Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
13.4°C16.3°C
1 BF 77%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
12.2°C15.7°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Ασθενείς βροχοπτώσεις
14 °C
13.8°C15.4°C
2 BF 86%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
15.4°C18.0°C
2 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
12 °C
11.9°C13.5°C
0 BF 87%
Εκλογές στην Τουρκία / Η επόμενη μέρα της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εκλογές στην Τουρκία / Η επόμενη μέρα της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν

Ολοι τώρα προσπαθούν να μαντέψουν προς τα πού θα πάει η Τουρκία με τον Ερντογάν να κρατά στα χέρια του την τύχη της και την επόμενη πενταετία. Θα γίνει πιο σκληροπυρηνική, πιο αντιδυτική, πιο φιλορωσική; Θα «μακιγιαριστεί» σε πιο διαλλακτική, πιο συναινετική, πιο αξιόπιστη στα μάτια των Δυτικών; Κι αν υποθέσουμε ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν στις εξωτερικές σχέσεις της, κυρίως για λόγους σκοπιμότητας, τι θα γίνει με την κατάσταση στο εσωτερικό;

Η συνασπισμένη αντιπολίτευση, υπό την υψηλή «εποπτεία» των κεμαλιστών, συγκέντρωσε ένα αξιόλογο εκλογικό κεφάλαιο και οπωσδήποτε βρίσκεται σήμερα σε καλύτερη φάση οργανωτικά και στρατηγικά. Αλλά η συντηρητική στροφή της τουρκικής κοινωνίας έχει παγιωθεί. Οι αναλυτές έχουν κάνει τη «διάγνωσή» τους. Μια μεγάλη μερίδα των Τούρκων, αν και απογοητευμένοι, βλέπει τον Ερντογάν ως τον αδιαμφισβήτητο συνεχιστή μιας κατάστασης και ενός συστήματος εξουσίας που μόνο εκείνος μπορεί να διαχειριστεί, καθότι ο ίδιος το δημιούργησε, άρα είναι και ο εγγυητής του. Είναι το πρόσωπο της σημερινής Τουρκίας. Μιας αναδυόμενης οικονομίας που «παίζει» πια όχι στο τοπικό χρηματιστήριο της δύναμης και της επιρροής, αλλά πρωταγωνιστεί στο παγκόσμιο προσκήνιο, οικονομικά, στρατιωτικά, διπλωματικά, ακόμη και τεχνολογικά και επιστημονικά.

Ο Ερντογάν «μεγέθυνε» την πρόσληψη της εικόνας του από το εκλογικό πλήθος ως μοναδικής αξιόπιστης επιλογής όχι μόνο χαϊδεύοντας τ’ αυτιά των ψηφοφόρων του με υποσχέσεις και διακηρύξεις, αλλά και υπονομεύοντας συστηματικά την προοπτική της αντιπολίτευσης, παρουσιάζοντας τους ηγέτες της αδύναμους και ανίκανους. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι New York Times, μια γραμμή επίθεσης αποδείχθηκε ιδιαίτερα ισχυρή σε αυτή την τακτική: οι ευθείες κατηγορίες ότι μια κυβέρνηση της κεμαλικής αντιπολίτευσης θα είναι ήπια απέναντι στην τρομοκρατία. Επανειλημμένα ο «σουλτάνος» προέβαλλε αυτό το επιχείρημα στον κόσμο του, στη βάση της υποστήριξης που το κύριο φιλοκουρδικό κόμμα της χώρας, το HDP, πρόσφερε στον συνασπισμό της αντιπολίτευσης και τον Κιλιτσντάρογλου και που δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρη από το ότι δεν κατέβασε τον ίδιο υποψήφιο στις εκλογές. Μόνιμη επωδός του ισλαμοσυντηρητικού κατεστημένου παραμένει ο παρελκυστικός και ανυπόστατος ισχυρισμός ότι το HDP είναι η «βιτρίνα» του PKK, της οργάνωσης που συνεχίζει τον ένοπλο αγώνα στη Νοτιοανατολική Τουρκία επιδιώκοντας εδώ και δεκαετίες αυτονομία. Ο Ερντογάν έφτασε μέχρι του σημείου να προβάλλει βίντεο στις συγκεντρώσεις του, που είχε μοντάρει το προεκλογικό επιτελείο του, δείχνοντας, υποτίθεται, Κούρδους μαχητές να τραγουδούν το τραγούδι της προεκλογικής εκστρατείας του Κιλιτσντάρογλου. Πολλοί ψηφοφόροι τον πίστεψαν. Μετά από αυτό δεν θα εμπιστεύονταν ποτέ την αντιπολίτευση ότι μπορεί να κρατήσει τη χώρα ασφαλή...

Πόλωση και διχασμός

Η Ελτσίν Ποϊραζλάρ, πολιτική αρθρογράφος της Τζουμχουριέτ και συνεργάτης των Guardian, Financial Times και Huffington Post, σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι οι υποστηρικτές του AKP του Ερντογάν, από τους οποίους πήρε συνεντεύξεις στον δρόμο, συχνά επαναλάμβαναν τα λόγια του λέξη προς λέξη, ότι δηλαδή «η ψήφος στην αντιπολίτευση σημαίνει πως τρομοκρατικές ομάδες, όπως το PKK, θα έρθουν στην εξουσία».

Σε μια βαθιά πολωμένη χώρα, πληγωμένη από κάθε είδους διαιρέσεις και με την ανασφάλεια κυρίαρχη, ο Ερντογάν υπολόγισε ότι τέτοιες «ανησυχίες» θα μπορούσαν να υπερψηφιστούν από ένα εκλογικό σώμα με σημείο αναφοράς την εθνική ταυτότητα και βασικό χαρακτηριστικό την πολλαπλή διαστρωμάτωση: κοινωνικά συντηρητικοί ψηφοφόροι, κατ’ αναλογία εκείνων των ευρωπαϊκών δημοκρατιών που παραδοσιακά ψηφίζουν Δεξιά, ισλαμιστές θρησκευόμενοι, γυναίκες μεγάλης ηλικίας, πιο κοσμικές, εθνικιστικές δυνάμεις. Η στρατηγική του επιβραβεύτηκε με μια νίκη που επιτεύχθηκε παρά τα αρνητικά οικονομικά μεγέθη, τα οποία σε μια δυτικού τύπου δημοκρατία θα καταδίκαζαν αυτόματα οποιονδήποτε υποψήφιο στη συντριβή και στην πολιτική αφάνεια. Πληθωρισμός που τρέχει κοντά στο 50%, εκτροχιασμός του κόστους διαβίωσης, εθνικό νόμισμα με αξία που έχει εκμηδενιστεί, μείωση άμεσων ξένων επενδύσεων. Και πάνω σ’ αυτά απογοήτευση και οργή για την υποτονική αντίδραση του κράτους στους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου. Κι όμως, ο Ερντογάν ήρθε πρώτος στις 8 από τις 11 περιφέρειες που χτυπήθηκαν από τον φονικό σεισμό! Οι υποψήφιοι του ΑΚΡ, του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, και οι πολιτικοί σύμμαχοί του τα πήγαν ακόμη καλύτερα, κερδίζοντας την πλειοψηφία στις ταυτόχρονες κοινοβουλευτικές εκλογές σε όλες, εκτός από μία, τις σεισμόπληκτες επαρχίες! Σε αντίθεση με ό,τι περίμεναν πολλοί παρατηρητές, οι συνέπειες του σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου δεν σήμαναν τον «θάνατο» του AKP, ακόμη και με την κακή διαχείριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την κυβέρνησή του. Το ποσοστό συμμετοχής στη σεισμόπληκτη ζώνη ήταν υψηλό και οι ανησυχίες ότι πολλοί ψηφοφόροι που έφυγαν λόγω της καταστροφής θα δυσκολεύονταν να επιστρέψουν στους τόπους διαμονής τους για να ψηφίσουν αποδείχθηκαν λανθασμένες. Αν και η συμμετοχή στις 11 σεισμόπληκτες επαρχίες ήταν χαμηλότερη από το 88,9% του εθνικού επιπέδου, σε καμία από αυτές η προσέλευση δεν έπεσε κάτω από το 80%.

Συνεντεύξεις με επιζώντες του σεισμού έδειξαν πολλούς λόγους που η καταστροφή δεν είχε αλλάξει τις πολιτικές απόψεις τους. Κάποιοι περιέγραψαν τον σεισμό ως «θέλημα Θεού», τις συνέπειες του οποίου οποιαδήποτε κυβέρνηση θα δυσκολευόταν να διαχειριστεί. Άλλοι που έχασαν τα σπίτια τους δήλωσαν ότι είχαν μεγαλύτερη πίστη στον Ερντογάν πως μπορεί να ανοικοδομήσει τις πληγείσες περιοχές, παρά στον αμφισβητία του. Υπ’ όψιν ότι ο Ερντογάν αναρριχήθηκε στην εξουσία πριν από είκοσι και πλέον χρόνια εν μέσω του λαϊκού θυμού για την αργοπορία της τότε κυβέρνησης του Ετσεβίτ στην αντιμετώπιση των συνεπειών του φονικού σεισμού της Κωνσταντινούπολης, το 1999, που σκότωσε περισσότερους από 17.000 ανθρώπους. Το νεοσύστατο κόμμα είχε κερδίσει τις εκλογές του 2002 με συντριπτική πλειοψηφία, υποσχόμενο διαφάνεια και ανοικοδόμηση των σεισμόπληκτων περιοχών και της οικονομίας. Θα περίμενε κάποιος ότι και ο Ερντογάν θα πλήρωνε, εκλογικά, σήμερα με τη σειρά του την καταστροφή των σεισμών. Αλλά αυτό δεν συνέβη.

Συντηρητική στροφή

Στη Δύση επικρατεί σκεπτικισμός για τη συντηρητικοποίηση της τουρκικής κοινωνίας. Δεν βλέπουν ότι το μέλλον μπορεί να επιφυλάσσει κάτι καλό για τις πολιτικές, κοινωνικές και εθνικές μειονότητες. «Εκατομμύρια Τούρκοι έχουν καλούς λόγους να μην πιστεύουν την ηλιόλουστη ρητορική του Ερντογάν» σχολιάζει σκωπτικά ο Guardian. «Σ’ ένα ολοένα και πιο στρατιωτικοποιημένο περιβάλλον “αντιτρομοκρατίας”, η πολιτική καταστολή και η παρενόχληση του σημαντικού κουρδικού πληθυσμού της χώρας αναμένεται να συνεχιστούν. Ομάδες για τα δικαιώματα των γυναικών, που ήδη αντιμάχονται τις συνέπειες της απόφασης του 2021 να αποσυρθεί η Τουρκία από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση των διακρίσεων και της έμφυλης βίας, βλέπουν με απογοήτευση την αυξανόμενη ισλαμιστική επιρροή στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία του Προέδρου [...] Οι Σύριοι πρόσφυγες αναρωτιούνται πότε ο κ. Ερντογάν σχεδιάζει να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του να απελάσει 1 εκατομμύριο από αυτούς σ’ ένα βαθιά αβέβαιο μέλλον πέρα από τα σύνορα».

Στο εσωτερικό, ωστόσο, κυριαρχεί μια εντελώς διαφορετική αφήγηση. Η συντηρητική στροφή της τουρκικής κοινωνίας όχι μόνο αναγνωρίζεται, αλλά εκθειάζεται κιόλας. Ο αρθρογράφος της Σαμπάχ Χακί Οτζάλ, της πιο «ερντογανικής» εφημερίδας, βρίσκει ομοιότητες στον τρόπο έκφρασης των σημερινών ψηφοφόρων της Τουρκίας με εκείνους της Βρετανίας και των ΗΠΑ στο απόγειο της θατσερικής και ρεϊγκανικής περιόδου, της δεκαετίας του ’80. «Μετά από είκοσι χρόνια “ανεκτικής κοινωνίας” τόνοι θρησκευτικού φονταμενταλισμού αναδύονταν από τα μηνύματα των δύο ηγετών. Αφοσίωση στην οικογένεια, πίστη στην πατρίδα, πατριωτικό καθήκον», οι «αξίες» που συχνά επικαλούνταν ο Πρόεδρος Ρέιγκαν. Αλλά αν αυτό είναι η μια πτυχή της εξήγησης της κυριαρχίας του Ερντογάν στην τουρκική λαϊκή συνείδηση και ψήφο, το άλλο είναι σίγουρα το «προπατορικό» αμάρτημα των κεμαλιστών, η «απέχθειά» τους για τον λαό. Γράφει συγκεκριμένα ο Οτζάλ: «Αν το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) είχε τολμήσει να αντιμετωπίσει μόνο του το AKP του Ερντογάν με ξεκάθαρο και ρεαλιστικό πολιτικό, οικονομικό και εξωτερικής πολιτικής πρόγραμμα, ανακοινώνοντας τη σύνθεση της κυβέρνησης αμέσως μετά τις εκλογές (σ.σ. δηλαδή χωρίς να προηγηθούν πολιτικά παζάρια), εξακολουθώ να πιστεύω πως δεν θα κέρδιζε τις εκλογές, αλλά νομίζω ότι θα είχε τουλάχιστον μια ευκαιρία. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία του λαού ενέκρινε συντριπτικά τη συνταγματική τροποποίηση που αλλάζει το πολιτικό σύστημα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό, το CHP δεν έπρεπε να βάλει θέμα ακόμη μιας συνταγματικής τροποποίησης και γι’ άλλα παρόμοια άπιαστα όνειρα. Όχι μόνο η τρέχουσα ηγετική ομάδα του CHP, αλλά σχεδόν όλοι οι ιδρυτές αυτού του κόμματος και της (Τουρκικής) Δημοκρατίας δεν εμπιστεύτηκαν ποτέ την ευρηματικότητα του λαού. Πάντα μας έβλεπαν σαν ένα κοπάδι που έπρεπε να ποδηγετηθεί»...

Ο μεγάλος γρίφος

Για τις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, η νίκη του Ερντογάν αντιπροσωπεύει οπωσδήποτε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Η γεωπολιτική βαρύτητα της χώρας ήταν και είναι αυτονόητη και έχει αναβαθμιστεί τελευταία με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Και μπορεί εύκολα να αντιληφθεί κάποιος τι σημαίνει η νίκη του «σουλτάνου» από τη μεγάλη λίστα των ηγετών που έσπευσαν να τον συγχαρούν για την εκλογική νίκη του το βράδυ της περασμένης Κυριακής. Πρώτος και καλύτερος, ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ήταν μάλιστα τόσο πρόθυμος να χαϊδέψει το εγώ του Τούρκου ομολόγου του, όπως δηκτικά σχολιάζει το BBC, που δεν περίμενε καν τα επίσημα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για να εκθειάσει την «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική» του ως μια από τις παραμέτρους της νίκης του.

Την ίδια ώρα, με το αμερικανο-ΝΑΤΟϊκό μέτωπο να έχει εστιάσει την προσοχή του στην ενίσχυση της Ουκρανίας και στον «περιορισμό» της Ρωσίας, οι Δυτικοί θα πρέπει συνεχίσουν να συνδιαλέγονται μ’ ένα απρόβλεπτο μέλος της Συμμαχίας που αρνείται να ευθυγραμμιστεί πλήρως μαζί της. Το θέμα που αποτελεί μείζονα προτεραιότητα στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας είναι, φυσικά, η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ ενόψει της επόμενης συνόδου κορυφής της Συμμαχίας τον Ιούλιο. Όπως έχουν τονίσει αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από την αρχή ήδη του πολέμου, η αποτυχία να γίνει αποδεκτή η Σουηδία στους κόλπους της Συμμαχίας θα έστελνε ένα «κακό μήνυμα» για τη διατλαντική ενότητα. Αν και οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής των ΗΠΑ πιστεύουν πως ο στόχος της σουηδικής ένταξης θα ήταν ευκολότερο να επιτευχθεί αν ο Κιλιτσντάρογλου είχε κερδίσει τις εκλογές, είναι επίσης «αισιόδοξοι» πως ο Ερντογάν θα καταλήξει στην ίδια απόφαση μέχρι τον Ιούλιο. Γενικότερα, οι Δυτικοί έχουν κολλήσει το βλέμμα τους στην άνοδο των συντηρητικών δυνάμεων, προσπαθώντας να κατανοήσουν πώς θα επηρεάσει τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. «Μια επιστροφή στην επιθετική, αντιδυτική ρητορική του 2020 θα μπορούσε να είναι στα χαρτιά του Ερντογάν. Με βάση τη μετατόπιση των πολιτικών δυνάμεων, μπορεί κάλλιστα να υπάρχει ο πειρασμός να αποδίδεται η ευθύνη για τα τρέχοντα προβλήματα της Τουρκίας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως ακούσαμε στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας» σημειώνει ο αναλυτής του Carnegie Europe Μαρκ Πιερίνι.

Ως εκ τούτου, ο νέος Πρόεδρος θα είναι αναγκασμένος να σχοινοβατεί με περισσότερη, ίσως, αστάθεια στο εξής ανάμεσα στα δεδομένα και στα ζητούμενα, ιδίως καθώς οι «ανάγκες» που παραμένουν σε εκκρεμότητα είναι αδύνατο να καλυφθούν απ’ άλλους, πλην των Δυτικών και δη των ΗΠΑ (π.χ. F-16). «Καθώς η τουρκική λίρα βυθίζεται σε νέο ιστορικό χαμηλό μετά την επανεκλογή του κ. Ερντογάν, η ανάγκη να αμβλυνθεί η εντεινόμενη οικονομική κρίση μπορεί να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για διαπραγμάτευση και προσέγγιση μαζί του» γράφει με νόημα ο Guardian. Ο καιρός θα δείξει…

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL