας τους και να συντρίψει την αφήγησή τους ότι με την επάνοδό τους στην εξουσία αποκαταστάθηκαν η ειρήνη και η σταθερότητα στο Αφγανιστάν.
Σε κάθε περίπτωση, η επιστροφή των Ταλιμπάν και η αποχώρηση των ΗΠΑ ενίσχυσαν πολιτικά και στρατιωτικά το IS-K. Χιλιάδες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων των 400 ξένων, δραπέτευσαν από τις φυλακές μέσα στο χάος που προκάλεσε η εσπευσμένη φυγή των Αμερικανών και η εγκατάλειψη εκ μέρους τους της κυβέρνησης της Καμπούλ, η οποία κατέρρευσε μέσα σε μια νύχτα. Το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για το τοπικό παρακλάδι της οργάνωσης. Το πεδίο ήταν πια ελεύθερο. Η κατάρρευση του αφγανικού στρατού και η αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ σήμαινε ότι το IS-K δεν αποτελούσε πια στόχο αεροπορικών επιδρομών. Οι Ταλιμπάν δεν έχουν αεροπορία και βασίστηκαν στις χερσαίες επιχειρήσεις για να χτυπήσουν την οργάνωση αλλά αυτές δεν πτόησαν τους μαχητές της, ενώ οι συνέπειές τους εξόργισαν τις τοπικές κοινότητες.
Η δραματική ανθρωπιστική κρίση στη χώρα έχει επίσης ευνοήσει το IS-K. Τα θύματά της και όσοι θεωρούν υπεύθυνους τους Ταλιμπάν γι’ αυτή την κατάσταση θα μπορούσαν εύκολα να στρατολογηθούν για να πολεμήσουν εναντίον τους. Υπάρχουν ήδη κάποιες αναφορές για πρώην μέλη των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας που εντάχθηκαν στο IS-K. Πρώην μαχητές των Ταλιμπάν, που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη ζωή μετά τον πόλεμο, θα μπορούσαν επίσης να μπουν στον πειρασμό να αλλάξουν στρατόπεδο.
Η «ευκαιρία» του πολέμου στην Ουκρανία
Σύμφωνα με τους αναλυτές του FP, μια άλλη πρώιμη ένδειξη ότι το IS-K διερευνούσε τρόπους να εκμεταλλευτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία για λογαριασμό της δικής του ατζέντας ήταν ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2022 από τον φαρσίφωνο ιστότοπο «Αλ Φουρσάν». Ο αρθρογράφος προέτρεπε τους μουσουλμάνους να είναι υπομονετικοί και να περιμένουν την ευκαιρία να χτυπήσουν τους εχθρούς τους, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, εκμεταλλευόμενοι τη συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία. Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2022, το ίδρυμα al-Azaim δημοσίευσε ένα σύντομο άρθρο στα ρωσικά με τίτλο «Η εντολή του πολέμου στην Ουκρανία» που ήταν ένα απευθείας καθοδηγητικό μήνυμα προς τους μουσουλμάνους που μάχονται στο πλευρό είτε της Ουκρανίας είτε της Ρωσίας. Στο άρθρο αναφερόταν ξεκάθαρα ότι απαγορεύεται στους μουσουλμάνους να πολεμούν για έναν μη μουσουλμάνο ηγέτη. Υποστηριζόταν ακόμη πως ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ακόμη ένα σχέδιο που επινοήθηκε από τη Δύση για να δημιουργήσει ρήγματα μεταξύ των μουσουλμάνων και ως εκ τούτου οι πιστοί δεν πρέπει να εμπλακούν σε αυτό και θα πρέπει να αποστασιοποιηθούν και να αφήσουν τις δύο πλευρές να εξοντώσουν η μία την άλλη.
Το πιο πρόσφατο προπαγανδιστικό άρθρο του IS-K για τον πόλεμο στην Ουκρανία δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο24 του ενημερωτικού δελτίου «Φωνή του Χορασάν» και είχε τίτλο «Μήνυμα από την καρδιά μας στους αδελφούς μας μουσουλμάνους στην Ουκρανία»". Φέρεται να γράφτηκε από έναν ανώνυμο υποστηρικτή του IS-K που ζει στην Ευρώπη.
Το κείμενο απευθυνόταν στους μουσουλμάνους που πολεμούν στο πλευρό των δύο αντιμαχόμενων -τους Τσετσένους συγκεκριμένα από τη ρωσική πλευρά και τους Τατάρους μουσουλμάνους από την ουκρανική- και τους προέτρεπε να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος και να ανακατευθύνουν τον ένοπλο αγώνα τους προς τη Ρωσία και τα στρατεύματά της στη Συρία. Στο ίδιο άρθρο απαξιωνόταν ο ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ, τον οποίο ο άγνωστος αρθρογράφος αποκαλούσε «χυδαίο» και «υποκριτή» κατηγορώντας τον ότι έχει μετατραπεί σε εργαλείο του Πούτιν στέλνοντας Τσετσένους να πολεμήσουν στο πλευρό των Ρώσων στην Ουκρανία.
Ο συντάκτης υπενθύμιζε τη δημιουργία του «βιλαετίου του Καυκάσου», ενός παρακλαδιού του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή του βορείου Καυκάσου που προορίζεται να γίνει ορμητήριο για επιθέσεις εντός της Ρωσίας και της Τσετσενίας καθώς και κατά της Δύσης. Κατά τον ίδιο, οι «αληθινοί μουσουλμάνοι» δεν πρέπει να μάχονται σ’ έναν πόλεμο μεταξύ «απίστων» αλλά, αντίθετα, να αφοσιωθούν στις προσπάθειες αναβίωσης της ικανότητας του Ισλαμικού Κράτους να εξαπολύει επιθέσεις κατά των ρωσικών δυνάμεων στην Τσετσενία, στο Νταγκεστάν και σε ολόκληρη τη νότια Ρωσία.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, η στρατιωτική αποδυνάμωση της Μόσχας από τον πόλεμο στην Ουκρανία θα μπορούσε να ενθαρρύνει «ιστορικά ανήσυχες» περιοχές στην περιφέρεια της Ρωσίας να αναζητήσουν ευκαιρίες για αναζωογόνηση των ένοπλων εκστρατειών εναντίον της, ειδικά σε μέρη όπως το Νταγκεστάν, η Ινγκουσετία και αλλού στον βόρειο Καύκασο. Υποκινώντας τους τζιχαντιστές να επιτεθούν στη Ρωσία, το IS-K επιδιώκει να δημιουργήσει «ρεύμα», ειδικά σε μια εποχή που ο πυρήνας της μητρικής οργάνωσης στη Συρία πλήττεται από τις συνεχείς επιθετικές αντιτρομοκρατικές προσπάθειες των ΗΠΑ.
