Πριν από λίγες ημέρες ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία ανέβασε στο Διάστημα ένα καινούργιο πυρηνικό αντιδορυφορικό όπλο. Ο εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζον Κέρμπι είπε ότι η εξέλιξη είναι «ανησυχητική», καθώς οι συνέπειες της χρήσης του θα μπορούσαν να «προκαλέσουν την κατάρρευση των ζωτικών υπηρεσιών που παρέχονται από τη διαστημική υποδομή». Ο Κέρμπι πρόσθεσε ότι το όπλο «μάλλον δεν θα χρησιμοποιηθεί εναντίον στόχων στη Γη», αλλά ο Λευκός Οίκος «παρακολουθεί με προσοχή τη ρωσική δραστηριότητα στο Διάστημα». Λίγες ημέρες αργότερα ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν επιβεβαίωσε τις ανησυχίες και πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ είναι «σε συνεννόηση με τους συμμάχους τους για το θέμα».
Η Ρωσία κατηγόρησε την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι «διασπείρει ψευδείς πληροφορίες για να πιέσει να περάσει από το Κογκρέσο η αποστολή βοήθειας προς την Ουκρανία». Ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν είπε ότι «όσα κάνει η Ρωσία αυτή τη στιγμή στο Διάστημα δεν θέτουν τον λαό της Αμερικής σε κίνδυνο». Εξάλλου, εάν έκανε κάτι τέτοιο, θα παραβίαζε τη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967, την οποία έχει υπογράψει, όπως και ακόμη 130 χώρες. Η συνθήκη προβλέπει ότι «απαγορεύεται η χρήση πυρηνικών όπλων» στο Διάστημα. Η ανάπτυξη του νέου όπλου, όμως, εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εάν η Ρωσία ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τη συνθήκη. Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ δεν θα είχαν τρόπο να αντιμετωπίσουν μια τέτοια απειλή. Το ζήτημα, όμως, είναι πολύ πιο σύνθετο, καθώς στο Διάστημα κάνει καθένας περίπου ό,τι θέλει.
Μια απέραντη διαστημική χωματερή
Η καταστροφή οποιουδήποτε αντικειμένου στο Διάστημα δημιουργεί μια μάζα συντριμμιών που ποικίλλουν σε μέγεθος, από μερικά χιλιοστά έως αρκετά εκατοστά. Επί του παρόντος, υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια κομμάτια διαστημικών απορριμμάτων που περιφέρονται γύρω από τη Γη. Η ταχύτητα με την οποία ταξιδεύουν τα καθιστά σημαντικό κίνδυνο για άλλους δορυφόρους, όπως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS), ο οποίος χρειάστηκε να αλλάξει πορεία 32 φορές από το 1999 προκειμένου να αποφύγει συγκρούσεις με τέτοια σκουπίδια. Μόλις δημιουργηθούν διαστημικά σκουπίδια, είναι αδύνατον να ελεγχθεί το τροχιακό μοτίβο που θα ακολουθήσουν. Αυτό μπορεί να θέσει τα διαστημικά πλεονεκτήματα ενός έθνους, όπως οι δορυφόροι του, στον ίδιο κίνδυνο καταστροφής με αυτόν ενός αντιπάλου. Είναι κάτι σαν τα πυρηνικά όπλα στη Γη, μια αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή.
Ανησυχώντας για την όξυνση των εντάσεων με τη Ρωσία και την Κίνα, το 2016 το Κογκρέσο ζήτησε από το Πεντάγωνο να αυξήσει τη διαστημική ετοιμότητά του. Εκείνο δημιούργησε την Κόκκινη Ομάδα προκειμένου να μελετήσει πώς θα μπορούσε να διεξαχθεί ένας πόλεμος εκεί πάνω. Στην πρώτη άσκηση «Space Flag», καθώς ο αμερικανικός στρατός δεν είχε μπει στον κόπο να ζητήσει από τους εργολάβους του προσομοιωτές για να δημιουργήσει ρεαλιστικά σενάρια εκπαίδευσης, το αστείο μεταξύ των συμμετεχόντων ήταν ότι έπρεπε να σημειώσουν με αυτοκόλλητα τις θέσεις των αντιπάλων τους στην οθόνη του υπολογιστή. Θα ήταν όντως αστείο αν ο κόσμος δεν είχε μπει σε μια νέα εποχή διαστημικών συγκρούσεων. Σήμερα η πρόσβαση στο Διάστημα είναι φθηνότερη από ποτέ. Χάρη στους πύραυλους χαμηλού κόστους της SpaceX σημειώθηκε ρεκόρ 212 εκτοξεύσεων σε τροχιά το 2023, σε σύγκριση με 55 το 2005. Κυβερνήσεις και ιδιώτες δαπανούν δισεκατομμύρια και πλέον το περιβάλλον γύρω από τον πλανήτη μας είναι γεμάτο από διαστημόπλοια κάθε είδους.
Και αυτή η τεχνολογία είναι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε. Η πρώτη επίθεση βαλλιστικού πυραύλου σε πλοίο δεν έγινε από μια υπερδύναμη, αλλά από τους Χούθι τον Δεκέμβριο. Η Βόρεια Κορέα τραβάει φωτογραφίες του Λευκού Οίκου με έναν νέο κατασκοπευτικό δορυφόρο. Η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα έχουν πραγματοποιήσει δοκιμές αντιδορυφορικών πυραύλων και έχουν προηγμένη στρατιωτική διαστημική τεχνολογία. Και, βέβαια, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η ανησυχία του αμερικανικού στρατού επικεντρώνεται στο Πεκίνο: Οι γεωπολιτικές τάσεις που έχουν ωθήσει τις ΗΠΑ και την Κίνα σε αντιπαράθεση έχουν φέρει την πιθανότητα σύγκρουσης με μια μεγάλη διαστημική δύναμη στη λίστα προτεραιοτήτων του Πενταγώνου. Δεν διακυβεύεται απλώς η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ στο Διάστημα. Η αυξανόμενη σημασία του Διαστήματος για την παγκόσμια οικονομία καθιστά ένα ασφαλές τροχιακό περιβάλλον ζωτικής σημασίας για όλους μας.
Οταν η Ρωσία κατέστρεψε έναν δορυφόρο με πύραυλο το 2021 για να επιδείξει τις δυνατότητές της, 1.783 κομμάτια συντριμμιών άρχισαν να πετούν γύρω από τον πλανήτη μας με περισσότερα από 28.000 χιλιόμετρα την ώρα, καθένα τους ικανό να καταστρέψει ένα διαστημόπλοιο. Οι συνέπειες μιας πολεμικής σύγκρουσης στο Διάστημα θα ήταν τρομακτικές, καθώς θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας δακτύλιος σκουπιδιών που θα καταστήσει απολύτως αδύνατη την έξοδο από την ατμόσφαιρα της Γης.
Κατά φαντασίαν πρωταγωνιστές στο «Star Wars»
Οι φόβοι αυτοί οδήγησαν στη δημιουργία της Διαστημικής Δύναμης κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ. Ταυτόχρονα ιδρύθηκαν πολλές ιδιωτικές start-up, όπως η True Anomaly, μια ανάδοχος που βοηθά τη Διαστημική Δύναμη των ΗΠΑ να εκπαιδευτεί για να διεξαγάγει έναν πόλεμο στο Διάστημα. Θέλει να κατασκευάσει συστήματα εκπαίδευσης και έχει πάρει περισσότερα από 20 εκατ. δολάρια από το Πεντάγωνο για να το κάνει. Ο πρώτος στόχος της εταιρείας είναι να αναπτύξει ρεαλιστικούς προσομοιωτές. Η βασική της φιλοδοξία, ωστόσο, είναι να κατασκευάσει ένα διαστημόπλοιο που θα κερδίσει μελλοντικές συγκρούσεις.
Το Διάστημα για πολύ καιρό δεν ήταν αμυντική προτεραιότητα, κυρίως επειδή τα τελευταία 20 χρόνια οι εχθροί της Αμερικής ήταν γενικά γήινοι. Οι Ταλιμπάν, η Αλ Κάιντα και ο ISIS δεν είχαν δορυφόρους σε τροχιά. Η Ρωσία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο δεν μπορούσε να αμφισβητήσει τις ΗΠΑ στο έδαφος, πόσο μάλλον στο Διάστημα, ενώ η Κίνα δεν είχε την τεχνολογία για να το κάνει. Η στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ βασιζόταν σε στόλους διαστημικών σκαφών για να επικοινωνούν με τις μακρινές στρατιωτικές δυνάμεις τους και να καθοδηγούν όπλα ακριβείας εναντίον εχθρικών στόχων. Και όπως ο αμερικανικός στρατός φαινόταν ανέγγιχτος στη Γη, το ίδιο φαινόταν να ισχύει και στο Διάστημα. Χωρίς πραγματικό αντίπαλο, οι στρατιωτικοί σχεδιαστές των ΗΠΑ δεν ανησυχούσαν πολύ για το Διάστημα. Αλλά καθώς οι εντάσεις έχουν αυξηθεί μεταξύ της Αμερικής και των αντιπάλων της, τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Το πλέον εφιαλτικό σενάριο περιλαμβάνει την Κίνα και την επιδίωξή της να αποκτήσει τον έλεγχο της Ταϊβάν, χρησιμοποιώντας μια βροχή πυραύλων για να καθαρίσει την άμυνα του νησιωτικού έθνους και να ακυρώσει οποιαδήποτε απόπειρα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ να αποτρέψει μια εισβολή. Η διεξαγωγή πυραυλικού πολέμου είναι μια επιχείρηση που βασίζεται στο Διάστημα, καθώς η εύρεση στόχων σε πραγματικό χρόνο και η καθοδήγηση των πυραύλων απαιτούν δορυφορικούς αισθητήρες. Τα τελευταία χρόνια ο στρατός της Κίνας έχει εκτοξεύσει πάνω από 290 διαστημόπλοια γι’ αυτούς ακριβώς τους σκοπούς.
Χωρίς κανόνες
Οι Αμερικανοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι αντίπαλοι, όπως η Κίνα, κατασκευάζουν τα εργαλεία που χρειάζονται στο Διάστημα για να πολεμήσουν με τον ίδιο τρόπο που κάνουν οι ίδιοι,
Το Πεντάγωνο παραδέχτηκε ότι διαθέτει συστήματα που μπορούν να μπλοκάρουν τις μεταδόσεις και τους αισθητήρες των εχθρικών διαστημοπλοίων. Και όπως η Κίνα και η Ρωσία, έχει πυραύλους που μπορούν να καταρρίψουν δορυφόρους από τη Γη. Ο αντισυνταγματάρχης της Διαστημικής Δύναμης Ουίλιαμ Σάντερς έκανε πρόσφατα λόγο για «αερομαχίες με δορυφόρους». Κάποιοι άλλοι στο Πεντάγωνο ονειρεύονται σμήνη από αυτόνομες τροχιακές πλατφόρμες όπλων που θα συντονίζονται με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης. Ευτυχώς, η τεχνολογία για αερομαχίες με δορυφόρους είναι πιο δύσκολη από όσο ακούγεται. Οι δορυφόροι μεταφέρουν το ελάχιστο καύσιμο ώστε να μεγιστοποιήσουν την ποσότητα χρήσιμου ωφέλιμου φορτίου και κάθε λίτρο πρόσθετης μάζας καυσίμου θα σήμαινε δεκάδες χιλιάδες δολάρια σε επιπλέον κόστος. Για να δοθεί σε ένα διαστημόπλοιο η ικανότητα να ελίσσεται γρήγορα με χημικούς προωθητές πυραύλων, χρειάζεται δαπανηρή τεχνολογία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα περισσότερα διαστημόπλοια της Διαστημικής Δύναμης δεν έχουν τις δυνατότητες να απαντήσουν σε μια πιθανή επίθεση. Και αυτός είναι ο λόγος που το Πεντάγωνο μοιράζει χρήματα σε ιδιώτες που θα το βοηθήσουν να παρακάμψει αυτήν την αδυναμία.
Η Ρωσία, στο μεταξύ, έχει αναπτύξει το πρόγραμμα Burevestnik, διαστημόπλοια που πετούν σε τροχιά και κουβαλούν μικρότερα οχήματα με δυνατότητα ταχύτερων ελιγμών. Το 2020 ένα από αυτά τα διαστημόπλοια είχε πλησιάσει έναν αμερικανικό κατασκοπευτικό δορυφόρο και στη συνέχεια ανέπτυξε ένα μικρότερο όχημα για να φτάσει ακόμα πιο κοντά. Ο πιο πιθανός σκοπός ήταν η επισκόπηση, αλλά ένας σωστά εκτελεσμένος ελιγμός εμβολισμού από ακόμη και ένα μικροσκοπικό διαστημόπλοιο θα μπορούσε να καταστρέψει έναν δορυφόρο.
Η Κίνα, επίσης, έχει αναπτύξει ένα διαστημόπλοιο που μπορεί να ελίσσεται γύρω από γεωστατικούς δορυφόρους. Τα οχήματα της σειράς Shijian διαθέτουν ρομποτικό βραχίονα που τους επιτρέπει να πιάσουν έναν άλλο δορυφόρο. Το 2022 ένα από αυτά τα διαστημόπλοια έπιασε έναν ανενεργό δορυφόρο και τον έσυρε σε τροχιά νεκροταφείου, μια διεθνώς αναγνωρισμένη περιοχή όπου μπορούν να εγκαταλειφθούν τα ανενεργά διαστημόπλοια. Ωστόσο, οι Αμερικανοί ανησυχούν: εάν μπορείς να πλησιάσεις και να πιάσεις έναν δορυφόρο, μπορείς εξίσου να τον καταστρέψεις.
Ο αμυντικός εργολάβος των ΗΠΑ Northrop Grumman κατασκευάζει και πουλά ρομποτικά διαστημόπλοια που ονομάζονται Mission Extension Vehicles (MEV). Όταν οι δορυφόροι επικοινωνιών σε υψηλή τροχιά «εκπνέουν», συνήθως εγκαταλείπονται. Τώρα, όμως, εταιρείες προσλαμβάνουν MEV για να πιάσουν τους δορυφόρους τους και να τους επαναφέρουν σε λειτουργία. Ο αυτόνομος ελιγμός τόσο κοντά σε έναν άλλο δορυφόρο και τόσο μακριά από τη Γη απαιτεί προηγμένη Τεχνητή Νοημοσύνη για την αποφυγή σύγκρουσης. Είναι το είδος της τεχνολογίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να προκαλέσει καταστροφή. Η Διαστημική Δύναμη λειτουργεί ένα όχημα που ονομάζεται X-37B. Επισήμως, πρόκειται για πλατφόρμα δοκιμών. Μπορεί να παραμείνει στο Διάστημα για περισσότερες από 900 ημέρες. Οι ακριβείς δυνατότητες ελιγμών του είναι άγνωστες, αλλά η πρώην υπουργός Πολεμικής Αεροπορίας Χέδερ Γουίλσον έχει πει ότι μπορεί να αλλάξει τροχιά και να εμφανιστεί σε απροσδόκητα μέρη, εκπλήσσοντας όποιον προσπαθεί να το παρακολουθήσει. Είναι, επίσης, ικανό να αναπτύξει μικρούς δορυφόρους.
Η καλπάζουσα εξέλιξη της διαστημικής τεχνολογίας έχει αλλάξει τα πάντα. Αυτό δείχνει ο δορυφορικός αστερισμός του Starlink της SpaceX: Δεκάδες χιλιάδες δορυφόροι ενεργούν από κοινού. Αν ο Πούτιν εκνευριστεί που το Starlink βοηθά την Ουκρανία, θα μπορούσε να διατάξει αντιδορυφορικούς πυραύλους να καταστρέψουν μεμονωμένα διαστημόπλοια Starlink, αλλά θα ήταν απίστευτα δαπανηρό να καταστρέψει αρκετούς ώστε να υποβαθμίσει τις δυνατότητές του. Άρα, χρειάζεται νέα, μαζικά όπλα. Και τα φτιάχνει.
Ολα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για σαφέστερους κανόνες στο Διάστημα, όπως ακριβώς υπάρχουν κανόνες για το πώς τα αντίπαλα στρατιωτικά αεροπλάνα συναντούν το ένα το άλλο μέσα στην ατμόσφαιρα. Επί του παρόντος βρισκόμαστε σε μια μάλλον γνώριμη κατάσταση, απλώς σε ένα νέο τερέν: Όλοι «τρέχουν» να αναπτύξουν τεχνολογίες που δεν ξέρουν καν πώς να χρησιμοποιήσουν, όπλα που μπορεί να προκαλέσουν παγκόσμιες καταστροφές, μια κούρσα εξοπλισμών χωρίς κανόνες, χωρίς ελέγχους, χωρίς καμία διαφάνεια. Δεν είναι πρωτόγνωρο.
